پژوهشگاه صنعت نفت و موفقيتي ديگر در بومي سازي يک محصول با ارزش
تولید جاذب های نفتی
جاذب هاي لکه هاي نفتي از اقلام پرمصرف صنعت نفت است که با توجه به شبکه گسترده خطوط لوله و تاسيسات مناطق عملياتي دريايي، از نياز هاي ضروري شرکت هاي عملياتي به شمار مي رود. اين جاذب ها در حال حاضر از خارج وارد مي شوند. با اين حال نمونه اين محصولات در پژوهشگاه صنعت نفت توليد مي شود و به زودي به توليد تجاري خواهد رسيد. حالا مجموعه اي کوچک و فعال که امتحانش را در منطقه عملياتي شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران پس داده، تلاش مي کند با شرکت هاي خارجي رقابت و قابليت هاي خود را به شرکت هاي نفتي معرفي کند.
طلعت خلخالي، مسئول طرح پژوهشکده توسعه فرآيند هاي شيميايي، پليمري و پتروشيمي پژوهشگاه صنعت نفت درباره توليد اين جاذب ها به «مشعل» مي گويد: دو سال است که پروژه «ساخت جاذب هاي لکه هاي نفتي از سطح آب» در قالب پروژه اي مشترک با پژوهشکده محيط زيست پژوهشگاه صنعت نفت و مديريت پژوهش و فناوري شرکت ملي نفت ايران شروع شده و حالا به نتيجه رسيده است. محور اصلي طرح، توسعه فناوري هاي نوين براي کاهش آلاينده هاي زيست محيطي در صنعت نفت بود و قسمتي از اين پروژه به ما سپرده شد تا جاذب هايي براي جمع آوري لکه هاي نفتي از سطح آب بسازيم.
وي با بيان اينکه محور کار، استفاده از مواد نانو بود و ما نيز براي اين منظور جاذب هاي حاوي نانو مواد را ساختيم، ادامه مي دهد: استفاده از نانوجاذب ها بيشتر جنبه تحقيقاتي داشت و در اين پروژه، نانوجاذب هايي با جذب بالاتراز جاذب هاي تجاري موجود در بازار توليد شد، اما با توجه به نياز شديد صنعت نفت به جاذب هاي تجاري- مصرفي (بوم، پد و بالشت هاي جاذب ) توليد اين جاذب ها را نيز در دستور کار قرار داديم. جاذب هاي توليدي در پژوهشگاه با کمک و نظارت کارشناسان شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران در رودخانه زهره منطقه پازنان 2 پس از ارزيابي ميداني، موفق به دريافت تاييديه کاربري شد.
مسئول طرح پژوهشکده توسعه فرآيند هاي شيميايي، پليمري و پتروشيمي پژوهشگاه صنعت نفت با اشاره به توليد نشدن اين جاذب ها در کشور و واردات آن از سوي بيشتر شرکت ها تصريح مي کند: پس از راه اندازي خط توليد اين جاذب ها در پژوهشگاه صنعت نفت، در حال حاضر درگير شرکت در مناقصه براي توليد اين جاذب ها براي شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران هستيم. در عين حال با شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران به عنوان يکي از اصلي ترين مصرف کنندگان اين محصول مکاتبات مشترک داشته ايم و به درخواست آنها آزمون هاي پايلوتي را در پژوهشگاه در حضور کارشناسان اچ اس اي و تدارکات خطوط لوله انجام داده ايم.
خلخالي در توضيح کاربرد جاذب هاي لکه هاي نفتي، قابليت ها و موارد مصرف آنها عنوان مي کند: لکه هاي نفتي در اثر نشت مواد نفتي، از مسير هاي مختلف وارد دريا و رودخانه ها و سبب آلودگي آب مي شوند. براي اينکه اين جاذب ها عمل جذب لکه هاي نفتي را درست و موثر انجام دهند، بايد قبل و پس از جذب مواد نفتي همچنان روي آب شناور بمانند. يکي ديگر از عوامل مهم در افزايش جذب بيشتر مواد نفتي توسط جاذب، برخورداري جاذب از سطح بالاست، زيرا عمل جذب در سطح جاذب صورت ميگيرد. با توجه به عملکرد اين جاذب ها در پاکسازي سطح آب از لکه نفتي و حضور توام آب و نفت در مجاورت جاذب ها، عامل مهم ديگر، جذب انتخابي نفت نسبت به آب است.
عامل مهم ديگر، جذب بالاي نفت به ازاي هرگرم وزن جاذب است. در حال حاضر، پد هاي توليدي پژوهشگاه مشابه نمونه هاي وارداتي از شرکت هاي معتبر اروپايي، قادر به جذب نفت به ميزان 17 برابر وزن اوليه جاذب است.
خلخالي با بيان اينکه جاذب هاي توليدي اين مجموعه عمدتا از جنس بي بافت هاي پليمري است، مي گويد: در توليد اين بي بافت ها، الياف بسيار نازک از موادپليمري آلي دوست به صورت رشته اي، از طريق حرارت روي هم جوش خورده و کانال هايي براي جذب و ذخيره نفت فراهم مي آورند. پس از دفع نفت از داخل جاذب ها، امکان بازگشت آنها به چرخه مصرف مجدد با کيفيتي اندکي پايينتر از کيفيت اوليه وجود دارد، اما معمولا شرکت ها اين جاذب ها را بازيابي نکرده و پس از جداسازي نفت جاذب ها از طريق دستگاهي که براي همين منظور ساخته شده، جاذب ها را در کوره ها سوزانده يا دفن مي کنند. مسئول طرح پژوهشکده توسعه فرآيند هاي شيميايي، پليمري و پتروشيمي پژوهشگاه صنعت نفت با اعلام اينکه انواع اين جاذب ها شامل پد، بوم و بالشتک کاربرد هاي مختلفي دارند، ادامه مي دهد: بوم ها جاذب هايي طويل با قطر هاي متفاوت هستند که با احاطه کردن لکه نفتي از انتشار آن جلوگيري مي کنند؛ در حالي که خود نيز به عنوان جاذب نفت عمل مي کند.
خلخالي با تاکيد بر اينکه با توليد اين جاذب ها ديگر نيازي به واردات آن وجود ندارد، مي گويد: همه شرکت هاي مصرف کننده مي توانند نياز خود را در داخل تامين کنند و در عين حال فضاي قابل توجهي براي توليد داخل و اشتغال فراهم مي شود.
خلخالي که بيش از 31 سال سابقه در پژوهشگاه صنعت نفت دارد و تا سال ديگر در آستانه بازنشستگي قرار مي گيرد، تاکيد مي کند که شرکت هاي واردکننده رقباي جدي ما در تجاري شدن اين محصول پرکاربرد هستند. با آنکه جاذب هاي نفتي يکي از محصولات پرکاربرد در صنعت نفت است، اما آمار دقيقي از ميزان مصرف نداريم و بيشتر شرکت ها اين محصول را از مبادي مختلف و روش هاي متفاوت وارد کشور مي کنند.
اگر بتوانيم محصول خود را به صنعت عرضه کنيم و در معرض چالش هاي واقعي صنعت قرار دهيم، با واگذاري دانش فني به شرکت هاي داخلي، زمينه کار براي جوانان فراهم و از خروج ارز جلوگيري خواهد شد، ضمن اينکه امکان صادرات محصول در منطقه نيز وجود دارد.
خلخالي که به همراه 6 همکار ديگر خود روز هاي تحقق رويايشان را مي گذرانند، مي گويد: پژوهشگاه صنعت نفت با برخورداري از نيروي انساني توانمند و زيرساخت هاي مناسب، قابليت توليد دانش فني بسياري از مواد و تجهيزات مصرفي در صنعت نفت را دارد که اميدواريم با بهبود ارتباط پژوهشگاه با کارشناسان عملياتي صنعت نفت و استفاده از تجربيات گرانقدر اين صنعتگران در بررسي کاربرد و انجام آزمون هاي ميداني، اقدام هاي لازم در جهت تجاري سازي، توليد، ايجاد اشتغال و جلوگيري از واردات انجام شود.