هنر ایران و ایرانیان را بشناسیم (بخش دوم)
پروازی زیبا با رنگ ها و شکل ها
ایران، مرکز و ماوای بسیاری از هنرهای درخشان است که هم در جهان اسلام و خاورمیانه و هم در سطوح متعدد بین المللی چشمگیر و چشم نواز بوده اند؛ اگرچه لزومی ندارد همه هنرمند باشند؛ اما بد نیست یک ایرانی، دست کم با مهم ترین هنرهای سرزمین خود آشنایی داشته باشد. این آشنایی در زندگی همه ما به کار می آید؛ در طراحی خانه، چیدمان محل کار و زندگی، خریدها و در زیست بوم و سبک زندگی مان تاثیر بسیار خوبی خواهد گذاشت. در سری مطالب پیش رو که اکنون بخش دوم آن را می خوانید، بسیار مختصر به مهم ترین هنرهای ایران پرداخته ایم:
مشبک کاری
اگر سری به خانه های قدیمی و دیدنی ایرانی در شهرهایی چون کاشان، تبریز، شیراز، یزد و... زده باشید، پنجره های زیبایی را دیده اید که نورهای زرد، سبز، آبی و قرمز را به داخل اتاق ها و محیط های مختلف آن خانه ها می تابانند. فعلا با شیشه ها کاری نداریم؛ اما خوب که دقت کنید، می بینید که پنجره ها حالت خاصی دارند و شبکه شبکه شده اند. نوع خاص چیدمان این پنجره ها و اشکال مختلف اینگونه را هنر «مشبک کاری» نامیده اند. دیدن هنر مشبک کاری، حتما به شما هم حس خوبی داده است، تلفیقی از آرامش و اطمینان؛ البته تاکید می کنیم که مشبک کاری فقط روی چوب انجام نمی شود؛ بلکه روی انواع فلزها نیز هنر مشبک کاری می تواند خودنمایی کند. فهم هندسی از اشیا و فضای هنری، گام اصلی پیشرفت در این هنر ایرانی به شمار می رود. چوب های مورد استفاده در هنر مشبک کاری عبارتند از: ساج، چنار و گردو؛ البته این را فراموش نکنید که از این هنر نه فقط در خانه های قدیمی و سنتی؛ بلکه با اندکی خلاقیت در خانه های کوچک امروز و حتی آپارتمان ها هم بخوبی می توان از آن استفاده و محیط را دلپذیرتر کرد. پیشنهاد جدی ما این است که حتما سری به منابع معتبر بزنید و درباره مشبک کاری بخصوص از نوع چوبی آن بیشتر اطلاعات جمع کنید، مطمئن باشید که عاشق این هنر خواهید شد.
سفالگری
خیلی ها معتقدند که این هنر، قدیمی ترین و باستانی ترین هنر دست ساز بشر است که این اعتقاد خیلی هم بیراه نیست. این هنر، قدمتی دیرینه دارد و نمی توان گفت که چه قومی یا ملتی به این هنر دست یافته است. هنوز هم هرچند یکبار، از یک جای این کره خاکی، سفال هایی عجیب وغریب و زیبا بیرون می آید و کشف می شود. لازم است تاکید کنیم که سفال: «به اشیای ساخته شده از گل پخته، گفته می شود و سفالینه همان سفال ساخته شده است.» سفال در واقع سه عنصر، خاک، آب و آتش را توامان در خودش دارد؛ اگرچه هر تمدن و فرهنگی در این کره خاکی، سفال خاص خودش را با شکل ها و ترکیب های منحصربه فرد دارد؛ اما ریشه هنر سفالگری نیز در فلات ایران بسیار طولانی و قدیمی است. یکی از منابع معتبر در این باره آورده است: «فلات ایران، یکی از مهم ترین مناطق آسیای غربی است که در پیدایش و گسترش صنعت سفالگری نقش داشته است. اشیای سفالی بسیاری در کاوش های باستان شناسی ایران زمین به دست آمده که به 8 تا 10 هزار سال پیش از میلاد مربوط می شود. برخی باستان شناسان، آغاز سفالگری را از ایران می دانند که با توجه به آثار کشف شده از سفالینه های مربوط به 8 هزار سال پیش از میلاد در البرز مرکزی و کوهستان های بختیاری، این نتیجه گیری حاصل شده است. مشخصه اصلی سفالگری در فلات ایران، سفال قرمزرنگ و منقش به نقش های زیبا و بی بدیل است. این نوع سفال به طور کامل دست ساز بوده و از خمیری مخلوط با خاک رس، پودر شن و گیاه خرد شده ساخته شده است. عمده منطقه ای که این نوع سفال در آن یافت شده، منطقه چشمه علی، اسماعیل آباد، تپه زاغه، تپه شهریار، حصار و تپه سیلک است.» دنیای زیبای سفال ایرانی را دنبال کنید، یقینا از وجود چنین هنری در ایران بسیار لذت خواهید برد.
میناکاری
در بازارهای سنتی شهرهای مختلف ایران و البته گاه در آخرین مغازه های یک بازارچه کوچک در فرودگاه های کشور، ظروفی را که عموما رنگ آبی فیروزه ای دارند، دیده اید. ظرف هایی کوچک و بزرگ و در اشکال و اندازه های مختلف که با دیدن آنها آرامش عجیبی به آدم دست می دهد و چشم از تماشای آنها سیر نمی شود. چنین هنری را «میناکاری» می نامند. بهترین و ماندگارترین میناکاری ها روی طلا و نقره است؛ اما میناکاری که عموما می بینیم و در دسترس هستند، روی سفال یا مس انجام می شوند؛ اما چرا میناکاری و منظور از کلمه «مینا» چیست؛ مینا در کلمه میناکاری، دقیقا به معنای آسمان آبی است. بیجا نیست که رنگ آبی غالب در تمامی میناکاری ها، آسمان را به یاد می آورد و حس دلنشین و مطبوعی به انسان منتقل می کند. میناکاری در دوران مختلف تاریخ و تمدن ایران، رونق خاصی داشته؛ اما با ظهور قاجارها و سقوط هنر، میناکاری نیز به سرقلیان و چپق محدود شد و کم کم به ورطه فراموشی و نابودی گرایید. تا اینکه در دوران معاصر شکرالله صنیع زاده، هنرمند برجسته ایرانی این هنر را احیا کرد و روح تازه ای به آن دمید. پیشنهاد می کنیم نام های زیر را دنبال کنید تا به دنیای زیبا و آبی رنگ میناکاری بروید. غلامحسین فیض اللهی، حسین هنردوست، مهدی غفاریان، برادران نعمت اللهی، محمدعلی فرشید، ابراهیم زرقونی و فرزندان شکرالله صنیع زاده.
شیشه گری
هنر شیشه گری، در واقع هنری است که در آن به شیشه به طور خلاقانه ای شکل و رنگ می دهند. شیشه گری به دو روش فوتی و پرسی انجام می شود و هنرمند شیشه گر در روش نخست با دمیدن در لوله ای بلند که انتهای آن شیشه ای با حرارت قرار دارد، شیشه گری می کند. در روش دوم شیشه گر، شیشه را در قالب هایی قرار می دهد و آن را تحت فشار می گذارد و جزییاتی را به آن اضافه می کند. همه شواهد و قرائن نشان می دهد که ایرانیان از دوران هخامنشی، هنر شیشه گری را دنبال می کردند و در دوران ساسانی آن را به اوج رساندند. این هنر ایرانی در دوران صفوی رشد بسیاری کرد و در منطقه و سطح بین المللی آن زمان خریداران زیادی داشت؛ اما رنگ های شیشه گری، فوت وفن خاصی دارد. رنگ های زیبای پنهان و رازگونه شیشه ها به این شکل به دست می آیند: اکسید آهن: از ترکیب رنگ های سبز روشن و سبز تیره به دست می آید که با افزودن اکسید کبالت به آن، آبی خیلی کمرنگ به وجود می آید. اکسید کرم: رنگ سبز، زرد یا سبزآبی خواهد داد. اکسید مس: معمولا رنگ سبز یا سبز آبی به دست می دهد و در بعضی حالات نیز رنگ قرمز ایجاد می کند. در واقع با افزودن این مواد به شیشه است که رنگ های چشم نواز شیشه گری جلوه می کنند. اگر هنر شیشه گری را از منابع درست و دقیق دنبال کنید، به شما قول می دهیم که تحت تاثیر زیبایی این هنر قرار بگیرید.