پژوهشگاه صنعت نفت در نقش توسعه دهنده فناوري ظاهر شود
مشعل - پژوهشگاه صنعت نفت با توجه به جايگاه و نقش خود در صنعت نفت نبايد معادل و متناسب با دانشگاه عمل کند، بلکه انتظار مي رود در يک لايه بالاتر نقش توسعه دهنده ايفا كند. در واقع پژوهشگاه صنعت نفت بايد نقطه اتصال نيازهاي صنعت و تحقيقات دانشگاهي، آكادميك و منفرد باشد.
ابراهيم طالقاني، مدير پژوهش و فناوري شرکت ملي نفت ايران درباره جايگاه و نقش واقعي و دستاوردهاي پژوهشگاه صنعت نفت در سطح صنعت مي گويد: با توجه به نقش و جايگاه پژوهشگاه صنعت نفت و تغييرات رو به رشد در اين مرکز كه از سال هاي قبل شاهد آن بوده ايم و در حال حاضر ادامه دارد و در آينده هم خواهد بود، اميدواريم پژوهشگاه به جايگاه واقعي خود نزديک شود.
در گذشته اشکالي وجود داشت و آن اطلاع رساني هاي ناکافي درباره دستاوردهاي پژوهشگاه بود. مانند پروژه هاي افزايه و ساير پروژه هاي ديگري که انجام شده است که هر از چند گاهي عملكرد واحدهاي پژوهش و فناوري از سوي ساير واحدها در گزارش عملکردها داده مي شد. در صورتي که اگر افزايه حفاري باعث افزايش سرعت حفاري مي شود و شرکت ملي حفاري در گزارش عملکرد خود، ميزان بهره وري بهتري از خود ارائه مي دهد، به دليل کارهاي پژوهشي بوده است.
بنابراين اميداريم بتوانيم اطلاع رساني ها را به مقدار کافي در طول دوره هاي متعدد داشته باشيم و همواره از اين جنس باشد که فلان پژوهش در کدام بخش صنعت پياده سازي شود كه نتيجه بخش باشد. همچنين بستر تجاري سازي فناوري را مهيا و مشکلات حقوقي را برطرف کنيم تا به محض آنکه پروژه اي موفق شد، بستر تجاري سازي آن نيز ممكن شود زيرا در نهايت نتيجه كاربردي به چشم مي آيد و ديده مي شود.
وي با اشاره به عملکرد موفق و رضايت بخش پژوهشگاه در انجام پروژه ها، ادامه مي دهد: سطح توقع ما از پژوهشگاه به دليل قابليت هاي انساني، تجربه طولاني و تجهيزات آن بسيار بالاست كه البته اين سازمان تاكنون پروه هاي بسيار خوبي را ارائه داده است. توقع ما اين است که پژوهشگاه صنعت نفت معادل و متناسب با دانشگاه عمل نکند و در لايه اي بالاتر نقش توسعه دهنده فناوري و اجراي آن در ميدان را ايفا كند. شبيه آنچه مثلاً سازماني به نام TNOدر كشور هلند انجام مي دهد. تحقيقات دانشگاهي و آکادميک به صورت منفرد را جمع و از طرفي نياز صنعت را هم شناسايي مي کند و در نهايت با استفاده از دستاوردهاي تحقيقاتي، مشكلات صنعتي را با انجام امور فناورانه برطرف مي کند. اين كار در صنعت خيلي به نقش پژوهشگاه نزديک تر است.
نيازمند فناوري روز دنيا هستيم
طالقاني، درباره چگونگي انتخاب موضوع پژوهش و هدف گذاري سازماني مي گويد: دو شاخص اصلي براي تصميم گيري در خصوص انتخاب موضوع پژوهش وجود دارد.
اول موضوع راهبردي و ديگري شاخص اقتصادي است. ما بابت مواردي هزينه مي كنيم که به سمت توليد فناورانه ايراني سوق پيدا كنيم و همچنين مواردي كه براي ما از اهميت راهبردي برخوردارند که مي خواهيم در اختيار خودمان باشد.
در بخش بالا دست نفت به طور عمومي از هر دوجنبه مي توان موضوع هاي فناوري را بررسي کرد. اصرار داريم که کلمه پژوهش را جايگزين فناوري کنيم. به اين دليل که در حال حاضر نيازمند استفاده از فناوري هاي روز دنيا هستيم. در اکثر موارد از پژوهش عبور کرده و مباني را مي دانيم.
مهم اين است که چرخ را از ابتدا نسازيم بلكه چرخ آماده را در ايران استفاده کنيم. در حوزه ورود مواد شيميايي در برخي شاخه ها به اغناي نسبي رسيده ايم، اما اين در صد نسبي براي تکميل شدن، بايد مرتب در طول مسير پيگيري شود و هيچ وقت پايان ندارد. برخي از موارد را بايد از ابتدا شروع کنيم. از حوزه مواد شيميايي، حوزه انتقال و مواد ضد خوردگي، که بايد از ديدگاه راهبردي به آن بنگريم.
10 قلم کالا مصرفي و راهبردي وجود دارد، براي مثال ممکن است جاي برخي از مواد شيميايي را بگيرد. با استفاده از فناوري نانو مي توان آب، نفت و گاز را از هم جدا کرد بدون اينکه افزودني به آن بزنيم.
اگر اين فناوري در ايران نهادينه و اجرا شود، از مصرف مواد شيميايي کم مي شود. مثلا از زماني که بنزين بدون سرب وارد شد، بخش قابل ملاحظه اي از بازار کارخانه هاي سرب كم شد و ديگر نياز به اين ميزان سرب وجود نداشت. هم اكنون از دمولسيفايرها استفاده مي كنيم و با كمك فناوري نانو ديگر نيازي به دمولسيفايرها نيست. مانند سربي که از بنزين خارج شد؛ بنابراين حوزه هايي براي ورود وجود دارد و حوزه هايي که قبلا وارد شديم بايد همواره به روزرساني کنيم.
وي درباره اقدام هاي شرکت ملي نفت ايران در بخش پژوهش مي گويد: هيچگاه نمي توان گفت فناوري و تحقيق تمام شده است، اما کاري که در حوزه پژوهش و فناوري نفت انجام داده ايم اين است كه با تشکيل کارگروه ها و شوراها و سامان دهي آنها تلاش کرده ايم چالش هاي اصلي فراروي نفت را فهرست کنيم و همه فعاليت ها را متناسب با آن چالش ها انجام دهيم، به اين اميد که به تدريج از تعداد چالش هايي که مسئوليت مديريت آنها با پژوهش و فناوري شرکت است، كاسته شود. چالش ها از بين نمي روند، اما بايد تحت مديريت و كنترل باشند و در آن صورت ديگر چالش نيستند بلكه يك رويه جاري عملياتي خواهند بود.
تلاش ما اين است که هرچه بيشتر و بهتر چالش ها را با استفاده از فناوري هاي نوين در کنترل و تحت مديريت درآوريم. در خيلي مواقع افزايش توليد ناشي از عملكرد بهتر واحدهاي بهره بردار براي ايجاد ظرفيت بيشتر است و نه استخراج بيشتر. اميدواريم با اين رويکرد در 3 تا5 سال آينده، اين موارد را هم که به عنوان عدم قطعيت ها و چالش شناخته ايم، به راحتي کنترل و مديريت كنيم.
طالقاني در ادامه به حضور پژوهشگاه در کارگروه هاي پژوهش و فناوري نفت اشاره کرده و مي گويد: چالش ها را از شرکت هاي عملياتي جمع آوري مي كنيم و از دوجنبه ارائه مشكل و ارائه ايده و راه حل به اين موضوع پرداخته خواهد شد. به عنوان مثال پژوهشگاه صنعت نفت ممکن است در جلسه يا همايشي شرکت داشته كه در خصوص فناوري هاي روز نانو باشد.
ما هر دو مسير مشاركت را باز گذاشته ايم. هم از جانب متقاضي و هم از سمت ايده پرداز. مثلا هر دوي ما قائل به اين هستيم که مشکل آب، نمک و گوگرد داريم. حالا اگر براي اين مشكل، پژوهشگاه صنعت نفت راهکاري ارائه دهد، راه باز است.
دانشگاه و شرکت هاي دانش بنيان يا شرکت فناور خارجي و از همه ابزارها براي حل آن استفاده مي کنيم.
يکي از مسائلي که امسال در جنوب کشور داشته ايم، بحث پساب هاي صنعتي به عنوان يک معضل و نبود آب به عنوان معضل ديگر است.
از طرفي آب براي کشاورزي و آشاميدني موجود نيست و از طرفي پساب به مقدار زيادي توليد مي کنيم، اما چون آلوده است، وارد چاه مي شود. اگر با كمك فناوري آب آلوده در حدکشاورزي رفع آلودگي شود، هم پساب ديگر مخرب نيست و هم مشکل محيط زيست و کشاورزي حل شده است.
اين کار فقط يک کار تحقيقاتي نيست، جنس کار پژوهشگاهي است که بايد روي اين موضع قواعد خاصي اعمال شود.
در نهايت يک يونيتي ساخته و در محل نصب و خروجي کارخانه نمک زدايي به آن متصل شود و از طرفي آب کشاورزي وارد چرخه شود. در اين نظام قانونمند ممکن است چند تحقيق در معادلات حالت و قسمت هاي آزمايشگاهي لازم باشد که اين کار مي تواند از سوي دانشگاه ها انجام شود؛ اما نتيجه آن چطور در اين پکيج وارد و با همديگر ادغام مي شود و به يونيتي که ورودي و خروجي دارد، تبديل شود، اين همان نوع کار مربوط به پژوهشگاه است.