موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت ميزبان كميته ملي حافظه جهاني بود
معرفی جایگاه واقعی صنعت 110 ساله
جلسه كميته ملي حافظه جهاني، شاخه اي از كميسيون ملي يونسكو، به ميزباني مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت در مركز اسناد، واقع در پژوهشگاه قديمي ري برگزار شد. كميته ملي حافظه جهاني، به عنوان شاخه اي از كميسيون ملي يونسكو كه در سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران مستقر است، هر ماه با حضور صاحب نظران و خبرگان كشوري در حوزه اسناد كه اعضاي اين كميته به شمار مي روند، در كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران برگزار مي شود. اين بار، اين كميته به دعوت از مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت و به منظور آشنايي اعضاي اين كميته با ميراث مكتوب صنعت نفت و با هدف بازديد از فعاليت هاي صورت گرفته در امر شناسايي، ثبت و حفظ آثار و بسترسازي براي تعامل و همكاري هاي دوجانبه، در مركز اسناد صنعت نفت تشكيل جلسه داد.
حبيب اله بيطرف، معاون مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت؛ اكبر نعمت الهي، مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت؛ فرهاد نظري، مديركل دفتر ثبت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري و دبير علمي كميته ملي حافظه جهاني، با ايراد سخناني به تشريح اهداف، برنامه ها و اقدام هاي انجام شده پرداختند.
معاون وزير در امور مهندسي، پژوهش و فناوري، هدف از برگزاري جلسه كميته ملي حافظه جهاني در مركز اسناد را آشنايي اعضا با فعاليت هاي موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت عنوان و تصريح كرد: كشور ما، ايران با قدمت طولاني و تحولات صورت گرفته در آن، دربردارنده آثار ثبتي ملي بي شماري در جهان است. از كميته ملي حافظه جهاني، به عنوان نماينده كشور بايد تشكر كرد كه مسئوليت شناسايي، حفظ و انعكاس اين آثار را در جهان به عهده گرفته و همپاي يونسكو، آن را راهبري مي كند.
حبيب الله بيطرف بر همكاري سازنده و مستمر همه سازمان ها با اين دستگاه براي ثبت آثار تاريخي، كه نمايانگر هويت ملي ايران است، تاكيد كرد و افزود: در وزارت نفت، طرح راه اندازي موزه هاي صنعت نفت در اواخر سال 1392 با صدور مجوزي از سوي وزيرنفت، بيژن زنگنه آغاز شد. صنعت نفت با استناد به پيشينه تاريخي آن، از صنايع قديمي اثرگذار در توسعه كشور به شمار مي رود و منشا رويدادهاي اثرگذار در ابعاد منطقه اي، ملي و جهاني بوده و در گسترش علوم و فناوري در كشور نقش زيربنايي داشته است. به طور نمونه، چوب زماني به عنوان سوخت مصرفي، از عناصر توليد انرژي بود كه در زندگي مردم كاربرد فراوان داشت. پس از جايگزيني آن با نفت سفيد، در حوزه توليد انرژي و ايجاد صنايع گوناگون، تحولات شگرفي روي داد. وي در ادامه بر همكاري دو سويه ميان اين صنعت و كميته ملي جهاني حافظه تاكيد كرد و افزود: اين صنعت، بخشي از تمدن اين ملت است كه بايد سوابق آن ثبت و نگهداري شود. اميدواريم اين وظيفه خطير با همراهي و راهنمايي اعضاي كميته ملي حافظه جهاني به نحوي شايسته به انجام برسد.
وي در پايان با اشاره به گستره دامنه آثار تاريخي صنعت نفت در سطح كشور، توجه به مقوله شناسايي، گردآوري، مستندنگاري و نگهداري آن ها را از اهداف مهم مسئولان اين صنعت خواند و گفت: ما در اين حوزه مديون مهندس زنگنه، وزير نفت هستيم كه علاوه بر توجه جدي به برنامه هاي توليدي، فناوري، توسعه و پژوهش، منابع انساني، موضوع حفظ آثار و دستاوردهاي 110 ساله اين صنعت را از اولويت هاي ساختاري اين مجموعه قرار داده و خوشحاليم كه با انرژي و انگيزه آقاي نعمت الهي، مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت، نه تنها زمينه براي دستيابي به اين مهم فراهم شده؛ بلكه تا كنون آثار منحصربه فرد و ارزشمندي جمع آوري و ثبت ملي شده اند.
فرهاد نظري، مديركل دفتر ثبت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري و دبير علمي كميته ملي حافظه جهاني از ديگر سخنرانان اين جلسه، درباره دلايل تشكيل اين كميته و اهداف آن گفت: كميته ملي حافظه جهاني به منظور اجراي اهداف حافظه جهاني در سال 1992 در يونسكو شكل گرفت. هدف از شكل گيري اين نهاد، تسهيل دسترسي، حفاظت و به اشتراك گذاشتن ميراث مستند و فكري بشر است. از مهم ترين علل شكل گيري اين كميته، آسيب پذير بودن ميراث مستند همچون كتاب هاي خطي، اسناد، نقشه ها و... ميراث ديداري و شنيداري نظير فيلم، عكس، صوت، نگاتيو و... بود.
دبير علمي كميته ملي حافظه جهاني از نام گذاري روزي به عنوان روز ميراث ديداري و شنيداري در جهان خبر داد و گفت: اهميت حفظ ميراث مستند و اثرگذاري آن در زندگي بشر از ابتدا تا كنون، يونسكو را بر آن داشت تا 27 اكتبر هر سال را به عنوان روز ميراث ديداري و شنيداري نام گذاري کند. وي افزود: يونسكو با تدوين اين برنامه و تشكيل كميته ملي حافظه جهاني تلاش كرد تا مردم جهان ميراث شان را در سطح ملي، منطقه اي و جهاني شناسايي، معرفي، ثبت و حراست كنند كه ايران هم در اين ميان مستثنا نبوده است.
نظري در ادامه از شكل گيري اين كميته در كشور سخن به ميان آورد و عنوان كرد: كميته ملي حافظه جهاني در ايران از نمايندگان صاحب نظر و خبره در حوزه حفاظت، مرمت، نگهداري و مستندسازي ميراث كشور در دستگاه هاي مختلف همچون سازمان ميراث فرهنگي، صدا و سيما، كتابخانه ملي و كميسيون ملي يونسكو تشكيل شده است. نقش اين كميته، سياست گذاري و راهبري و مديريت آن به عهده كتابخانه ملي است.
وي ثبت 10 اثر ايراني در فهرست حافظه جهاني، 5 اثر در منطقه و بيش از 50 اثر در سطح ملي را دستاورد اين كميته عنوان و اظهارکرد: 10 اثر ثبت شده در فهرست حافظه جهاني، همگي كتاب و نقشه هستند و اميدواريم به اين فهرست، مستندات ديداري و شنيداري هم افزوده شود. تمامي اين مستندات بر اساس معياري مشخص ارزيابي، اولويت بندي و انتخاب و پس از تصويب در قالب پرونده به كميته ارسال و ثبت مي شوند؛ ولي مالكيت آن ها با دارنده اثر، يعني ايران است.
مديركل دفتر ثبت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در پايان، از ميراث صنعت نفت به عنوان ميراث منحصربه فرد و ارزشمند ياد و تاكيد كرد: مصاديق ميراث مستند صنعت نفت بي شك، بسيار ارزشمند و گرانقدر است، مثل اسناد مربوط به كشف و استخراج نفت در ايران، تاسيس پالايشگاه و اسناد مربوط به ملي شدن صنعت نفت كه منحصربه فرد بوده و ارزش جهاني دارند. ميراث صنعت نفت، بخشي از ميراث معاصر ماست و سرنوشت معاصر ايران از نفت جدا نيست. با بازديد از مركز اسناد صنعت نفت، با اسناد بي بديلي مواجه شديم كه بر اين مهم صحه مي گذارند. خوشحاليم كه در صنعت نفت، مجموعه اي با عنوان موزه ها و مركز اسناد شكل گرفته است. آشنايي و آگاهي ما از مستندات اين صنعت و ارائه استانداردها، ضوابط و دستورعمل ها از سوي كميته مي تواند مقدمه اي باشد براي شناسايي ميراث مستند نفت و ثبت ملي، منطقه اي و جهاني آن ها.
اكبر نعمت الهي، مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت و ميزبان برگزاري اين جلسه، ضمن اظهار خرسندي از برگزاري اين كميته در محل مركز اسناد، به تشريح دستاوردها و برنامه هاي آتي اين مجموعه پرداخت و گفت: طرح موزه هاي صنعت نفت، با هدف معرفي جايگاه تاريخي و واقعي صنعت 110 ساله نفت ايران، به عنوان يکي از پرافتخارترين صنايع، 29 دي سال 1392، کار خود را آغاز کرد.
در فاز اول مقرر شد در سه شهر مسجدسليمان، آبادان و تهران موزه ايجاد شود؛ اما با توجه به پيشينه صنعت نفت در ديگر مناطق کشور و تحولات صورت گرفته در پي آن، احداث موزه هاي نفت در غرب کشور (كرمانشاه)، کرمان، مشهد، اهواز و... در دستور كار قرار گرفت. انتخاب مشاور و مطالعات ميداني در حوزه هاي مختلف اجتماعي، فرهنگي، سياسي، اقتصادي، بويژه صنعت نفت در شهرهاي مسجدسليمان، آبادان و تهران نخستين اقدام اين مجموعه در آغاز كار بود.
وي با اشاره به محدوديت امكانات و تعيين اولويت ها در گام نخست افزود: با توجه به اين كه ايجاد موزه در همه مكان هايي كه مناسب اين كار تشخيص داده شده بودند، ممكن نبود، تصميم گرفتيم در نقاط تعيين شده، موزه ايجاد كنيم و ساير نقاط حفظ و مرمت شوند تا از تخريب و نابودي بيشتر جلوگيري شود.
مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت در معرفي مركز اسناد و اقدام ها و دستاوردهاي آن گفت: مركز اسناد صنعت نفت با جديت و پشتكار، در پي شناسايي، گردآوري، طبقه بندي، ساماندهي، بازيابي، آسيب شناسي، ترميم، حفاظت و حراست اسناد صنعت نفت است. اين اسناد پس از طي ا ين مراحل براي بهره برداري از سوي نويسندگان، پژوهشگران و علاقه مندان آماده مي شود. در حال حاضر 25 ميليون برگ سند با موضوعات مختلف تاريخي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي وجغرافيايي در انواع پرونده هاي پرسنلي، نقشه هاي جغرافيايي، مخابراتي، تاسيساتي، گزارش هاي اداري، عكس، اسلايد، نگاتيو، فيلم و... از بايگاني ها ، انبارها و سلويج هاي صنعت نفت در سراسر كشور شناسايي و گردآوري شده اند. در ميان اسناد گردآوري شده، اسناد منحصربه فرد و ارزشمندي وجود دارد كه اميدواريم از سوي اعضاي كميته ملي حافظه جهاني، ارزيابي و زمينه هاي لازم براي ثبت جهاني آن ها فراهم شود.
مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت به ديگر اقدام مهم اين مجموعه، يعني شناسايي بناها و تاسيسات تاريخي و قديمي صنعت نفت و تلاش براي ثبت ملي آن ها در سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع اشاره و تصريح كرد: پيش از اين در دهه 80 شمسي 93 موقعيت نفتي به كوشش سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به ثبت ملي رسيد و پس از شكل گيري اين مديريت 11 موقعيت ديگر از جمله جايگاه پمپ بنزين ايران، آموزشگاه فني و حرفه اي، نيروگاه شماره يك، اسكله هاي نفتي يک تا 11، تلمبه خانه دارخوين، تاسيسات نفتي و كارخانه تقطير بي بيان به اين فهرست اضافه شدند و حدود 20 اثر قديمي و تاريخي ديگر اين صنعت، شناسايي شده و در حال انجام مراحل ثبت هستند.
براي نمايش در موزه نفت غرب كشور توربين چاه نفت شهر به كرمانشاه منتقل شد
توربين يكي از چاه هاي نفت شهر با قدمتي 90 ساله، براي نمايش در موزه نفت غرب كشور به كرمانشاه منتقل شد.قطعات اين توربين قديمي كه مدت ها بود بلااستفاده مانده و در معرض تخريب قرار داشت، پس از مرمت، براي انتقال به موزه غرب كشور بارگيري شد.ناظر و مجري موزه نفت غرب كشور، ضمن اعلام اين خبر افزود: توربين قديمي ميدان نفت شهر از جمله مواردي است كه در محوطه فضاي باز موزه نفت كرمانشاه به نمايش درخواهد آمد.به گفته علي ملكي، موزه نفت غرب كشور كه در محل كارخانه قديمي حلب سازي و حلب پركني پالايشگاه كرمانشاه برپا مي شود، شامل دو بخش بيروني (فضاي باز) و بخش داخلي است كه اولي به نمايش تجهيزات و لوازم سنگين اختصاص دارد و در بخش دوم، دستگاه ها و تجهيزات كارخانه حلب سازي به نمايش درمي آيد.به گفته وي، در حال حاضر ديواركشي محوطه موزه نفت غرب كشور پايان يافته و طراحي و آماده سازي محوطه آن در دست انجام است. گفتني است، کارخانه حلب سازي و حلب پرکني کرمانشاه که از قدمتي يک صد ساله برخوردار است، طي چند دهه، نقش مهمي در توزيع فراورده هاي نفتي در سراسر کشور به عهده داشته است.
از سوي پيشكسوت 95 ساله به موزه نفت اهدا شد: نمونه نفت خام درياي شمال
علي محمد نقشينه، پيشكسوت نفتي و از كارمندان قديمي واحد برق شركت نفت مسجد سليمان، هدايايي را به موزه هاي نفت اهدا كرد.نمونه اي از گوگرد جدا شده از نفت كه تاريخ دسامبر 1969 (آذر 1348) روي آن نقش شده، تنديسي كه نمونه نفت خام درياي شمال روي آن قرار دارد، تقويم چوبي متعلق به شركت نفت و ابزارهايي از واحد برق شركت نفت مسجد سليمان، از جمله هداياي علي محمد نقشينه به موزه هاي نفت است.نقشينه، متولد 1302 است. او مدرك مهندسي برق خود را از انستيتوي تكنولوژي هندوستان (IIT) دريافت كرده، در سال 1323 به استخدام شركت نفت انگليس و ايران درآمده و از مسجد سليمان كار خود را آغاز کرده است.وي كه در سال 1354 در صنعت نفت بازنشسته شده است، خاطرات خوبي از ملي شدن صنعت نفت و تلاش هاي شبانه روزي مهندسان جوان ايراني براي تداوم فعاليت پس از رفتن كارشناسان خارجي از اين صنعت دارد.