تغییر انرژی مصرفی چالش جدید اقتصاد اروپا
شعیب بهمن پیامدهای مخرب و پیامدهای عمیق جنگ اوکراین بیش از گذشته خود را در حوزه انرژی نمایان کرده اند. با آنکه کشورهای اروپایی موفق شدند زمستان سال گذشته را پشت سر بگذارند، اینک یک بار دیگر در آستانه فصل سرد قرار دارند و نه تنها باید برای مصارف خانگی به فکر تامین انرژی مورد نیاز باشند، بلکه در حوزه های صنعتی نیز با چالش هایی رو به رو شده اند. یکی از چالش های عمده در حوزه انرژی به پدیده انتقال انرژی مرتبط می شود که می تواند بسیاری از شرکت ها و صنایع وابسته به نفت و گاز را تحت تاثیر قرار دهد.
با وجود تلاش های گسترده اروپا برای گام برداشتن در مسیر تولید انرژی های تجدیدپذیر، همچنین متنوع کردن منابع و مسیرهای واردات انرژی های فسیلی، این قاره همچنان با چالش های متعددی در این حوزه رو به رو است، زیرا در وهله نخست، اروپا همچنان نتوانسته است منبع قابل اعتنایی که بتواند جایگزین نفت و گاز وارداتی از روسیه شود، پیدا کند. در وهله دوم، اکثر شرکت ها و صنایع در کشورهای غربی بر مبنای استفاده از انرژی های فسیلی بنا شده اند و عدم یافتن منابع جایگزین برای نفت و گاز روسیه می تواند فعالیت آنها را دچار اختلال کند.
تغییر انرژی مصرفی کار ساده ای نیست
راهکاری که اکثر دولت های اروپایی برای جلوگیری از این اختلال در نظر گرفته اند، مبتنی بر تغییر انرژی مصرفی از انرژی های فسیلی به انرژی های تجدیدپذیر است. با این حال تغییر انرژی مصرفی برای اکثر شرکت های تجاری و صنعتی آنها کار ساده ای نخواهد بود، زیرا نیازمند تبازنگری اساسی در زیرساخت ها و همچنین سرمایه گذاری های کلان در حوزه انرژی های نو و این در حالی است که اگر این شرکت ها بخواهند مطابق با سیاست انرژی دولت های خود پیش بروند، ممکن است دچار ضررهای اقتصادی قابل توجهی شوند. به همین دلیل بسیاری از شرکت های صنعتی بر این باورند که گام برداشتن در مسیر تغییر انرژی مصرفی می تواند قدرت رقابت آنها را در بازارهای داخلی و خارجی کاهش دهد و حتی به ورشکستگی بکشاند.
در آلمان که قوی ترین و مهم ترین اقتصاد اروپا محسوب می شود، اتاق های بازرگانی و صنایع اعلام کرده اند که شرکت های این کشور توان چندانی برای تغییر انرژی مورد نیاز خود ندارند. اکثر شرکت های تجاری و صنعتی آلمانی معتقدند تغییر انرژی مصرفی بیش از آنکه برای آنها حاوی فرصت باشد، دارای تهدیدهایی است که می تواند رقابت پذیری آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
طبق یک نظرسنجی، بیش از نیمی از 3 هزار و 500 شرکت مورد بررسی از سوی اتاق های بازرگانی و صنایع آلمان، گذار به سمت انرژی های تجدیدپذیر و دور شدن از گاز روسیه را موجب تأثیرات بسیار منفی بر تجارت خود عنوان کرده اند. در این بین تنها 13 درصد از شرکت ها اعلام کرده اند که این گذار می تواند برای آنها مثبت باشد. این نظرسنجی نشان می دهد که در بخش های انرژی بر، از هر چهار شرکت، سه شرکت خود را تحت تأثیر شرایط منفی یا بسیار منفی از انتقال انرژی می بیند. بی تردید با توجه به اهمیت فراوان بخش های صنعتی برای آلمان به عنوان نقطه قوت تجارت این کشور، این ارقام هشداردهنده هستند.
چالش خروج شرکت ها از کشورهای اروپایی
مسئله مهم دیگری که در اقتصاد کشورهای اروپایی به وجود آمده، افزایش تمایل شرکت های تجاری و صنعتی به خروج از اقتصاد این کشورها است. به عنوان نمونه در آلمان به عنوان مهم ترین اقتصاد قاره اروپا، حدود یک سوم شرکت های صنعتی قصد دارند تولید خود را به خارج از این کشور منتقل کنند یا تولید خود را در داخل کاهش دهند. بی تردید این روند می تواند به سایر کشورهای اروپایی نیز تسری پیدا کند و درصد شرکت هایی که قصد خروج یا ترک این کشورها را دارند، افزایش یابد. چنین امری یک روند نگران کننده برای اقتصاد کشورهای اروپایی محسوب می شود و می تواند چالش های متعددی از جمله کارایی اقتصادی و افزایش بیکاری را در پی داشته باشد.
تغییر انرژی مصرفی در حوزه تجاری و صنعتی علاوه بر آثار منفی اقتصادی و کاهش قدرت رقابت پذیری شرکت های تجاری و صنعتی، دارای پیامدهای سیاسی زیادی نیز است. چنانکه هم اکنون اعتماد بخش های تجاری آلمان به سیاست انرژی دولت این کشور به پایین ترین حد خود رسیده است. در واقع شرکت های تجاری و صنعتی تصور می کنند قربانی سیاست های نادرست دولت این کشور در خصوص جنگ اوکراین و کاهش انرژی وارداتی از روسیه شده اند.
نکته مهم دیگری که در این خصوص وجود دارد، مسئله تامین پایدار انرژی است. چنانکه هم اکنون بسیاری از شرکت های اروپایی به شدت نگران عرضه ناکافی انرژی، حتی در میان مدت و بلندمدت هستند. چنین امری می تواند بی ثباتی گسترده ای در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های درازمدت برای شرکت های تجاری و صنعتی پدید آورد.
بر این اساس دولت های اروپایی به منظور حفظ شرکت های تجاری و صنعتی ناگزیرند تا حد ممکن هزینه های اضافی برای دسترسی آنها به انرژی را کاهش دهند و همچنین شرایطی را ایجاد کنند که در آن، تامین پایدار انرژی نیز امکان پذیر باشد، زیرا اغلب شرکت های تجاری و صنعتی در اروپا نه قادر به تغییر مبنای انرژی مصرفی خود هستند و نه چنین امری را برای خود سودآور تلقی می کنند. به همین دلیل ممکن است نوع نگرش شرکت های تجاری و صنعتی بر رویکرد دولت های اروپایی همچون آلمان به جنگ اوکراین تاثیر بگذارد و نحوه تعامل آنها با روسیه دچار دگرگونی هایی شود.