دستاوردهاي صنعت پالايش گاز در قاب «مشعل»
معجزه خودباوری در افق توسعه
افتتاح واحد صنعتي توليد ماده بودارکننده که در واپسين روزهاي سال گذشته از سوي رئيس جمهور انجام شد، بار ديگر نگاه ها را به سوي پيشرفت هاي کشور در عرصه بومي سازي فناوري هاي صنعت پالايش گاز جلب کرد. براي کشوري که انرژي اش گازمحور است و هيچ وقفه اي در روند توليد آن پذيرفتني نيست، پاسخگويي به نيازهاي متنوع فرآيندي، توسعه اي، بهينه سازي و آب، برق و بخار پالايشگاه هاي گاز، ضرورتي انکارناپذير است. طرح هاي پالايش گاز شرکت ملي گاز ايران با تکيه بر استعدادهاي مديريتي و اجرايي و تجهيز به دانش روزآمد دنيا تاکنون دهها دستاورد سودمند و گرانبها به صنعت گاز عرضه کرده و اکنون نيز، پروژه هاي عظيمي مانند ميترينگ و احداث مخازن ذخيره سازي را در دست اجرا دارد. موفقيت هاي درخشان اقتصادي و تکنولوژيک صنعت پالايش گاز کشور که در پرتوي تلاش هاي تحسين برانگيز فرزندان اين مرز و بوم حاصل شد و خودکفايي کشور و قطع وابستگي به شرکت هاي غربي را در يکي از دشوارترين مقاطع تاريخي رقم زد، يک بار ديگر ثابت کرد که هيچ مانع و محدوديتي نمي تواند در عزم و اراده مهندسان ايراني براي فتح افق هاي جديد در توسعه کشور خللي وارد کند. مهدي آقاجاني، سرپرست ساختمان و نصب طرح هاي پالايش گاز، در اين گفت وگو ابعاد مختلف دستاوردهاي اخير اين مجموعه پربار و موفق را تشريح کرده است که از نظرتان مي گذرد.
امتياز هاي خاص و دستاوردهاي پروژه «ادورانت» را از ديدگاه اقتصادي، خودکفايي و چشم انداز صادرات تشريح کنيد؟
اين پروژه با هدف خودکفايي کشور در تامين محصول راهبردي مرکاپتان به عنوان ماده بودارکننده گاز طبيعي و به ظرفيت توليد 800 تن در سال اجرا شد و ايران را وارد باشگاه جهاني توليدکنندگان اين فرآورده کرد. ما توانستيم محصولي توليد کنيم که نسبت به محصول مشابه شرکت فرانسوي، از خلوص بالاتري برخوردار است و در قياس با توليدات شرکت روسي، از برخي فرآيندهاي پيشرفته تر و پيچيده تر سود مي برد.
احداث واحد توليد ماده بودارکننده از پروژه هاي سودآور و اقتصادي صنعت گاز محسوب مي شود، چراکه دوره بازگشت سرمايه دو تا سه سال براي آن پيش بيني شده است. امکان صادرات مازاد بر نياز داخل نيز براي اين پروژه وجود دارد و اين مهم به معناي سودآوري و خلق ثروت براي کشور و ظرفيت تصاحب بازارهاي متقاضي در منطقه است. افزون بر مزاياي ياد شده، اين فرآيند به گونه اي طراحي شده که پس از جداسازي ترکيبات گوگردي و کربني، کيفيت ميعانات گازي نيز بهبود مي يابد و ميعانات پالايشگاه با قيمت و ارزش افزوده بيشتري معامله مي شوند.
از ويژگي هاي اين پروژه، استفاده از فناوري هاي پيشرفته براي بسته بندي مركاپتان طبق موازين زيست محيطي است كه سبب مي شود فروش و توزيع اين ماده بدون آسيب به محيط انجام شود.
از دشواري هاي پروژه «ادورانت» بگوييد؟
بيش از 1200 مدرك مهندسي در مرحله طراحي تفصيلي صادر شد كه هريک از آنها چندين بار ويرايش شدند كه نشان دهنده حجم بالاي كار در فاز طراحي است. از سوي ديگر، انواع تجهيزات خاص پروژه با دشواري بسيار تهيه شد. اين پروژه در محوطه پالايشگاه فاز يك اجرا شد كه از مهم ترين تاسيسات مجتمع گاز پارس جنوبي است، از اين رو در بخش اتصالات و اجراي خطوط زمين و زيرزمين با دقت بالايي كار كرديم. طبيعي است كه اولويت بهره بردار، تداوم توليد و اولويت ما اجراي پروژه بود كه باعث دوگانگي شده و گاهي سبب ايجاد مشكل در زمان بندي پروژه مي شد.
پروژه احداث مخزن ذخيره ميعانات گازي چه اهدافي را دنبال مي کند و دستاوردهاي آن کدامند؟
همان طور که مي دانيد، در فرآيند توليد گاز، مقاديري ميعانات همراه گاز نيز توليد مي شوند که بايد به نحوي ذخيره شوند. بديهي است که اگر نتوانيم ميعانات گاز توليدي پالايشگاه را ذخيره کنيم، روند توليد گاز طبيعي متوقف مي شود؛ از اين رو براي تداوم توليد گاز در پالايشگاه پارسيان، احداث مخزن ذخيره ميعانات گازي به ظرفيت 70 ميليون ليتر و در محل پالايشگاه پارسيان در دستور کار قرار گرفت. اين پروژه اکنون مراحل نهايي را طي مي کند و بنابر برنامه ريزي انجام شده، قرار است در دو فاز آماده بهره برداري شود. فاز اضطراري به گونه اي طراحي شده که در موقع لزوم، نيازهاي پالايشگاه را پوشش دهد. فاز تکميل مخزن نيز طبق برنامه در حال انجام است و برخورداري از سقف شناور، از ويژگي هاي منحصر به فرد آن است.
پروژه سيستم هاي اندازه گيري (ميترينگ) از جمله برنامه هاي مهم طرح به شمار مي آيد. درباره اهداف و دستاوردهاي اين پروژه توضيح دهيد؟
اين پروژه با هدف اندازه گيري كمي و كيفي گازهاي خروجي 4 پالايشگاه اصلي مجتمع گاز پارس جنوبي تعريف شده و امكان پايش آنلاين گازهاي توليدي اين مجتمع را فراهم مي كند. در واقع ما مي توانيم مزاياي پروژه ميترينگ را در دو بخش كمي و كيفي دسته بندي كنيم.
ضرورت هاي پايش كيفي خروجي هاي پالايشگاه ها کدامند؟
همان طور كه مي دانيد، گاز خروجي پالايشگاه ها بايد داراي مشخصات معين و به لحاظ برخي تركيبات در محدوده مجاز باشد. مقادير تركيبات گوگردي، مركاپتان ها وميزان آب و مشخصات فيزيکي هيدروکربن ها در خروجي پالايشگاه بايد مطابق استاندارد و در محدوده مشخصي باشند، هرگونه توليد غيراستاندارد و وجود تركيبات مضر در گاز خروجي مي تواند پالايشگاه را با جريمه هاي جدي مواجه كند. اين موضوع در بحث صادرات، اهميتي دوچندان دارد چرا كه كشور دريافت كننده، گاز ورودي را پايش مي كند و در صورتي كه مواد مضر فراتر از حدود استاندارد باشد، كشور صادركننده جريمه مي شود؛ از اين رو براي رديابي و كشف علت و منشا عدم رعايت هاي احتمالي و استانداردسازي خروجي پالايشگاه ها پروژه ميترينگ تعريف شد.
اجراي پروژه ميترينگ در بخش كمي چه مزيت هايي دارد؟
اين پروژه در 4 پالايشگاه به اجرا درآمده و قابليت اندازه گيري 200 - 210 ميليون مترمكعب در روز را دارد كه معادل ماكزيمم مقدار توليدي اين پالايشگاه ها به شمار مي آيد. يكي از مزاياي اصلي اين پروژه، چالش ها و كاليبراسيون تجهيزات اندازه گيري در محل است، اين در حالي است که پيشتر ميترها براي كاليبراسيون به خارج از كشور ارسال مي شد.
چه دشواري هايي فراروي پروژه ميترينگ قرار دارد؟
بحث اتصال ايستگاه هاي ميترينگ به خروجي پالايشگاه ها و خط انتقال، يکي از چالش هاي عمده در اجراي اين پروژه بود. براي قراردادن ايستگاه در خروجي پالايشگاه ناچار به اجراي عمليات برش و جوش بوديم تا گازهاي خروجي از ميتر عبور كنند. عمليات اتصال در بازه زماني محدود (Shutdown) پالايشگاه انجام شد و اجراي موفق آن تحسين همكاران پالايشگاه را برانگيخت.
تعدد ذي نفعان، از چالش هاي ديگر پروژه ميترينگ بود. معاونت ديسپچينگ شركت ملي گاز، معاونت نظارت بر صادرات فرآورده هاي نفتي وزارت نفت، شركت انتقال گاز، مديريت نظارت بر توليد، سازمان پدافند غيرعامل كشور، سازمان حراست و پالايشگاه هاي گاز از ذي نفعان دخيل در اين پروژه بودند كه هماهنگي و پيشبرد پروژه را دشوار و زمان بر مي كرد.
وضعيت پروژه ميترينگ در بخش کمي وکيفي چگونه است؟
سيستم هاي اندازه گيري هم اكنون در پالايشگاه هاي اول، دوم، سوم و پنجم در سايت يك منطقه عسلويه نصب شده اند و از آنجا كه از بهترين برندهاي ميتروآنالايزر دنيا در اين پروژه استفاده شده است، خروجي پالايشگاه ها را مي توان با دقت بسيار بالايي رصد و پايش كرد. اطلاعات دريافتي به وسيله تجهيزات اندازه گيري در اتاق كنترل پالايشگاه ها رويت و براي تصميم گيري هاي كلان به مركز ديسپچينگ شركت ملي گاز ايران ارسال مي شود. تجهيزات اصلي اين پروژه به مرحله راه اندازي و بهره برداري رسيده است و هم اکنون اقدام هاي رفع نقص تجهيزات جانبي در حال انجام است. پالايشگاه ها نيز از اجراي اين پروژه بسيار رضايت دارند، چراكه نسبت به گذشته بهتر مي توانند فرآيندهاي توليد را كنترل كنند و به لطف اطلاعات اخذ شده از آنالايزرها، توليدي كاملا استاندارد داشته باشند.
کدام پروژه ها در طرح هاي پالايشي در مرحله مناقصه قرار دارند؟
پروژه بهبود سيستم اندازه گيري کيفي ايستگاه گازي بازرگان هم اکنون مراحل انتهايي فرآيند مناقصه را طي مي کند. پروژه F & G (بهبود سيستم هاي اعلان و آشکارسازي گاز) پالايشگاه پارسيان در مرحله پيش پرداخت و شروع به کار است. همچنين پروژه توسعه پالايشگاه ايلام در مرحله نهايي فرآيند تهيه اسناد مناقصه و انتخاب مشاور قرار دارد.
در پايان اگر صحبتي داريد، بگوييد.
پالايشگاه هاي گاز، مهم ترين ذي نفعان ما هستند. ماموريت پالايشگاه هاي گاز توليد اين انرژي، بدون حتي يک لحظه وقفه است و اين موضوع سبب مشکلات فراواني مي شود. همه مي دانيم که فعاليت هاي اجرايي در پالايشگاه ها با چه محدوديت هايي روبه رو هستند. اخذ مجوزهاي کاري با توجه به زنده بودن پالايشگاه ها، تغييرات اين تاسيسات حين اجراي پروژه ها و محدوديت در دادن خدمات آب، برق و بخار، باعث ايجاد مشکل براي پروژه ها مي شود. نکته ديگر درارتباط با چرخه کار در پروژه هاي EPC شامل انجام فعاليت، ارائه صورت وضعيت و پرداخت پول است. هريک از اين سه عنصر به هم وابسته هستند و چنانچه دچار تاخير شوند، چرخ پروژه به درستي نمي چرخد و رسيدن به اهداف پروژه با اشکال روبه رو مي شود؛ از اين رو مراقبت و رسيدگي به هر يک از اين سه عنصر اهميت بالايي دارد.