نگاهي به رسم هاي رمضان در ايران
آیین های روزه داری
رمضان ماه زیبایی هاست. ماه آیین هاست و ایران ما سرشار از آیین های فرهنگی است که با سبک زندگی مومنانه ما سازگار است. ایرانیان از دیر باز رسم های زیبایی را چاشنی دین و دستورات خداوند کرده اند. رسم هایی که هر کدام حکمت های بلند اخلاقی و معنوی دارند. در ماه رمضان نگاهی داریم به بخش کوچکی از این نقاشی زیبای دینی - فرهنگی که مردمان این سرزمین آن را به سرپنجه و ذوقی سرشار آراسته اند. بخش نخست را با هم می خوانیم.
اردبیل ایفطار آشتدی
افطار کردن با مسلمان ديگر براي اردبيلي ها ارزش و جايگاهي ويژه دارد و در بيشتر خانه ها غذاي افطاري به ميزاني آماده مي شود که بتواند پاسخگوي چند نفر مهمان سر زده نيز باشد و اين انتظار براي مهمان به دليل اهميتي است که به افطار با مسلمان ديگر قائلند. مهماني افطاري يا «ايفطار آشتدي» در اردبيل همواره رنگين بوده و انواع غذاهاي مختلف در سفره ها چيده مي شود. اردبيلي ها تاکيد دارند که اولين و آخرين روز ماه رمضان نبايد مهماني داد و اين دو روز اختصاص به خانواده دارد. روز اول ماه براي اينکه در برکت سفره خود افطار کنيم لازم است اعضاي خانواده دور هم جمع شوند.
هان دورون، اوباشدان دی
شهروندان اردبيلي معتقدند بيدار کردن مسلمان براي سحري خوردن اجر و ثواب دارد. در گذشته به دليل محدوديت امکانات از جمله نبود راديو و تلويزيون برخي شهروندان همسايگان خود را با خواندن اذان و مناجات براي سحري بيدار مي کردند. در کتاب فرهنگ عاميانه دارالارشاد ارديبل تاليف موسي اصغر زاده مناجات اصلي سوره الرحمن عنوان شده است. علاوه بر اين سوره، ساير سوره ها و حتي اشعار عرفاني فارسي نيز به عنوان مناجات خوانده مي شد.
کردستان مرحبا رمضان
با مشاهده هلال ماه و رسمي شدن آغاز ماه مبارک رمضان، نواي «مرحبا» رمضان در استان کردستان طنين انداز مي شود و مردم با شنيدن اين نواي عرفاني و قرآني خود را براي استقبال از اين ماه آماده مي کنند. با آغاز ماه ضيافت خدا در کردستان نداي «مرحبا مرحبا» با آهنگ و وزن خاصي در محله ها به گوش مي رسد، آوازي که فرا رسيدن ماه برکت و رحمت را به مردم شهر خبر مي دهد و از بلندگوي مساجد اين آواز خوش به گوش مي رسد و مردم خبردار مي شوند که فردا اولين روز از ماه مبارک رمضان است.
دهل و سرنا نوازی
در گذشته مردم سنندج روز آخر شعبان خود را به پشت بام خانه ها مي رساندند تا هلال ماه را ببينند بعد از آن، نقاره چي ها که سه يا چهار نفر دهل زن مشهور بودند با سرنا زدن بر يکي از بلندي هاي وسط شهر و ميدان اصلي مردم را با خبر مي کردند، نواي مخصوص فرا رسيدن ماه مبارک رمضان را مي زدند و مردم را به آماده شدن در اين مهماني فرا مي خوانند. بعد از آن نوبت شليک توپ مخصوصي بود که در آن زمان بر تپه کاني کوزله سنندج قرار داشت با شليک گلوله از اين توپ، مردم شهر مي فهميدند که ماه رمضان آمده است و آنهايي هم که صداي توپ را نشنيده بودند، با دهل و سرنا از رسيدن اين ماه خوب با خبر مي شدند.
همدان کلوخ اندازان
يکي از آداب و رسوم اهالي همدان در قديم «کلوخ اندازان» نام داشت و مردم استان همدان روز آخر ماه شعبان را کلوخ اندازان مي گفتند، در اين روز مردم شادي کنان با تهيه و پخت غذايي مخصوص به نام کباب سرداشي سفره خود را براي اطعام نيازمندان و فقرا پهن مي کردند. مراسم کلوخ اندازان از اول تا پايان روز آخر شعبان ادامه داشت و پس ازآن مردم، آماده روزه داري در ماه رمضان مي شدند و همه ساله مردم استان همدان چند روز مانده به آغاز رمضان به استقبال اين ماه مي رفتند که اين استقبال آيين پيشواز از ماه رمضان ناميده مي شد.
افطاری فرستادن داماد
یکی از آیین های جالب توجه مردم استان همدان نیز فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس است. جوان دارای نامزد، باید افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد که این افطاری شامل چند قرص نان، گرده دوزرده، برنج، روغن حیوانی، یک عدد مرغ و یا ماهی، سیب سرخ، شیرینی، انگشت پیچ و میوه های فصل است و پس ازاینکه افطاری از سوی داماد به خانه عروس برده شد، خانواده عروس نیز در شب های آینده، خانواده داماد را برای صرف افطاری به منزل خود دعوت می کنند.
هرمزگان رسم ختم قرآن
اهالي شهرستان جاسک در غرب استان هرمزگان و در کنار سواحل درياي عمان، از شب اول تا پانزدهم ماه رمضان، يک دور قرآن را ختم مي کنند و در دور دوم نيز تا شب آخر ماه يکبار ديگر ختم قرآن انجام مي دهند؛ کسي که آخرين سوره قرآن به او برسد بايد بين مردم شيريني توزيع کند، اين شيريني به شيريني ختم قرآن معروف است. بنا به عقيده اين مردم، کسي که قرآن را ختم مي کند، يعني آخرين سوره را بخواند، ثواب تمام ختم قرآن را برده است.
تعزیه ای خاص
در شهرستان میناب به ویژه روستای کریان در ۱۹، ۲۰ و ۲۱ رمضان مراسم تعزیه خوانی باشکوهی برگزار می شود، این تعزیه مربوط به چگونگی به شهادت رسیدن امام علی(ع) توسط ابن ملجم مرادی و گروه خوارج است، برای شروع تعزیه و تجمع افراد، نوازندگان محلی، موسیقی عزا بوسیله دهل و ساز می نوازند. تابوت هایی را از قبل آماده کرده و به محل اجرای تعزیه می آورند. به جز تابوت حضرت زهرا(س)، بقیه تابوت ها هر کدام یک علم دارند، با تجمع افراد و حضور تابوت ها و علم ها، مراسم تعزیه خوانی آغاز می شود.
آذربایجان غربی قاباخلاما
قاباخلاما سنتي است که حتماً بايد پيش از ماه رمضان اجرا شود تا همه جا براي حضور در مهماني بزرگ خداوند آماده و پاکيزه باشد. در اين ميان، نظافت و غبارروبي مساجد با همکاري مردم و روحاني محل نيز از اعمال قطعي است که از سال هاي دور در ديار آذربايجان انجام مي شود. مردم آذربايجان غربي با خانه تکاني به استقبال ماه مبارک رمضان مي روند و يکي دو روز مانده به آغاز ماه مبارک رمضان، مردم روستاهاي آذربايجان غربي فطيري موسوم به «اپه» درست مي کنند. زنان روستايي در ماه رمضان مانند عيد نوروز اقدام به غبارگيري از منازل کرده و مردم اين منطقه نيز اقدام به غبارروبي مساجد مي کنند.
نگاه کردن به آیینه
نگاه کردن به آينه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رؤيت هلال ماه هنوز هم به عنوان يک رسم در بين پيرمردان مناطق روستايي استان، مرسوم است. در اين ديار بزرگ ترها بعد از رؤيت هلال ماه رمضان، به چهره يک کودک معصوم يا يک فرد مؤمن و نمازخوان نگاه مي کردند و اعتقاد داشتند که نگريستن به صورت آدم هاي بي نماز و روزه خوار، خوش يمني در پي نخواهد داشت. اين عادت بر اين اعتقاد مبتني است که بايد در ماه رمضان دل مؤمن همچون آيينه صاف و روشن باشد و از ناپاکي ها صيقل يابد.
عید مردگان
مردم شهرستان ميناب نيز علاوه بر هشتم و نهم ذيحجه، شب هاي 26 و 27 ماه مبارک رمضان را عيد مردگان مي گويند. شب هاي 26 رمضان و هشت ذيحجه را براي کساني که در سال هاي گذشته فوت شده اند و شب هاي 27 رمضان و نهم ذيحجه را براي تازه درگذشتگان غذا تهيه کرده و خيرات مي کنند. ابتدا مقداري غذا پيش روحاني محل مي برند تا پس از خوردن، براي اموات فاتحه بخواند، بعد بقيه غذاها را بين مردم تقسيم مي کنند.
علم شمشیری
نوزدهم ماه رمضان مراسم «علم شمشيري» که از قدمتي 900 ساله برخوردار است در جزيره قشم برگزار مي شود.
در اين مراسم شيعيان جزيره علم شمشيري را با پاي پياده از شهر قشم به روستاي حميري مي برند و تا قبل از اذان مغرب به شهر بر مي گردانند.
قشمي ها معتقدند که علم شمشيري از نجف اشرف به جزيره آمده و يک نمونه از آن نيز در حرم امام علي(ع) موجود است؛ بر روي تکه فلزي و چوبي اين علم نوشته هايي به خط کوفي است، مسجد علي بن ابيطالب(ع) شهر قشم محل استقرار اين علم است.