مدال آوری صنعت پتروشیمی در گذار از تحریم ها
مشعل پس از خروج یک جانبه آمریکا از برجام و ادامه تحولات آن شاید یکی از مهم ترین اتفاقات، تحریم مستقیم صنعت پتروشیمی ایران از سوی آمریکا بود. این تحریم در چند مرحله شرکت ها و برخی نفرات ارشد صنعت پتروشیمی را با هدف توقف تولید و فروش محصولات صنعت پتروشیمی هدف گرفت و تصور این بود که صنعت پتروشیمی پس از اعمال این تحریم ها زمین می خورد. با وجود این آنچه در مقابل از سوی صنعت پتروشیمی تا امروز شاهد بوده ایم نه تنها روزهای شلوغ و پرکار افتتاح و خبرهای داغ افزایش تولید و شروع به کار پروژه های جدید بوده، بلکه این صنعت در کنار تامین نیازهای داخلی و ادامه پروژه های جهش های دوم و سوم خود، جریان صادرات و تامین ارز مورد نیاز دولت را بیش از قبل برقرار کرد.
تحریم آمریکا علیه صنعت پتروشیمی ایران در عین حال که با هدف قطع جریان تولید و صادرات بود، مهر تایید خوبی بر عملکرد این صنعت بود و به خوبی نشان داد جهش تولید و جریان اقتصادی که صنعت پتروشیمی در ایران و منطقه و بازار جهانی ایجاد کرده، برای قدرت های بزرگ نگران کننده است. شرکت های پتروشیمی با وجود موانعی که در جریان تولید در کشور و مسیر فروش محصولات پتروشیمی داشتند، باز هم توانستند از سد تحریم های همه جانبه عبور کنند.
در مسیر سدشکنی تحریم ها
از چند سال اخیر تاکنون مسئولان کشور به خوبی متوجه تلاش و مقاومت صنعت پتروشیمی در مقابل شرایط سخت اقتصادی داخلی، کرونا و به خصوص تحریم ها بوده اند و بارها موضوع تامین به موقع نیاز ارزی کشور توسط شرکت های پتروشیمی از طریق سامانه نیما مورد تاکید بوده است. جواد اوجی، وزیر نفت با اشاره به تلاش صنعت پتروشیمی برای دور زدن تحریم ها و تدبیر شیوه های جدید برای فروش گفت: در بخش فروش محصولات پتروشیمی تا پایان دی ماه 1400 بیش از ۱۰ میلیارد دلار به سامانه نیما تزریق شده است و این میزان در تأمین کالاهای اساسی و رفع نیازهای ارزی واحدهای صنعتی و واریز به سامانه نیما و ذخایر بانک مرکزی، نقش خیلی خوبی داشته است.
هفته گذشته هم محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس جمهوری در بازدید از حاشیه نمایشگاه تخصصی حمایت از ساخت داخل در صنعت پتروشیمی، گفت: باید به فعالان و حامیان صنعت پتروشیمی، مدال شکست تحریم های اقتصادی را بدهیم.
معاون اقتصادی رئیس جمهوری با بیان اینکه برای شتاب دادن به توسعه کشور باید از صنعت شروع کنیم و به سراغ صنعتی برویم که بازار آن ابتدا در داخل کشور وجود دارد و صنعت پتروشیمی یکی از این صنایع مهم است، افزود: بحث زنجیره ارزش که از سه - چهار سال پیش شروع شده، بخش مهمی از این صنعت است. صنعت پتروشیمی از منابع گازی و نفتی گرفته تا صنایع متوسط و پایین دست و بازاریابی و برندینگ و تنوع محصولات اهمیت زیادی دارد و باید جدی گرفته شود. هر صنعت یک چشمه و خط مقدم دارد، چشمه صنعت، علم و فناوری و دانش بنیان بودن است که مثل چشمه می جوشد تا به خط مقدم، یعنی تجارت تبدیل شود. از فناوری تا تجارت باید به طور جدی در صنعت پتروشیمی شکل بگیرد.
رضایی اظهار کرد: صنعت پتروشیمی خدمت بزرگی به شکستن تحریم های اقتصادی کرده است، باید به افرادی که در پتروشیمی بودند، چه در بالادست و چه در بخش های مختلف و چه بانک هایی که پتروشیمی را حمایت کردند، مدال شکست تحریم های اقتصادی را بدهیم.
معاون اقتصادی رئیس جمهوری ادامه داد: نکته مهم اینجاست که اصل زحمت را در صنعت پتروشیمی ما می کشیم، اما محصول ما به صورت خام به کره و آلمان و دیگر کشورها می رود و در صنایع پایین دستی به محصولاتی تبدیل می شود که با چند برابر قیمت محصول نخست به خودمان و دنیا فروخته می شود و به همین دلیل باید روی موضوع تکمیل زنجیره ارزش بیشتر تلاش کنیم.
اعتراف به شکست تحریم ها
درست است که در چند سال اخیر صنعت نفت و بسیاری از زیرمجموعه های آن به خصوص صنعت پتروشیمی تحت تاثیر موضوع مذاکرات هسته ای و نشست های چند جانبه برجام بوده اند و امیدهای زیادی به شروع تحولات بزرگ بود، اما از سال 97 با خروج امریکا از برجام و تحریم های مستقیم صنعت نفت و پتروشیمی ایران این امید ها به حداقل ممکن رسید؛ با وجود این صنعت نفت و به خصوص پتروشیمی ایران بی توجه به این تحولات و موانع مستقیم و در حالی که اقتصاد کشور در شرایط سخت و محدودیت های مالی فراوان بود، تلاش کرد جریان تولید و توسعه خود را حفظ کند و با توان داخلی نیاز به سرمایه گذاری خارجی را هم با تامین داخلی برطرف کرد. به عبارتی در حالی که هیچ گشایشی وجود نداشت، صنعت پتروشیمی این گشایش را خودش ایجاد کرد. در شرایطی که قیمت نفت کاهش یافته بود و میزان صادرات نفت هم به دلیل تحریم ها محدد شده بود، صادرات چند محصول همچون فولاد و محصولات پتروشیمی به کمک دولت آمد؛ به همین دلیل می توان گفت که عملکرد پتروشیمی، خط شکنی در تحریم بود تا از پشت دیوار تحریم، درآمدهای ارزی کافی به دست دولت برسد و این همان چیزی بود که امریکا و متحدانش تصور نمی کردند. بر اساس آمار، درآمد حاصل از صادرات محصولات صنعت پتروشیمی در سال 99 بیش از 10 میلیارد دلار بوده است که با تکمیل پروژه های توسعه ای جهش های دوم و سوم در سال جاری و 1401 این سهم صادراتی بیشتر می شود. جواد اوجی، وزیر نفت هم چندی قبل در روز پتروشیمی اذعان کرد که صنعت پتروشیمی پس از تحریم های ظالمانه ای که علیه جمهوری اسلامی اعمال شد، کمترین تکانه ها و آسیب ها را داشته است و حالا دیگر می توان گفت که درآمدهای این صنعت به تنهایی به درآمدهای نفتی، تنه می زند.
رویترز شهریور امسال در گزارشی با اشاره به افزایش صادرات سوخت و محصولات پتروشیمی ایران در سال های اخیر با وجود تحریم های شدید آمریکا نوشت: منابع آگاه و مقام های ایران اعلام کردند که صادرات سوخت و محصولات پتروشیمی ایران در سال های اخیر با وجود تحریم های شدید آمریکا رونق گرفته و این موضوع ایران را در موقعیت خوبی قرار داده است تا در صورت لغو محدودیت های اعمال شده از سوی واشنگتن، فروش خود را در آسیا و اروپا به سرعت افزایش دهد. ایالات متحده در سال 2018 تحریم هایی را علیه صنعت نفت و گاز ایران وضع کرد تا منبع اصلی درآمد جمهوری اسلامی را قطع کند. این تحریم ها صادرات نفت خام ایران را بسیار کاهش داد اما نتوانست جلوی فروش سوخت و محصولات پتروشیمی را که ردیابی آنها دشوارتر است، بگیرد.
بر اساس این گزارش، آمارهای وزارت نفت و بانک مرکزی ایران نشان می دهد که این کشور در سال 2020 محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی به ارزش تقریبا 20 میلیارد دلار صادر کرده است که دو برابر ارزش صادرات نفت خام این کشور محسوب می شود. دولت ایران در ماه آوریل اعلام کرد که این محصولات منبع اصلی درآمد این کشور بوده است.
حسین علیمراد، رئیس کل امور بین الملل شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم چندی قبل گفت که افزایش صادرات محصولات پتروشیمی ایران، نشان دهنده وجود راه های متنوع انجام تجارت بین الملل در شرایط سخت تحریم است.
علیمراد درباره افزایش صادرات محصولات پتروشیمی ایران گفت: این موضوع نشان دهنده این است که فروشنده و خریدار هر دو به هم کمک کردند تا راه های انجام تجارت بین الملل در شرایط سخت تحریم را پیدا کنند. این یک همکاری دوطرفه است؛ یک جانبه گرایی هیچ گاه به نتیجه نمی رسد. عبدالحسین بیات، رئیس هیئت رئیسه صندوق های بازنشستگی صنعت نفت هم چندی پیش و در جریان پانزدهمین نمایشگاه ایران پلاست، درباره سابقه تحریم ها طی 43 سال گذشته گفت: تحریم های کشورهای غربی هیچگاه نتوانسته است صنعت پتروشیمی ایران را فلج کند. البته در این سال ها قیمت تمام شده برخی فرآیندها و تجهیزات به سبب دور زدن تحریم ها برای این صنعت نسبت به قیمت های جهانی افزایش داشته است.
او اظهار کرد: تا سال 2050 تقاضای سالانه مصرف فرآورده های نفتی به کمتر از یک درصد کنونی خواهد رسید، در حالی که تا سال های آتی مصرف محصولات پتروشیمی به دلیل در برگیری زیاد آن سالانه 4.5 درصد افزایش خواهد داشت؛ از این رو این موضوع اهمیت تقویت صنعت پتروشیمی را دو چندان می کند.