گذار مقتدرانه صنعت پتروشيمي از پيچ تهديدها
طـرفدار تحریم نیــسـتیم
مشعل بي راه نيست اگر صنعت پتروشيمي ايران را يکي از موفق ترين صنايع پس از پيروزي انقلاب بدانيم که به ميزاني در بازارهاي دنيا حرف براي گفتن دارد که نوک تحريم ها هم آن را نشانه رفته تا اثرگذاري اش در اقتصاد کشور را بکاهد.
برنامه ريزي کلان کشور براي صنعت راهبردي پتروشيمي، به سمتي است که قرار است رتبه نخست توليد خاورميانه را کسب کند و اين هدف گذاري با توجه به مسير طي شده در سال هاي اخير، ديگر دور از دسترس نيست، هر چند دست اندازي جهاني اين هدف را درنظر داشته است.
صنعت پتروشيمي، به عنوان متولي توسعه اي صنعت پايه و زيربنايي در اقتصادکشور، براي دستيابي به اهداف افق 1404 و مقام اول منطقه اي در توليد محصولات پتروشيمي از لحاظ ارزش و توسعه زنجيره ارزش محصولات و جلوگيري ازخام فروشي، اجراي52طرح جديد را که عمدتاً از گازطبيعي به عنوان خوراك استفاده مي کند، مدنظرقرارداده است. اين طرح ها در قالب برنامه هاي ششم و هفتم توسعه صنعت پتروشيمي کشور برنامه ريزي شده اند. با اين حال، نگاه سياسي به اقتصاد ايران، درصدد سنگ اندازي در مسير اين راه مهم طي شده از صنعت پتروشيمي است. رضا نوروززاده، معاون وزير نفت در امور پتروشيمي و مديرعامل شرکت ملي صنايع پتروشيمي درباره اين سنگ اندازي ها که با عناوين «تحريمي» تدارک ديده شده اند، به «مشعل» مي گويد: «بدون شک کساني که بحث تحريم ها را مطرح مي کنند، با هدف خدشه وارد کردن به کشور آن را مطرح ساخته و اگر بدون تاثير بود، اين همه هزينه براي به تنگنا قرار دادن يک کشور صرف نمي کردند.
او در اين زمينه توضيح مي دهد: «ما با توجه به اين که يک دوره تحريم ها را پشت سر گذاشته ايم، تجربه کافي در اختيار داريم.»
معاون وزير نفت در امور پتروشيمي، اين مسئله را متذکر مي شود که از سويي با توجه به اين که ايران، داراي ثروت غني طبيعي و داراي توانمندي است، به کمک منابع انساني تحصيلکرده بايد مسيرهاي مناسب را بيابيد و تکيه آن بر ساخت داخل و ظرفيت آنها باشد.
او بر اين مسئله تاکيد مي کند که «ما طرفدار تحريم نيستيم و از آن استقبال نمي کنيم؛ اما وقتي رخ داد، ما هم مسير خود را طي مي کنيم در تحريم گذشت، نيز توليد و صادرات، هيچ محصولي روي دست ايران خدشه دار نشد و نماند.»
نوروز زاده اظهار اميدواري مي کند که براساس برنامه ريزي در بخش خصوصي و سياستگذاري دولت در بخش پتروشيمي با يک انسجام و هماهنگي از اين پيچ عبور کنيم.
مشکل حادي نخواهيم داشت
در همين زمينه، علي محمد بساق زاده، مدير طرح هاي شرکت ملي صنايع پتروشيمي نيز در اين زمينه به «مشعل» مي گويد: «هم اکنون کشورهاي غرب روسيه و چين و سازمان ملل با ايران هستند. با آنکه چارچوب هاي آمريکا سخت تر شده است؛ اما فکر مي کنم با توجه به مزيت هاي موجود در صنعت پتروشيمي، از جمله خوراک و همچنين توانايي هاي ساخت داخل که به پيشرفت هاي مناسبي دست يافته و در اين عرصه حرفي براي گفتن دارد، مشکل حادي نخواهيم داشت.»
او با تاکيد بر اين که شرايط جديد براي صنعت پتروشيمي ايران مانع نخواهد بود، خاطرنشان مي کند که براي تداوم و اجراي فعاليت پروژه ها هم انتظار است که سرعت عمل بيشتري داشته باشيم. قابل انکار نيست که تامين نقدينگي خارج برايمان موثر بود؛ اما با تشکيل هلدينگ هاي ايجاد شده در صنعت پتروشيمي، توليد مجتمع ها پشتوانه طرح ها هستند.
مدير طرح هاي شرکت ملي صنايع پتروشيمي، همچنين به اين مسئله اشاره مي کند که مجتمع هاي پتروشيمي، همانگونه که در تحريم هاي گذشته هيچ مانعي براي توليد نداشتند، در حال حاضر هم با اين مشکل روبه رو نخواهند شد.
کجا ايستاده ايم؟
مسئولان صنعت پتروشيمي کشور برآورد کرده اند که در سال 97 توليدات پتروشيمي رشد چشمگيري خواهد داشت .
ميزان توليد محصولات پتروشيمي از 6/40 ميليون تن در سال 92 به سطح 54 ميليون تن در سال 96 رسيده است. به اين ترتيب، هدف افزايش صادرات نيز محقق مي شود، به طوري که افزايش اعجاب انگيز 75 درصدي در سال هاي 92 تا 96 مشاهده مي شود.
صادرات محصولات پتروشيمي در سال 92 معادل 8/12 ميليون تن بوده که در سال 94 به 8/18 ميليون تن رسيده است، همچنين عملکرد اين شاخص در سال 95 معادل 4/20 و در پايان سال 96 معادل 4/22 ميليون تن بوده است.
صادرات محصولات پتروشيمي در نيمه نخست سال 96 معادل 2/11 ميليون تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال پيش از آن (3/10 ميليون تن) 7/8 درصد افزايش نشان مي دهد. اين شاخص در پايان سال 96 به رقم 4/22 ميليون تن رسيد که افزايش 75 درصدي را به نسبت سال 92 رقم زده است.
در عين حال، فروش محصولات نهايي مجتمع هاي پتروشيمي شامل فروش داخلي خالص (بدون احتساب فروش داخلي بين مجتمعي) و صادرات در سال گذشته، 7/30 ميليون تن بوده که نسبت به سال پيش از آن، چيزي حدود 1/3 ميليون تن افزايش داشته که برابر رشد 11 درصدي است.
بر اساس تازه ترين گزارش هاي رسمي، در سه ماه بهار امسال، ميزان توليد صنعت پتروشيمي کشور از مرز 2/13 ميليون تن عبور کرده است. کل ارزش صادرات پتروشيمي در سال گذشته، 012/12 ميليارد دلار اعلام شده که به نسبت رقم 54/9 ميليارد دلار سال پيش از آن، 25 درصد افزايش درآمدهاي صادراتي مشاهده مي شود.
مقدار اتان مصرفي مجتمع هاي پتروشيمي در دولت هاي يازدهم و دوازدهم به دنبال راه اندازي فازهاي جديد ميدان گازي پارس جنوبي روند افزايشي داشته، به طوري که از 7/2 ميليون تن در سال 92 به 7/4 ميليون تن در سال 96 افزايش يافته است.
از سوي ديگر، متعاقب راه اندازي فازهاي جديد در پارس جنوبي، مقدار اتان مصرفي مجتمع هاي پتروشيمي در سال هاي اخير، از روند افزايشي برخوردار شد، به طوري که از حدود 2651 هزار تن در سال 92 به 6/3408 هزار تن در سال 94 افزايش يافت، همچنين عملکرد اين شاخص در سال 95 با رشد 22 درصدي به 4156 هزار تن رسيد.
ميزان اتان مصرفي مجتمع هاي پتروشيمي در نيمه نخست سال 96 معادل 2/2235 هزار تن بود که در پايان سال 96 به 4700 هزار تن رسيد، بنابراين مقدار اتان مصرفي در طول پنج سال گذشته، حدود 77 درصد رشد نشان داده است.
در سال 96 پنج طرح پتروشيمي با ارزش سرمايه گذاري حدود 5/1 ميليارد دلار و ارزش توليدات سالانه 5/2 ميليارد دلار (به قيمت هاي پايه سال 90) آغاز به کار کردند. (مشتمل بر پتروشيمي مرواريد، فاز دوم پتروشيمي کاويان، پتروشيمي تخت جمشيد عسلويه، فاز سوم آمونياک و اوره پرديس و پتروشيمي انتخاب)
نکته قابل توجه اين که با راه اندازي فازهاي جديد ميدان گازي پارس جنوبي، مشکلات مجتمع هاي پتروشيمي در زمينه تامين خوراک مورد نياز تا حد زيادي برطرف و در اقدام ديگر، تامين مالي طرح هاي پتروشيمي از طريق صندوق توسعه ملي و فاينانس چين و معرفي طرح ها به بانک هاي داخلي پيگيري شده است.
برنامه ريزي و پيگيري احداث شهرک هاي تخصصي در مناطق جديد و نزديک آب هاي آزاد و قابليت حضور در بازارهاي صادرات در جاسک، چابهار، ايرانشهر و منطقه ويژه انرژي پارسيان نيز در دستور کار وزارت نفت قرار داشته است.