بهبود فضای کسب وکار
مجید خرمی، معاون دفتر وامها، مجامع و موسسات بین المللی وزارت امور اقتصاد و دارایی دیدگاه خود را نسبت به حفظ، تقویت، توسعه و تحکیم مناسبات راهبردی تهران با مسکو اینگونه تبیین می کند: عزم دولت روسیه برای توسعه سطح روابط راهبردی با ایران به دعوت مقام بلندپایه این کشور ناگفته پیداست، اما اینکه این عزم و اراده تا چه اندازه ازسوی دولت سیزدهم دیده می شود، پرسشی است که به طور قطع، زمان پاسخگوی مناسبی برای آن خواهد بود. اما بپردازیم به بارزترین و در عین حال اثربخش ترین وجه این سفر یعنی مولفه اقتصادی. وی عنوان کرد: برجستگی این گزاره از نیازهای روزافزون دو کشور در زمینه رشد اقتصادی خبر می دهد و به طور قطع کنکاش در این مقوله می تواند بسترهای نوپدیدی را برای تحقق این قبیل از نیازمندی ها به بار آورد. در یک برهه ای از زمان که به سال 95 باز می گردد، مجلس به دولت وقت اجازه داد 5 میلیارد دلار وام از روس ها دریافت کند که هم اکنون این مبلغ به 10 میلیارد دلار افزایش پیدا کرده است. دریافت این قبیل از تسهیلات امتیازهای متعددی به همراه دارد. ماهیت دولتی این نوع از اعتبارات و مهم تر از آن تصمیم روس ها بر تداوم سطح همکاری های دو جانبه، امـري است که بی شک بـا همگـامی هر چه بیشتر دو کشور می توانـد آثـار امنیتـی، اقتـصادي و راهبـردي شـایانی را در تمام عرصه ها رقم بزند. معاون دفتر وامها، مجامع و موسسات بین المللی وزارت امور اقتصاد و دارایی با بیان اینکه دریافت 10 میلیارد دلار اعتبار، دستاوردی است که با تزریق آن به پروژه های بخش خصوصی و دیگر حوزه ها از جمله نفت و گاز می تواند به تقویت زیرساخت های موجود کمک کند، گفت: این میزان تسهیلات گامی در جهت بهبود فضای کسب وکار و اثربخشی آن بر رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی کشور خواهد بود. خرمی بر مولفه تولید ناخالص داخلی و اثربخشی تعاملات تهران - مسکو بر این مولفه تاکید کرد و افزود: شواهد نشان می دهد ظرفیت های بی شماری مطرح است که متاسفانه زیرساخت های ضعیف مانع بهره مندی از آنها شده است. وی همچنین گذری هم به ترازپرداخت های منفی داشت که با تداوم سطح روابط میان دو کشور می توان بار صادرات را بیشتر و واردات را متناسب با آن کنترل کرد. وصل شدن کریدور شمال به جنوب، بهره مندی از پیمان های پولی، امکان ساخت آب شیرین کن در نیروگاه سیریک و راه اندازی نیروگاه برق آبی هرمزگان و نیروگاه بخار رامین اهواز، از اهم دستاوردهای مذاکرات ایران و روسیه به شمار می رود که معاون دفتر وامها، مجامع و موسسات بین المللی وزارت امور اقتصاد و دارایی به درستی به آن اشاره و عنوان کرد: در اصل تلاش برای شکل گیری این نوع از تعاملات مستمر، رفع نیازهای داخلی است. فعالیت صنایع فولاد در حاشیه کویر و چالش های موجود برای تامین آب مورد نیاز این صنعت از آن دست مواردی است که با فراهم آمدن ساخت آب شیرین کن در منطقه جنوبی کشور و ایجاد شبکه های مواصلاتی برای انتقال آن به حاشیه کویر می تواند در رفع بسیاری از دغدغه های صنعت فولاد کارساز باشد.
ایران ایفاگر یک کریدور دریایی است
مجید قربانی فراز، رایزن و دیپلمات سابق بازرگانی در خارج از کشور به عنوان دیگر کارشناس، به سیاست های آمریکا در حوزه اقتصادی و آسیب پذیری ایران و روسیه نسبت به آن اشاره می کند و معتقد است: با روندی که آمریکا در پیش گرفته است، دو کشور باید بسیاری از چالش های اقتصادی را خودشان حل وفصل کنند. اینکه ایران در حقیقت به دنبال چیست و قرار است چه اقداماتی را انجام دهد؟ و اصلا چرا باید مناسبات میان ایران و روسیه در ابعاد اقتصادی و سیاسی گسترش یابد؟ از اهم پرسش هایی است که تحلیل و بررسی موشکافانه را می طلبد. قربانی فراز به منظور پاسخ مناسب برای طرح پرسش های مذکور به پیشینه روسیه اشاره و از آن به عنوان یکی از پهناورترین کشورهای جهان در حوزه اوراسیا یاد کرد که موقعیت راهبردی این کشور به لحاظ محصور شدن در دریای ژاپن، خزر، سیاه و دریای بالتیک، اهمیت ژئوپلیتیک این کشور را دوچندان ساخته است؛ از این رو این مهم یکی از بارزترین دلایل تعامل با روس هاست هم در حوزه مسائل سیاسی و هم اقتصادی که به راحتی نباید از این موقعیت عبور کرد. رایزن و دیپلمات سابق بازرگانی در خارج از کشور فارغ از مقوله اوراسیاگرایی روسیه، به بحران سوریه اشاره و از آن به عنوان عاملی یاد کرد که می تواند در تحکیم روابط و مناسبات دو کشور تاثیرگذار باشد. به گفته وی، زمینه های فکری و گاه سیاسی ایران و روسیه نسبت به کشور سوریه، مشترک و یکسان است که این خود می تواند سطح همكاري هاي دو كشور را از ديالوگ راهبردي به مشاركت راهبردي ارتقا داده و سياست گذاران در عرصه هاي كلان را ملزم به ترسيم نقشه راه به صورت جدي و عيني تر کند، ضمن آنکه هم اکنون ما به عنوان عضو ابتدایی پیمان اوراسیا هستیم و سال آینده عضویتمان به شکل نهایی تبدیل خواهد شد و شرایط به گونه ای رقم خواهد خورد که ایران می تواند به سادگی به بازارهای کشورهای عضو این پیمان ورود پیدا کرده و روابط اقتصادی منسجمی داشته باشد. وی به ارائه گزارش مبسوطی از روند واردات و صادرات ایران و روسیه در سال های اخیر پرداخت و عنوان کرد: نگاه اجمالی به تبادلات اقتصادی میان دو کشور حاکی از آن است که در سال 97صادرات ایران به روسیه بالغ بر 279 میلیون دلار بوده است و این میزان در سال 98 به 460 میلیون دلار افزایش یافته و در سال 99 به رقمی معادل 503 میلیون دلار رسیده است. همچنین مطابق آمارهای حاصله در 9 ماه امسال میزان صادرات ایران به روسیه 432میلیون دلار برآورد شده است. این در حالی است که واردات ایران از روسیه در سال 97 حدود یک میلیارد و 328 میلیون دلار، در سال 98 یک میلیارد و 146 میلیون دلار و در سال 99 یک میلیارد و 30 میلیون دلار بوده است حال آنکه این میزان از واردات در 9 ماه امسال به رقمی حدود یک میلیارد و 222 میلیون دلار رسیده است. قربانی فراز با اشاره به اینکه هدف از ارائه آمار صادرات و واردات میان دو کشور در حقیقت پاسخ مستدلی به این شبهات است که ایران و روسیه اگر چه در حوزه انرژی به عنوان دو کشور رقیب محسوب می شوند، اما رقابت حرفه ای و اقتصادی هم به شکل و نوعی دیگر می تواند پدیدار شود و بی شک اثربخشی آن بر مولفه های رشد و توسعه اقتصادی قابل کتمان نیست. وی اظهار کرد: ایران می تواند ایفاگر یک کریدور دریایی باشد. بیش از 70 درصد تجارت جهان و کالاهای تجاری دنیا از طریق حمل ونقل دریایی انجام می شود و ایران به عنوان کشوری که به آب های دریای خلیج فارس، عمان و اقیانوس هند راه دارد، می تواند بهترین ظرفیت ممکن را برای روسیه ایجاد کند. رایزن و دیپلمات سابق بازرگانی در خارج از کشور از محصولات پتروشیمی و مشتقات حاصل از آن به عنوان اقلامی یاد کرد که به روسیه صادر می شود و افزود: با گسترش سطح تعاملات می توانیم ضمن جلوگیری از خام فرشی، وزن این نوع از صادرات را هم بزرگ تر کرده و به صنعت نفت، گاز و پتروشیمی کشور هم نفعی برسانیم. عضویت در گروه دی 8، شورای اروپا، سازمان تجارت جهانی، سازمان همکاری های شانگهای، عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و عضو پیمان اقتصادی اوراسیا که به روسیه تعلق دارد تماما از بایسته هایی است که ارتباط با این همسایه پرظرفیت را به ضرورتی انکارناپذیر مبدل ساخته است.
قدرت نوظهور در غرب آسیا
عباس مقتدایی، رئیس کمیته دیپلماسی کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی از زوایای متعددی به موضوع روابط دوجانبه ایران و روسیه پرداخت. وی از قدرت نوظهوری در منطقه غرب آسیا به نام ایران خبر داد که در اثر پیشرفت های علم، فناوری های روزآمد و استقلال سیاسی توانسته است در طول سالیان متمادی روی پای خودش باایستد و طرح فلج کننده تحریم ها را شکست دهد. مقتدایی معتقد است: آمریکایی ها خودشان به این باور رسیده اند که پیاده سازی تحریم ها و متعاقب آن دست اندازی های اعمال شده ازسوی متحدان غربی اش دیگر چاره ساز نیست. آنها فکر می کردند که ظرف چندماه می توانند مقاومت ایران را بشکنند اما عملا می بینیم که موفق نشدند هیچ بلکه در حال حاضر بنیان گذاران و یا کارشناسان اصلی تحریم در آمریکا در طی روزهای اخیر کنار گذاشته شدند. بنده امروز به عنوان رئیس کمیته دیپلماسی کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی به صراحت اعلام می کنم که فشار حداکثری آمریکایی ها برای به زانو درآوردن ایران شکست خورده و آنها رسما و در عمل هم نشان دادند و جا دارد که ما در کشور خودمان به افکار عمومی این مسئله را به وضوح اعلام کنیم که آمریکایی ها نتوانستند انزوا و تحریم ایران را پیش برند. رئیس کمیته دیپلماسی کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی یادآور شد: دیگر سبد سیاست خارجی ایران متکی به اروپای بدعهد نیست و دامنه آن روز به روز در حال گسترده تر شدن است. چین، هند و روسیه از جمله کشورهای منتخب ایران برای انجام مراودات است. هرچند که ما از تریبون های مختلف اعلام کردیم که راه بر هیچ کشوری بسته نیست. همه مناطق دنیا مقصد همکاری های تجاری، اقتصادی و سیاسی ما هستند؛ البته اگر مجموعه ای مثل اروپا از این فرصت ها استفاده نکند و بخواهد تحریم های آمریکا را همراهی کند، عملا این روند شکست خورده است و ایران راه خودش را طی خواهد کرد. وی با بیان اینکه ایران به عنوان یک قدرت منطقه ای آنگونه که برداشت می شود، از شرایط نااطمینانی برخوردار نیست، گفت: ایران در مقایسه با کشور ترکیه که هم اکنون میلیاردها دلار بدهی خارجی دارد از اوضاع مناسبی برخوردار است چرا که این میزان بدهی درباره ایران به رقم حدود 7 و یا 8 میلیارد دلار می رسد و اگر این مبلغ را در مراودات بین المللی رصد کنیم به این نتیجه خواهیم رسید که مبلغ چندان قابل اعتنایی نیست و این یک فرصت برای ایران محسوب می شود که بر اساس آن می تواند پشتوانه اقتصادی خودش را تقویت کرده و هم در زمینه بهره برداری و بهره وری به جهش بالایی دست یابد.
ضرورت تقویت همکاری ها در GECF
ماجرای مسیر دیپلماسی انرژی تنها به ترکمنستان و روسیه ختم نشده و می توان به نقش و اهمیت جايگاه مجمع كشورهاي صادركننده گاز به عنوان نهادي بين المللي در نقش آفريني بازار، بويژه براي ايران به عنوان دومین دارنده ذخاير عظيم گازي جهان یاد کرد. بر اساس مطالعات صورت گرفته تا سال 2050 ميلادي، گاز همچنان به عنوان يك سوخت پاك و قابل رقابت از لحاظ قيمت در سبد سوختي جهان با سهم 28درصد نقش بسزايي بازي خواهد کرد. پيش بيني ها نشان مي دهد تا سال 2050 توليد و مصرف گاز طبيعي به بيش از 5900 ميليارد مترمكعب در سال افزايش خواهد يافت. از این رو یکی از زمینه های همکاری می تواند تقويت همكاري ها در مجمع كشورهاي صادر كننده گاز (GECF) باشد. با توجه به جايگاه برجسته ايران و روسيه در بازار جهاني گاز طبيعي از حيث ذخاير و توليد، تقويت همكاري اين دو كشور در GECF مي تواند زمينه تعامل بيشتر آنها در صنعت گاز ايران را بهبود بخشد. از این رو نحوه عملكرد و تعاملات فی مابین دو كشور در حوزه ديپلماسي گازي، در جهت منافع ملي و امنيت كشور تاثيرگذار خواهد بود. علاوه بر ایران و روسیه، قطر هم به عنوان عضو دیگر مجمع کشورهای صادرکننده گاز مطرح است که بر این اساس تصمیم ها و اقدام های این کشور هم در عرصه صادرات این حامل انرژی تاثیر گذار است. بنابراین می طلبد که تصمیم گیران حوزه انرژی نگاه خود را به سمت این دو کشور متمایل ساخته و زمینه های تعامل و همکاری های دو جانبه با این کشورها را بیش از هر زمان دیگری تقویت کنند. روسیه به دلیل تامین بخش قابل توجهی از گاز مورد نیاز بازار اروپا و کشور قطر به دلیل پیشتازی در صادرات ال ان جی این پیام را منعکس می کنند که موفقیت ایران در رسیدن به اهداف خود در مجمع کشورهای صادرکننده گاز، منوط به ارتقای سطح تعاملات فی مابین با دو کشور روسیه و قطر است. البته ناگفته نماند که ایران علاوه بر داشتن ذخایر عظیم گاز طبیعی، به دلیل دسترسی به آب های آزاد و موقعیت راهبردی خود از معدود کشورهایی است که در منطقه و دنیا نقشی تعیین کننده دارد و می تواند با مشارکت فعال، ایفای نقش راهبردی در مجمع کشورهای صادرکننده گاز و همگامی با دو کشور قطر و روسیه منافع سیاسی و اقتصادی خود را تامین کند.