نگاهی به فعالیت شرکت های پالایشی برای گذر از فصل زمستان
سرما در سیطره سوخت
شعل همه ساله با ورود به نیمه دوم سال، رنگ و جنس کار در سطوح مختلف صنعت نفت از تولید تا توزیع، متفاوت می شود؛ پیش آمادگی هایی در کل یک زنجیره واحد شکل می گیرد تا گذر از فصول سرد سال، بویژه زمستان با آمادگی کامل انجام شود تا آنجا که هیچ خانه ای حتی در دوردست ها سرد و بی بهره از نعمت سوخت نماند و هیچ چرخی در صنایع نیز از حرکت بازنایستد. پالایشگاه ها به گونه ای با توان و تعریفی مدیریت شده در شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران، محصولات خود را اعم از بنزین، نفت گاز، گازمایع و... روانه بازار مصرف می کنند و شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران نیز با توزیعی به موقع و مناسب، به نیازهای مشترکان این بازار پاسخ می دهند.
گزارش پیش رو، نگاهی گذرا به فعالیت های معمول برخی شرکت های پالایشی و مناطق عملیاتی شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران، همچنین آمادگی این بخش ها برای رویارویی با فصول سرد سال، بویژه زمستان و گذر بی دغدغه از آن دارد که در ادامه می خوانید:
با شروع به کار دولت سیزدهم، تامین سوخت زمستانی به عنوان یکی از مهم ترین ماموریت های جدی وزارت نفت تعریف شد، به گونه ای که جواد اوجی، وزیر نفت خود شخصا پیگیری این موضوع را به عهده گرفت. یکی از برنامه های این وزارتخانه، تامین سوخت زمستانی نیروگاه ها، کاهش مصرف سوخت مایع، بخصوص مازوت بود و شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران، این مسؤولیت را عهده دار شد. نخستین کار ویژه این شرکت، به تامین سوخت مایع برای افزایش ذخایر مخازن نیروگاه ها اختصاص یافت که شرکت ملی پالایش و پخش در این زمینه با دو چالش جدی مواجه بود؛ اول کاهش 20 درصدی ذخایر سوخت مایع نیروگاه ها نسبت به سال گذشته و دوم تضعیف ناوگان حمل سوخت و خروج 4 هزار نفتکش از این ناوگان. مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران، پیش از این درباره این موضوع گفته بود: سال گذشته آمار مصرف سوخت مایع در نیروگاه ها ۱۶ میلیارد لیتر و مصرف نفت کوره در نیروگاه ها بیش از ۶میلیارد لیتر بود که عمده این مقدار، در زمستان به دلیل کمبود گاز طبیعی در نیروگاه ها مورد استفاده قرار گرفت. به گفته جلیل سالاری، این میزان مصرف نفت کوره در سال ۹۹ در حالی بود که دست وزارت نفت دولت دوازدهم در استفاده از برق آبی ها برای تولید برق نیز بازتر بود؛ اما امسال به دلیل خشکسالی امکان استفاده از برق آبی ها نیست و همه فشار روی دوش نیروگاه های گازی است. مصرف گاز در کشور نیز حدود ۷ تا ۸ درصد نسبت به پارسال افزایش یافته، با این وجود برنامه وزارت نفت، کاهش مصرف سوخت مایع، به ویژه مازوت در نیروگاه هاست. او تاکید می کند: دولت سیزدهم در زمینه سوخت زمستانی با چالش هایی از عملکرد دولت قبل روبه روست؛ زیرا در آن زمان یکسری پیش فروش های سوختی اتفاق افتاده و نزدیک به ٢ میلیارد لیتر سوخت را فروخته بودند، بدون اینکه تحویل سوختی انجام شود. در بعضی جاها نیز اقداماتی انجام شده که از مصادیق تخلف است، مانند اینکه نزدیک به ۷۴ میلیون دلار برداشت انجام شده؛ اما سوختی جابه جا نشده است. در زمستان پیش رو با به اینکه کمبود گاز برای بخش نیروگاهی محتمل است، وزارت نفت تلاش می کند از ظرفیت ذخیره سازی بیش از ۳ میلیارد لیتر گازوییل در نیروگاه ها استفاده کند تا در صورت ارسال نشدن گاز کافی به دلیل افت شدید دما در زمستان، نیروگاه ها از گازوییل برای تولید برق مورد نیاز مردم استفاده کنند. عملکرد وزارت نفت نسبت به پارسال بهبود یافته و در این میان، شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران تلاش می کند تا استمرار تولید برق همراه با حفظ محیط زیست در زمستان پیش رو محقق شود.
هماهنگ با وزارت نیرو
جواد اوجی، وزیر نفت نیز در خصوص گام های برداشته شده وزارت نفت در زمینه جلوگیری از برق و گاز زمستان گفته بود: وزارت نفت با انجام تعمیرات اساسی در پالایشگاه ها، خطوط انتقال، ایستگاه های تقویت فشار و تأمین سوخت مایع نیروگاه ها و اتخاذ تدابیر مناسب و هماهنگی با وزارت نیرو همه تلاش خود را می کند تا سوخت زمستانی در بخش خانگی تامین شود و با چالش گاز روبه رو نشویم. پیش بینی می شود، ظرفیت پالایشی کشور در ۴ سال آینده در این دولت، حدود یک و نیم برابر افزایش پیدا کند و تولید فعلی از ۲.۲ میلیون بشکه در روز، به روزانه 3.5 میلیون بشکه برسد. سال گذشته در مجموع ۲۲۵ میلیارد مترمکعب گاز در کشور مصرف شد که نزدیک به ۱۳۰ میلیارد مترمکعب آن، به صنایع و نیروگاه ها مربوط بوده و ۵۵ میلیارد مترمکعب هم به بخش خانگی اختصاص یافته است. مصرف گاز خانگی در فصل سرما ۴ تا ۴.۵ برابر مصرف دیگر ایام سال است. در دوره زمانی کوتاهی، مصرف خانگی افزایش می یابد که دلیل عمده آن نبود وسایل گازسوز استاندارد در بخش خانگی و ساختمانی است.
راهکارهای پیشگیری از بحران گاز
حال سوال اساسی این است که با توجه به موانع پیش روی وزارت نفت برای تامین سوخت زمستانی، چه راهکارهایی برای جلوگیری از وقوع بحران گاز یا تعدیل و کم اثر کردن آن وجود دارد؟ در پاسخ می توان گفت، به طور کلی 4 راهکار زودبازده و موثر برای مدیریت بحران سوخت در زمستان وجود دارد که در حال حاضر از سوی وزارت نفت دولت سیزدهم در حال پیگیری است. این راهکارها عبارت است از: از سرگیری واردات گاز از کشور ترکمنستان، اصلاح منطقی کرایه حمل ناوگان حمل ونقل، صدور مجوز مصرف مازوت در همه نیروگاه های بخار کشور و استفاده از میعانات گازی در نیروگاه ها.
آمادگی قبل از زمستان
بر اساس دستورعمل هایی که وزارت نفت برای تامین سوخت زمستانی دارد، پالایشگاه ها نیز در این زمینه برنامه هایی را در دستور کار خود دارند. یکی از آنها پالایشگاه اصفهان است که از تیر امسال تاکنون چهار تعمیرات اساسی بزرگ را پشت سر گذاشته است. در این زمینه علیرضا قزوینی زاده، مدیر نگهداری و تعمیرات این پالایشگاه می گوید: با توجه به تعدد و کثرت واحدهای پالایشی، تعمیرات اساسی به صورت پی درپی و با فاصله زمانی کمی انجام می شود و فعالیت در اداره نگهداری و تعمیرات، کار طاقت فرسایی است و فرسودگی شغلی ایجاد می کند؛ زیرا به عنوان مثال از خرداد تاکنون، تعمیرات اساسی متعددی به صورت متوالی انجام و شرایط کرونا نیز باعث ایجاد فشار مضاعف شده است.
تعمیرات اساسی و سوخت زمستانی
شرکت پالایش نفت امام خمینی شازند، بعد از انجام موفق تعمیرات اساسی واحدهای تقطیر در اتمسفر و خلأ، گاز مایع، تبدیل کاتالیستی، سیستم سوخت رسانی و... خود با تمام ظرفیت در حال تولید فراورده های نفتی و آماده تامین سوخت زمستانی کشور است. ظرفیت سوخت رسانی این پالایشگاه 250 هزار بشکه در روز است و محصولات با مشخصات و کیفیت استانداردهای ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ اروپا از سوی این پالایشگاه به بازار عرضه می شود. امسال قبل از ورود به فصل سرما، این پالایشگاه نیز همانند دیگر پالایشگاه های کشور، کار تعمیرات اساسی را انجام داده و 5 واحد از 29 واحد عملیاتی این پالایشگاه را بعد از 3 سال در دست تعمیرات اساسی قرار داده تا از این طریق بتواند برای تامین سوخت زمستانی، پرقدرت تر از گذشته فعالیت خود را ادامه دهد.
اولویت، تامین سوخت خانگی است
پالایشگاه تهران نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی آن و قرار گرفتن در محدوده پایتخت کشور به لحاظ استراتژیک بسیار مهم است، به گونه ای که وزیر نفت در دومین سفر خود، این پالایشگاه را برای بازدید انتخاب می کند. او تامین سوخت بخش خانگی را اولویت اصلی وزارت نفت عنوان کرده و می گوید: با قرار گرفتن روزانه بیش از ۲۶۰ میلیون مترمکعب گاز در اختیار نیروگاه ها و با برنامه ریزی و تدابیر لازم، کمترین چالش را در تامین سوخت زمستانی گاز و در بخش خانگی خواهیم داشت.
بی نیازی از واردات سوخت
با ورود پالایشگاه ستاره خلیج فارس، کشور از تامین سوخت بی نیاز شد و دیگر وارداتی در این زمینه انجام نمی شود. به گفته مدیرعامل این پالایشگاه، اکنون ۴۷ میلیون لیتر از بنزین یورو4 و 5 مصرفی کشور در پالایشگاه تولید می شود که نزدیک به نیمی از بنزین مصرفی کشور است. این پالایشگاه روزانه ۴۵۰ هزار بشکه میعانات گازی را پالایش و به گاز مایع، بنزین، نفت سفید، نفت گاز و دیگر فراورده ها تبدیل می کند. با بهره برداری و افتتاح کامل پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس، ظرفیت تولید روزانه بنزین در داخل کشور به حدود ۱۰۵ میلیون لیتر رسید که از میزان مصرف روزانه پیشی گرفت و به این طریق کشور در واردات بنزین خودکفا شد. آمارهای رسمی حکایت از آن دارد که زمستان امسال، با توجه به نافرجام ماندن برنامه های بهینه سازی مصرف انرژی کشور در سال های گذشته، باید با کسری دست کم ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در روز دست وپنجه نرم کنیم. کسری شدید گاز در زمستان امسال که معادل تولید حدود 7 فاز استاندارد پارس جنوبی است، موجب شده که صنایع و نیروگاه های برق در چهار ماهه سرد هر سال، برای پایداری تامین سوخت زمستانی، دوگانه سوز شوند که این تغییر آرایش از گاز طبیعی به سوخت های مایع برای زمستان امسال هم اتفاق خواهد افتاد. در این بین با توجه به کاهش شدید بارندگی ها در هفت ماه نخست امسال از یکسو و نادیده گرفتن توان و پتانسیل تولید برق از نیروگاه های برق آبی در سال های گذشته، مشکلات تامین سوخت زمستانی نیروگاه ها دوچندان می شود؛ زیرا با توجه به افت تولید و راندمان نیروگاه های برق آبی، فشار بیشتری روی نیروگاه های گازی وارد می آید و نتیجه افزایش تولید نیروگاه های گازی، چیزی جز افزایش مصرف گاز یا سوخت های مایع نیست. نکته دیگر برای تامین سوخت زمستانی امسال به مزارع «بیت کوین» و رمزارزها برمی گردد که ساماندهی نشدن این مزارع، فعالیت های گسترده غیرمجاز را هم تحت تاثیر قرار داده و عملا ساماندهی نشدن مزارع رمزارز، منجر به جهش بیشتر مصرف برق و به تبع آن جهش مصرف سوخت گاز و فراورده های نفتی در نیروگاه ها خواهد شد که زمستان امسال هم از این قاعده «جهش مصرف» مستثنا نخواهد بود. با توجه به معضلات و مشکلات افزایش مصرف برق، اجرا نشدن طرح های بهینه سازی مصرف انرژی و افت طبیعی تولید گاز در میادین کشور، ماموریت و مسوولیت های شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی در زمستان امسال دوچندان شده است. بر این اساس، با تغییر مدیریت در این شرکت مادر تخصصی یا بهتر بگوییم متولی تولید، تامین و توزیع سوخت مایع کشور، جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی، در نخستین اقدام مدیریتی در دولت سیزدهم دستور بازسازی، احیا و تقویت ناوگان نفتکش های جاده پیما را صادر کرد تا با افزایش توان انتقال سوخت از دو مسیر جاده ای و ریلی، کسری ۲۰درصدی ذخیره سازی سوخت مایع در نیروگاه ها و صنایع کشور در مقایسه با مدت مشابه پارسال جبران شود. با تجهیز و توسعه ناوگان نفتکش های جاده پیما، بسیج مناطق مختلف پخش فراورده های نفتی در سراسر کشور برای تامین و توزیع هوشمندانه سوخت و تلاش برای ذخیره سازی سوخت مایع در صنایع و نیروگاه ها با استفاده از ظرفیت های موجود، تلاش شده تا در زمستان امسال، خطر توقف تولید کارخانه ها یا خاموشی های گسترده برق به حداقل کاهش یابد. علاوه بر این، شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی، با اعمال تغییرات جدید در شبکه خطوط لوله و مراکز انتقال (تلمبه خانه ها)، انبارها و مخازن ذخیره سازی سوخت، سعی دارد تا از این ظرفیت ملی هم برای تقویت سوخت رسانی و افزایش موجودی ذخایر سوخت نیروگاه ها با اولویت گازوییل، حداکثر استفاده را ببرد و البته نباید فراموش کنیم که با افزایش مصرف بنزین پس از کاهش دورکاری کارکنان در کنار تامین و توزیع سوخت زمستانی، موضوع تامین بنزین و گازوییل جایگاه های سوخت در استان های مختلف هم به عنوان یک سناریوی کاری در دستور کار قرار گرفته است. در مجموع، شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی با استفاده از ظرفیت توزیع روزانه بالغ بر ۲۵۰ میلیون لیتر انواع فراورده های نفتی، با مدیریتی جدید قصد دارد زمینه تامین پایدار و مطمئن سوخت زمستانی کشور را فراهم کند.