گزارش «مشعل» از فعاليت هاي بهداشت و درمان صنعت نفت مرکزي
امکان استفاده پیمانکاران از طب صنعتی
سميه راهپيما با ورود به پلي کلينيک تخصصي صنعت نفت اراک، با تعداد زيادي از مراجعه کنندگان روبه رو مي شوم که روي صندلي هاي انتظار براي مراجعه به پزشک نشسته اند. اين پلي کلينيک قبلا در ساختمان ديگري داير بوده؛ اما به دليل فرسودگي ساختمان قبلي سال 95 به ساختمان جديد منتقل شده و اکنون داراي بخش هاي اورژانس، پزشك عمومي، داروخانه، فيزيوتراپي، راديولوژي، آزمايشگاه، مامايي و واكسيناسيون است. اين پلي کلينيک به منظور ارائه خدمات بهداشتي و درماني به شاغلان، بازنشستگان و خانواده آنها در صنعت نفت با اعتبارات تخصيصي شركت پالايش و پخش فراورده هاي نفتي ايران و همكاري سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت احداث و تاسيس شده است.
برخي پزشکان متخصص اين کلينيک، رسمي و برخي ديگر پرکيس ( قراردادي) هستند. به همين دليل واحدها به دو قسمت پاره وقت و تمام وقت تقسيم مي شود و هشت هزار نفر از کارکنان صنعت نفت و خانواده هاي آنها را تحت پوشش دارد. محمد عسگري، رئيس پلي کلينيک تخصصي اراک مي گويد: «با توجه به مجوز ساخت پلي کلينيک اراک بر اساس مصوبه هيات دولت و سفر رئيس جمهوري به استان مرکزي در قالب مصوبه آمده است که نفت بايد به مردم منطقه و شهرستان هم خدمات بدهد، از اين رو مکلف هستيم علاوه بر بيماران تحت پوشش خودمان، به ساير مراجعه کنندگان نيز خدمات درماني ارائه کنيم.» به گفته او، «به اين دليل که شهر مهاجران تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکي نيست، خدمات مناسبي به بيماران بومي داده نمي شود و تمام خدمات درماني اين منطقه از سوي صنعت نفت ارائه مي شود.» عسگري مي گويد: «استان مرکزي از سطح درمان بالايي برخوردار نيست. ما نيز به عنوان بخشي از مجموعه با اين مشکل مواجه هستيم. امکانات درماني دانشگاه بالاتر رفته و بسياري از بيماران مي خواهند براي درمان به تهران مراجعه کنند؛ اما در اين زمينه مواردي که به خدمات فوق تخصصي نياز داشته باشند، به تهران يا اصفهان فرستاده مي شوند.» رئيس پلي کلينيک تخصصي اراک در ادامه با اشاره به برنامه ها تا پايان سال ادامه مي دهد: «بيشتر جمعيت تحت پوشش اين کلينيک، کارکنان صنعت نفت هستند. خواست بيماران نيز استفاده حداکثري از خدمات درماني همين جاست. براي ارائه خدمات بيشتر، بخش هاي تخصصي را افزايش داده ايم و برخي واحدهاي تخصصي را نيز راه اندازي کرده ايم. بيشتر ساکنان اين منطقه به دليل آب و هوا با مشکلات گوارشي روبه رو هستند و براي کاهش آن در آينده اي نزديک بخش گوارش به بهره برداري خواهد رسيد، ضمن آنکه واحد ماموگرافي تجهيز خواهد شد.» او مي افزايد: «تفاهمنامه اي با دانشگاه علوم پزشکي مبني بر استفاده از خدمات تخصصي دانشگاه خواهيم داشت. با اين تفاهمنامه 90 درصد کلينيک هاي تخصصي جوابگوي مراجعه کنندگان خواهد بود. ارجاع بيماران براي شرکت ها و سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت هزينه هاي سنگيني دارد، اگر در حوزه خودمان خدمات ارائه کنيم، قطعا مي تواند بار مالي شرکت ها را کاهش دهد.» عسگري به اقدام هاي انجام شده در پلي کلينيک اشاره مي کند و مي گويد: «دستگاه پيشرفته راديوگرافي ديجيتال OPG و لترال سفال با پيگيري هاي مديريت بهداشت و درمان صنعت نفت منطقه و واحد راديولوژي در پلي کلينيک تخصصي اراک به بهره برداري کامل رسيده است. با آغاز به کار اين دستگاه، انجام راديوگرافي هاي فک و دهان و دندان با کيفيت بسيار بالا براي بررسي ضايعات فکي و ناهنجاري هاي مربوط به آن، بخصوص براي انجام ارتودنسي دندان هاي نهفته، ناهنجاري هاي مادرزادي و... به صورت ديجيتال در اين مرکز قابل امکان است.»رئيس پلي کلينيک تخصصي اراک ادامه مي دهد: «با نصب و راه اندازي دستگاه پيشرفته اتو آنالايزر بيوشيمي، تمامي آزمايش هاي بخش بيوشيمي در اين مرکز انجام مي شود، همچنين اين دستگاه قادر است 480 تست در ساعت را انجام دهد و قابليت تعريف بيش از 500 نوع آزمايش را دارد. با شروع به کار اين دستگاه، آزمايشگاه پلي کلينيک تخصصي اراک، يکي از بروزترين آزمايشگاه ها در سطح استان خواهد بود، ضمن آنکه با راه اندازي پلي کلينيک تخصصي اراک و نياز سنجي هاي صورت گرفته، کلينيک هاي تخصصي متعددي از جمله چشم، ارتوپدي داخلي و قلب به پلي کلينيک تخصصي نفت اراک اضافه شدند.کلينيک قلب، يکي از مهم ترين و ضروري ترين آنهاست.»
حذف هزینه های گزاف بیماری های قلبی
در ادامه براي اينکه بيشتر در جريان ارائه خدمات کلينيک قلب و عروق قرار بگيرم، با لادن طاهري، متخصص قلب و عروق شاغل در اين مرکز صحبت مي کنم. او،کلينيک قلب صنعت نفت اراک و تجهيزات آن را يکي از استانداردترين و پيشرفته ترين مراکز و تجهيزات سرپايي قلب در استان مي داند و مي گويد: «مهم ترين ويژگي اين مرکز، نظارت همزمان پزشک در زمان انجام تست ورزش از طريق مانيتور و شبکه اي بودن اتاق تست ورزش و اتاق پزشک است. روزانه حدود 35 مراجعه کننده داريم و در صورت نياز، خدمات درماني ديگر براي آنان ارائه خواهد شد. همچنين ثبت سوابق در پرونده هاي پزشکي خانواده، يکي ديگر از مزيت هاي کلينيک تخصصي قلب است.» در گذشته با توجه به نبود اين کلينيک و متخصصان لازم، مراجعه کنندگان هزينه هاي گزافي براي مراجعه به بيرون از مرکز مي پرداختند.
ارائه خدمات اورژانس در دو نوبت
اورژانس پلي کلينيک تخصصي صنعت نفت اراک، روزانه در دو نوبت صبح و عصر در بخش اورژانس خدمات ارائه مي کند و نوبت شب اين بخش فعال نيست. ويدا صالحي، مسؤول اورژانس و کلينيک هاي تخصصي اراک مي گويد: «روزانه در دو نوبت صبح و عصر، حدود 100 تا 120 نفر به اورژانس مراجعه مي کنند. کساني که بيماري آنها از طريق طب صنعتي، تشخيص داده مي شود، به متخصص مربوطه در کلينيک ها ارجاع داده مي شوند. سه روز در هفته نيز متخصص قلب در بخش اورژانس حضور دارد. هفته اي يک روز نيز کلينيک ارتوپدي، کلينيک داخلي، جراحي و متخصص اطفال داريم.» به گفته او، «در طب صنعتي از افرادي که بالاي 40 سال سن دارند، تست ورزش گرفته مي شود و بسته به نوع بيماري شان سالانه يا هر 6 ماه يک بار تست مي دهند. کلينيک گوارش نيز بزودي راه اندازي مي شود و دستگاه ماموگرافي نيز خريداري شده است. »
پایش رشد نوزادان
پايش رشد، يکي از قسمت هايي است که خانواده ها، نوزادان سه تا پنج روز خود را براي تشکيل پرونده به آنجا مي برند تا قد، وزن و دور سر آنها اندازه گيري شود، همچنين کارهاي مقدماتي مانند سنجش دماي بدن، تنفس، زردي و... نوزادان نيز مورد بررسي قرار مي گيرد. پايش و سنجش اين نوزادان تا زماني که به مدرسه بروند نيز در اين مرکز رشد انجام مي شود، ضمن آنکه دخترهاي هشت تا 18 ساله نيز براي قد، وزن، بي ام آي، فشار خون (از دودست بيمار)، بينايي سنجي، شنوايي سنجي و مشاوره روان نيز به اين مرکز مراجعه مي کنند. نوشين کلاه بردوست، کارشناس پايش رشد و بهداشت مي گويد: «اطلاعات درمان مراجعه کنندگان را در سيستم سخن که مخصوص به بيماران صنعت نفت است، وارد مي کنيم. نزديک به 400 کودک زير هشت سال و 330 نوجوان دختر را تحت پوشش داريم. دختران نوجوان نيز سالي يکبار به ما مراجعه مي کنند. سه روز در هفته نيز واحد واکسيناسيون کلينيک اراک فعال است و دو روز نيز در اورژانس حضور دارم.»
900 نفر چاق هستند
«پزشک خانواده، يکي از بخش هايي است که جمعيت تحت پوشش آن پراکنده است. بيشترين جمعيت تحت پوشش در اراک هستند؛ اما بخشي از آنها در روستاهاي اطراف زندگي مي کنند و دسترسي به کلينيک برايشان مشکل است.» اين بخشي از صحبت هاي مژگان ميرزايي، پزشک خانواده کلينيک صنعت نفت اراک است. او تعداد افراد تحت پوشش را شش هزار و 700 نفر بيان مي کند که حدود يک هزار و 704 نفر آنها بازنشسته و مابقي نيز شرکتي هستند. ميرزايي با اشاره به برخي مشکلات مي گويد: «اکنون مشکلي که براي بيماران وجود دارد، اين است که در گذشته با مراکز درماني بيرون قرارداد داشته ايم؛ اما اکنون نداريم، ضمن آنکه پيش از اين دسترسي بيماران به پزشک متخصص در صورت داشتن معرفي نامه راحت تر بود و اين باعث افزايش هزينه درماني بيماران مي شد.» اين پزشک خانواده، اضافه وزن را از بيماري هاي مزمن نام مي برد و ادامه مي دهد: «حدود 900 نفر از افراد تحت پوشش ما چاق هستند و نزديک به يک هزار و 700 نفر نيز اضافه وزن دارند که براي اين افراد دستورهاي تغذيه اي داريم و مي توانند از اين طريق اضافه وزن خود را کنترل کنند.» او از بيماري ام اس و اختلال خلقي به عنوان بيماري هاي شايع در منطقه اراک نام مي برد که بايد براي پذيرش و درمان از سوي بيماران فرهنگ سازي صورت گيرد. به گفته ميرزايي، «در زمينه مديريت بيماري هاي مزمن، سعي مي کنيم سال به سال مراقبت هاي خود را افزايش دهيم. در گذشته يک سري واکسن مانند آنفلوانزا براي بيماران مزمن داشتيم؛ اما اکنون بيمار بايد به ما مراجعه کند و براي تهيه اين واکسن ها نسخه بنويسيم، تا بتوانند اين واکسن را از داروخانه ها تهيه کنند که در گذشته شاهد اين روند نبوديم.»
استفاده پیمانکاران از طب صنعتی
کارکنان دو منطقه استان مرکزي و لرستان، تحت پوشش طب صنعتي قرار دارند که جمعيت هشت هزار نفري را تشکيل مي دهند. اين افراد کارکنان رسمي، قرارداد مستقيم و پيمانکار در تلمبه خانه ها و مراکز صنعتي هستند. مرتضي شيخ الاسلامي، رئيس طب صنعتي بهداشت و درمان صنعت نفت مرکزي و لرستان در اين زمينه مي گويد: «افراد پيمانکار از خدمات اورژانسي طب صنعتي استفاده مي کنند و زير نظر مراکز سلامت کار هر دو منطقه (مرکزي و لرستان) هستند، اما اقدام در زمينه معاينه ها و سلامت آنها به توافق ميان شرکت ها و سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت بستگي دارد.» به گفته او، «مراکز صنعتي شامل پالايشگاه، پتروشيمي، شرکت خطوط لوله و مخابرات، شرکت پخش فراورده هاي نفتي و تلمبه خانه ها مي شود. اين مراکز فاصله زيادي از شهر دارند که دور ترين آنها با فاصله اي حدود 450 کيلومتر قرار گرفته است و نزديک ترين آن نيز 15 کيلومتر با شهر فاصله دارد و تمامي آنها را تحت پوشش داريم و خدمات طب صنعتي به آنها ارائه مي کنيم.» شيخ الاسلامي ادامه مي دهد: «در وزارت نفت و سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت، جزو نخستين مرکزي هستيم که از وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکي کشور مجوز مرکز تخصصي طب کار گرفته ايم.» رئيس طب صنعتي بهداشت و درمان صنعت نفت مرکزي و لرستان با اشاره به برنامه هاي پيش رو مي گويد: « يکي از برنامه هايي که امسال در دستور کار قرار داده ايم، غربالگري بيماري هاي قلبي و عروقي است که چند درصد از کارکنان به آن مبتلا هستند و در اين زمينه پويش خطر سنجي داريم. از ديگر کارهاي ما اين است که با شرکت ها در تعامل بيشتري باشيم و هرچه اين تعامل ها بيشتر باشد، در ارائه نقطه نظرها و پيشنهادها به آنها موفق تر عمل خواهيم کرد.» او مي افزايد: «به طور جدي دنبال تغذيه سالم هستيم و از متخصصان تغذيه نيز استفاده مي کنيم تا مسائل فني را با شاخص هاي بهتري رصد کنيم. مهمترين رکن ما حفظ سلامت افراد از خطرات احتمالي است.» شيخ الاسلامي در ادامه آماري از تعداد مراجعه کنندگان ارائه مي کند و مي گويد:«سال 96، چهار هزار و 976 نفر براي انجام معاينات طب صنعتي مراجعه کردند که اين تعداد در سال گذشته، به هفت هزار و 432 نفر رسيده است. اين افزايش نيز به دليل افزوده شدن نيروهاي پيمانکار در فهرست مراجعه کنندگان به طب صنعتي است.» رئيس طب صنعتي بهداشت و درمان صنعت نفت مرکزي و لرستان، با اشاره به سختي ها و مشکلات ادامه مي دهد: «ناهماهنگي ميان بهداشت حرفه اي در وزارت نفت وجود دارد و لازم است در تعاملات و جلسات، وظايف شفاف باشد تا کارشناسان طب صنعتي بتوانند وظايف خود را بهتر انجام دهند.» به گفته او، «بر اساس تفاهمنامه منعقد شده ميان سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت با شرکت ها مقرر شده، شرکت ها هزينه معاينه هاي طب صنعتي پيمانکاران را به حساب بهداشت و درمان واريز کنند و آنها نيز مي توانند از معاينه هاي طب صنعتي استفاده کنند.»
شناسایی 98 درصدی بیماری های مزمن
مرتضي داوودي، مسؤول فني طب صنعتي بهداشت و درمان صنعت نفت مرکزي و لرستان نيز مي گويد: «در طب کار دو گروه بيماري را دنبال مي کنيم؛ يک سري از اين بيماريها شغلي است که معمولا کاهش شنوايي ناشي از سر و صدا در محيط کار است. بروز اين بيماري مربوط به سال هايي است که پالايشگاه ها و شرکت هاي نفتي تاسيس مي شدند و در آن زمان خيلي لوازم حفاظت ايمني و... در دسترس کارکنان نبوده و اين افراد دچار کاهش شنوايي شده اند؛ اما اکنون ما شاهد کاهش شنوايي جديد نيستيم. کارشناسان بهداشت حرفه اي شرکت ها نيز به دنبال آن هستند تا لوازم حفاظت فردي را در اختيار کارکنان قرار دهند و در اين زمينه آموزش هايي داشته ايم.» او به گروه دومي از بيماري ها مي پردازد و ادامه مي دهد: «گروه دوم به بيماري هاي مزمن غير واگير باز مي گردد که شامل ديابت، فشار خون، چربي خون، اضافه وزن، چاقي و... مي شود. شيوع بيماري ديابت در کشور بين 9 تا 10 درصد گزارش شده؛ اما در شرکت هاي نفتي اين آمار بين 4 تا 5 درصد است. در زمينه چربي خون نيز بايد گفت که ميزان شيوع آن بالاست؛ البته نه بالاتر از آمار کشوري و تقريبا برابر هستند که يکي از علل آن نيز افزايش سن کارکنان و... است.» به گفته داوودي، «بيماري هاي مزمن غير واگير با وجود ميانگين سني بالا قابل قبول است. يکي از مهمترين کارهايي که انجام مي دهيم، شناسايي 98 درصد بيماران مزمن است.» او به مهمترين مشکلات طب صنعتي اشاره مي کند و مي گويد: «از آنجا که در بيماري هاي مزمن، فرد علامتي از بيماري را در خود مشاهده نمي کند، لازم نمي داند براي درمان خود اقدامي انجام دهد.» داوودي در پايان مي گويد: «اندازه گيري عوامل زيان آور محيط کار نيز مهم است. در تمام جلسات سلامت کار که با کارفرمايان داشتيم، گفته شده که وظيفه کارشناسان بهداشت حرفه اي شرکت هاست که عوامل زيان آور محيط کار را شناسايي کنند. اگر اين عوامل مشخص نشوند، نمي توان گفت که آيا بيماري فرد ناشي از محيط کار است يا خير؟»