در گفتوگو با بيژن عاليپور، مديرعامل شركت ملي مناطق نفتخيزجنوب به مناسبت دهه فجر مطرح شد
تلاش مستمر براي عبور از گلوگاه هاي توليد
گفتوگو با مديرعامل شركت ملي مناطق نفتخيزجنوب به مناسبت سي و نهمين سالروز پيروزي انقلاب اسلامي، قرار بود در زمينه طرحهاي آماده افتتاح در آستانه چهلمين سال پيروزي انقلاب اسلامي باشد؛ اما فراتر رفت و بخشهاي مهمي از چالشها و راهكارهاي اين شركت بزرگ را براي استمرار بخشيدن به رسالت توليد پايدار، حداكثري و صيانتي در برگرفت. آنچه ميخوانيد، خلاصهاي از گفتوگوي ما با بيژن عاليپور، مديرعامل بزرگترين شرکت توليدكننده نفت خام ايران است.
وضعيت كلي شركت را از نظر اجرا و تكميل طرحهاي مرتبط با توليد چگونه ارزيابي ميكنيد؟
چهار دهه پس از پيروزي انقلاب اسلامي، شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب همچنان به عنوان قطب اصلي توليد نفت ايران، در زمينه تداوم توليد و پايداري تأمين انرژي و ارز كشور مسئوليت سنگيني به عهده دارد. اين شركت به تناسب اين مسئوليت، صدها پروژه صنعتي در زمينه نگهداشت و افزايش توليد نفت و گاز و به همين نسبت، پروژههاي پشتيباني از توليد را به صورت همزمان پيش ميبرد و از اين لحاظ يکي از سازمانهاي پروژه محور در کشور محسوب ميشود. پيشبرد اين طرحها با استفاده از يك ساختار مهندسي دقيق و کارشناسي و متناسب با چشماندازهاي ترسيم شده از سوي شركت ملي نفت ايران، بايد در يك بازه زماني مشخص انجام شود و به اتمام برسد، اما از آنجا كه صنعت نفت مثل هر وزارتخانه ديگري براي مصارف جاري و توسعهاي خود، نيازمند اختصاص بودجه است و بودجه نيز محدود به سقف 5/14 درصد درآمدهاي حاصل از فروش نفت است، در فراز و نشيب بازار و قيمت نفت، گردش مالي و نقدينگي وزارت نفت و شركتهاي تابع نيز دچار نوسان ميشود. بر اين اساس مشكلات ناشي از كمبود نقدينگي از يك سو و چالش تأمين كالاهاي اساسي از سوي ديگر، مهمترين مشكل فراروي تكميل بهنگام پروژههاست.
براي برون رفت از اين مشكلات چه راهكارهايي در پيش گرفتهايد؟
مشكلات نقدينگي با تدبير وزير نفت و مديرعامل شركت ملي نفت ايران تا حدي برطرف و بتدريج بخشي از بدهيهاي شركت به پيمانكاران و سازندگان پرداخت شده است و اميدواريم در سال آينده وضعيت نقدينگي، بهبود بيشتري پيدا كند. از لحاظ تأمين كالاهاي عمده، اتكاي ما از زمان شدت گرفتن تحريمها روي سازندگان داخلي بوده است؛ اما به هر روي بخشي از تجهيزات مورد نياز صنعت، بويژه در بخش كالاهاي تك، همچنان از خارج وارد ميشود.
در 3-2 سال اخير گشايشي نسبي در اين زمينه به وجود آمده و به تناسب آن، پروژهها نيز در مسير تكميل و راه اندازي قرار گرفتهاند.
مناطق نفتخيز جنوب از سه سال پيش به اين سو رکوردهاي تازهاي در زمينه بازگشت به سقف توليد قبل از تحريمها، تکميل و راهاندازي پروژههاي معوق و يا بتازگي در زمينه فراهم کردن مقدمات مهار چاه حد نصابهاي تازهاي خلق کرده است. مجموع اين اقدامها با توجه به مشکلات نقدينگي و باقي ماندن آثار تحريمها چگونه اتفاق ميافتند؟
پس از برداشتن تحريمها، شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب 3 راهبرد كوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت را در دستور كار خود قرار داد که به ترتيب شامل افزايش سريع توليد نفت خام و گاز و رسيدن به سقف پيش از تحريمها، تضمين پايداري توليد از طريق تكميل طرحهاي معوق و ناتمام با اولويت پروژههاي كليدي سطح الارضي، بويژه تأسيسات مرتبط با فرآورش نفت نمكي و تسهيل در انتقال ايمن نفت و گاز با لحاظ الزامهاي زيست محيطي و توسعه 4 ميدان و 9 مخزن بوده است.
نتيجه اين اقدامها در کوتاه مدت، تحقق توليد در مرز 3 ميليون بشکه در سال 94 و رسيدن به سطح پيش از تحريمها بود و در ميان مدت، تثبيت اين سقف توليد را به همراه داشت. در بلند مدت نيز طرح توسعه ميادين در دست اجراست.
کمي درباره پروژههاي آماده افتتاح در دهه فجر امسال توضيح بدهيد. چند پروژه و در كجا به بهرهبرداري ميرسد و تاثير آنها بر توليد را چگونه ارزيابي ميكنيد؟
بر اساس برنامه زمانبندي شده، براي دهه فجر امسال، 10 پروژه بزرگ صنعتي، آماده افتتاح داريم. اين پروژهها در زمينه احداث و توسعه واحدهاي فرآورشي هستند و از سوي مديريت مهندسي و ساختمان اين شرکت به اجرا درآمدهاند، ضمن اينکه راهاندازي آنها نقش مهمي در نگهداشت و افزايش توليد نفت و گاز دارد.
اين پروژهها، احداث واحدهاي جديد نمكزدايي اهواز متمرکز، بيبي حکيمه 1، گچساران 3، رگ سفيد 1، اهواز 2 بنگستان، هفتكل و نفت سفيد و توسعه و تجهيز واحدهاي نمکزدايي اهواز 2، 3، 4 و مارون1، احداث سيستم جديد فرآورشي ميدان نفتي هفتکل و نوسازي توربوپمپ شماره 7 بوستر اهواز را شامل ميشوند.
از اين ميان واحد نمکزدايي اهواز، متمرکز و بزرگترين مجتمع و تأسيسات نمکزدايي کشور است که با ظرفيت فرآورش روزانه بيش از 220 هزار بشکه نفت نمکي در محدوده شركت بهرهبرداري نفت و گاز كارون احداث شده است. با راهاندازي فاز اول اين واحد به ميزان 110 هزار بشكه در روز، بخش مهمي از ظرفيت لازم براي استمرار توليد نفت با کيفيت از ميدان اهواز آسماري فراهم ميشود.
کارخانه نمکزدايي بيبي حکيمه 1 نيز با هدف فراهم آوردن امکانات و تسهيلات مورد نياز فرآورش نفت نمکي ميادين اقماري بيبي حکيمه شامل سولابدر، چلينگر، گرنکان کيلورکريم و چهار بيشه، نرگسي و نيز مازاد نفت نمکي بيبي حکيمه در حوزه عمليات شركت بهرهبرداري نفت و گاز گچساران احداث شده است. از آنجا كه براي توليد نفت نمکي اين ميادين، ظرفيت بيشتري نسبت به ظرفيت موجود براي فرآورش نفت نمکي چاهها مورد نياز است، بنابراين به منظور نگهداري سقف توليد، يک واحد نمکزدايي به ظرفيت 55 هزار بشکه در روز در جوار واحد بهرهبرداري بيبي حکيمه1 احداث شد.در هفتكل، قدمت و فرسودگي تأسيسات بهرهبرداري واقع در ميدان هفتکل که پس از مسجدسليمان به عنوان دومين ميدان كشف شده خاورميانه محسوب ميشود، سبب شد تا سيستم جديد فرآورشي با ظرفيت روزانه 45 هزار بشكه احداث و يك واحد جمعآوري و تقويت فشار گاز نيز در کنار آن ايجاد شود.
جلوگيري از سوزاندن گازهاي همراه به عنوان سرمايههاي ملي و همچنين کاهش آلايندگي و رعايت جنبههاي محيط زيستي، تزريق گازهاي همراه جداسازي شده به ميدان نفتي هفتکل به منظور صيانت از ميدان و نگهداشت ظرفيت توليد، ارتقاي کيفيت نفت توليدي در حد استانداردهاي جهاني و پيادهسازي فناوريهاي جديد صنايع نفتي بويژه اجراي سيستمهاي کنترل و پايش توليد از ويژگيهاي اين طرح است.
همچنين يک واحد نمکزدايي با ظرفيت 45 هزار بشکه در روز در کنار واحد بهرهبرداري نوتأسيس هفتکل به منظور فرآورش نفت نمکي ميادين نفتي هفتکل و نفت سفيد و تثبيت دبي توليدي آنها احداث شده كه هماكنون آماده بهرهبرداري است.
از ديگر پروژههاي مهم آماده افتتاح، توسعه و تجهيز واحدهاي نمکزدايي اهواز 2، 3 و 4، احداث نمکزدايي مارون 1، احداث واحد نمکزدايي رگ سفيد 1و احداث واحد نمکزدايي اهواز 2 بنگستان است که به منظور بهبود کيفيت فرآورش نفت نمکي و جلوگيري از کاهش توليد نفت ميدانهاي اهواز، مارون و رگ سفيد اجرا شدهاند.
واحد نمکزدايي شماره 3 گچساران با ظرفيت 110 هزار بشکه در روز براي فرآورش نفت نمکي واحد بهرهبرداري شماره 3 و نيز بخشي از نفت نمکي واحد بهرهبرداري شماره4 گچساران طراحي و احداث شده است. رديف هفتم توربوپمپهاي بوستر اهواز در حوزه عملياتي شرکت بهرهبرداري نفت و گاز کارون قرار دارد که با هدف افزايش قابليت پمپاژ و استمرار انتقال روزانه نفت خام صادراتي نوسازي، بازسازي، تعمير اساسي و براي نخستين بار پس از 4 دهه به علت نياز عملياتي راهاندازي شده است.
گفته ميشود پروژههاي نمکزدايي يكي از گلوگاههاي اصلي توليد در جنوب به شمار ميرود. آيا رفع كامل نيازهاي مرتبط با فرآورش نفت نمكي، در ميان مدت امكان پذير است؟
با توجه به اين که ميدانهاي نفتي ما در نيمه دوم عمر خود قرار دارند و توليد نفت نمکي رو به فزوني است، متناسب با برنامه توسعه کشور براي ظرفيت سازي توليد نفت خام، يکي از محوري ترين هدف گذاريهاي مناطق نفتخيز جنوب، احداث و توسعه واحدهاي نمکزدايي است. به اين منظور طرح جامع توسعه واحدهاي نمكزدايي در مناطق نفتخيز جنوب اجرايي شده است. ظرفيت سازي فرآورش نفت نمکي، بالا بردن کيفيت نفت توليدي، صيانت از ذخاير نفتي با جلوگيري از حفر چاههاي جديد، جلوگيري از کاهش خوراک پالايشگاهها و رفع مشکلات زيست محيطي با تزريق پساب واحدهاي نمکزدايي به چاههاي دفعي از اهداف و منافع حاصل از اجراي پروژههاي نمکزدايي است، با اجراي اين پروژهها به ميزان ظرفيت توليد، ظرفيت نمکزدايي خواهيم داشت و يکي از محدوديتهاي کليدي افزايش توليد به شكل اساسي مرتفع خواهد شد.
پروژه احداث تأسيسات هفتکل به تازگي به سرانجام رسيده است. آيا ميتوان ادعا كرد كه با راهاندازي اين واحد، عملاً تمام تاسيسات قديمي واقع در حوزه مسجدسليمان نوسازي شده اند؟
بله همينگونه است. پروژه احداث تأسيسات فرآورشي ميدان نفتي هفتکل، يكي از آخرين تأسيساتي است كه در حوزه عمليات و محدوده توليد مسجدسليمان و با هدف جايگزيني تأسيسات موجود با قدمت حدود 90 سال و به کارگيري فناوري روز اجرا شده و شامل يك واحد بهرهبرداري با ظرفيت 45 هزار بشکه و ايستگاه جديد تقويت فشار گاز با ظرفيت 12 ميليون فوت مکعب است.
ميدان نفتي هفتکل در سال 1307 به عنوان دومين ميدان نفتي خاورميانه، بعد از ميدان مسجدسليمان کشف و باعث پيدايش تجمعات شهري در آن منطقه شد، ولي اکتشاف مياديني با ظرفيتهاي بالاتر در كنار اهداف سودجويانه و چپاولگرانه شركت نفت انگليس و ايران و پس از آن كنسرسيوم، موجب شد تا ميدانهاي واقع در منطقه توليدي قديم بسرعت تخليه شده و به عنوان منطقه مرده نفتي اعلام شوند. هفتكل در اين ميان، رو به تعطيلي نهاده و عملاً مناطق شرکتي آن نيز متروکه و عمدتاً تحويل ارتش شدند؛ اما پس از پيروزي انقلاب اسلامي، برنامههاي ازدياد برداشت و بهره برداري صيانتي از مخازن نفت و گاز با هدف کاهش آسيبهاي اقتصادي و اجتماعي ناشي از تعطيلي تاسيسات نفتي، در دستور کار مناطق نفت خيز جنوب قرار گرفت و هم اکنون ميادين هفتکل و نفت سفيد به عنوان يکي از مناطق تحت مديريت شرکت بهرهبرداري نفت و گاز مسجدسليمان در مجموع 45 هزار بشکه در روز توليد نفت و افزون بر 12 ميليون فوت مکعب توليد گاز دارند. با هدف جلوگيري از سوزاندن گازهاي همراه که علاوه بر جلوگيري از اتلاف سرمايه ملي از جنبه محيط زيستي در سطح ملي نيز حائز اهميت است، با انجام مقدمات راهاندازي سيستم تقويت فشار گاز که براي اولين بار در قالب اين پروژه احداث شده، با فشار افزايي گازهاي همراه جدا سازي شده تا فشار 100 بار و تزريق آن به ميدان هفتکل، از گاز سوزي 12 ميليون فوت مكعب در روز جلوگيري خواهد شد.
مهمترين رويداد مناطق نفتخيز جنوب در سه ماهه پاياني سال، مهار فوران چاه 147 رگ سفيد بوده است. در مجموع اين تجربه را چگونه ارزيابي ميکنيد؟
عمليات مهار چاه 147 رگ سفيد که در مدت 58 روز با همت کارشناسان شرکت ملي مناطق نفتخيز جنوب و شرکت ملي حفاري ايران محقق شد، رکوردهاي بي سابقهاي در تاريخ صنعت نفت به جا گذاشت. با اطلاع از وقـوع اين حادثه در 7 آبـان 96، ستاد مهـار فوران به دستور وزير نفـت تشکيل و دو برنامه مهار از عمق و کنترل از سطح در دستور کار قرار گرفت. با وجود اينکه فشار بالاي ۲۴۰۰psi تا 2600 دهانه چاه، مهمترين مانع مهار از سطح بود؛ اما براي اجراي اين عمليات تلاش گستردهاي صورت گرفت و با آماده شدن دو لوکيشن و استقرار دکلهاي 93 و 94 فتح در موقعيتهاي مورد نظر در مدت دو هفته، عمليات حفاري چاه انحرافي در موقعيت 147C از اول آذر ماه آغاز شد. با گذشت 34 روز از آغاز حفاري انحرافي شامگاه پنجم دي ماه آتش مهيب چاه سرکش 147 رگ سفيد مقهور اراده حفارگران شد كه در نوع خود ركوردي جديد در اين زمينه محسوب ميشود. سرعت انجام اقدامهاي مرتبط با تحقق هر دو سناريو بيسابقه بود، به گونهاي که تنها در دو هفته، دو لوکيشن استقرار دکلهاي 93 و 94، دو استخر آب 130 و 70 هزار بشکهاي براي عمليات کولينگ يا خنک سازي، 250 کيلومتر خط لوله انتقال آب از رودخانههاي اطراف تا استخرها و نزديک به 10 جاده دسترسي به دهانه چاه 147 احداث شد که در شرايط عادي، بيش از 6 ماه زمان صرف ميشد تا اين مهم تحقق يابد. پس از استقرار دو دکل شركت ملي حفاري ايران، تنها در 34 روز به عمق بيش از 2 هزار و 342 متري رسيديم که قطعاً پيش از آن، حداقل در ميادين مشابه سابقه نداشته است. اگر به كتاب فوران چاه ( بلوبوك مناطق نفتخيز) مراجعه کنيد، ميبينيد كه چاه 33 اين ميدان در سال 1354 به همين نحو دچار فوران و آتش سوزي شده بود که شركت آمريكايي، عمليات مهار از عمق و حفاري چاه امدادي را طي 85 روز انجام داد.
ادامه در صفحه 23