بهداشت و درمان
گفت و گوي « مشعل» با مسئول بخش تغذيه بيمارستان صنعت نفت اهواز
گذر از تابستان با حفظ سلامتي
مشعل سميه راهپيما زمستان هايي کوتاه، معتدل و تابستان هاي گرم و طولاني دارد. حداکثر مطلق درجه حرارت در شهرهاي اطراف آن بين 40 تا 50 درجه است. روزهاي يخبندان در منطقه خوزستان بسيار کم و حداقل سرما در آن بين 1- و 2+ است. درجه حرارت معمولاً در تير ماه به بالاترين و در بهمن ماه به پايين ترين حد خود در طول سال مي رسد.
از اين رو با توجه به گرماي هوا و رطوبت موجود در هواي خوزستان، لازم است مردم از مصرف غذاهاي سنگين اجتناب کرده و غذاهاي سبک را در برنامه غذايي خود قرار دهند. براساس اهميت اين موضوع هفته نامه « مشعل» گفت و گويي با مسئول بخش تغذيه بيمارستان صنعت نفت اهواز انجام داده که در ادامه مي خوانيد:
سيد عبدالرضا غني، کارشناس ارشد تغذيه و رژيم درماني و مسئول بخش تغذيه بيمارستان صنعت نفت اهواز به «مشعل» مي گويد: منطقه خوزستان به دليل گرمي آب و هوا و وجود گرد و غبار، شرايط خاصي دارد و کارکنان و خانواده هاي آنها بايد از تغذيه مناسب براي اين شرايط آگاهي داشته باشند؛ زيرا با تغذيه صحيح، مي توان از بروز بسياري از بيماري هاي وابسته به آن پيشگيري کرد. او با بيان اينکه تعداد کمي از کارکنان و خانواده هاي آنها از تغذيه سالم در اين منطقه آگاهي دارند، افزود: هر منطقه بر اساس شرايط آب و هوايي حاکم بر آن، تغذيه خاصي دارد، از اين رو بايد به کارکنان و خانواده هاي آنها در اين زمينه آموزش هايي داده شود؛ اما خانواده هاي آنها اهميتي به اين مسئله نمي دهند و عادت غذايي غلط را پيش مي گيرند. بيشتر آنها تنها براي رفع گرسنگي، اقدام به غذا خوردن مي کنند.
غني ادامه مي دهد: به منظور آگاهي از روند مناسب تغذيه، براي کارکنان اين منطقه و خانواده هاي آنها کلاس هاي آموزش تغذيه برگزار کرديم، همچنين براي دانش آموزان مدارس تحت پوشش صنعت نفت نيز کلاس هاي آموزشي برگزار مي کنيم تا از اصول تغذيه کامل آگاهي يابند .
به گفته او، منطقه اهواز و ماهشهر، مصرف سرانه پاييني در لبنيات دارد، اين در حالي است که استفاده از لبنيات به دليل شرايط اقليمي اين منطقه تاکيد مي شود. هواي اين منطقه در 10 ماه از سال، گرم است و گرد و غبار نيز در آن وجود دارد، از اين رو بهتر است ساکنان اين منطقه براي کاهش بيماري هاي ناشي از اين آب وهوا، لبنيات مصرف کنند تا از اين طريق جلوي بروز بيماري هاي تنفسي گرفته شود. به دليل گرما و گرد و غبار، تحرک افراد اين منطقه پايين است و پياده روي کمتري مي کنند. به همين دليل شاهد افزايش وزن مردم اين منطقه هم هستيم. غني ادامه مي دهد: مصرف غذاهاي کم چرب را توصيه مي کنيم؛ زيرا با توجه به آماري که هر ماه ارائه مي دهيم، تعداد بيماران مبتلا به فشار خون، چربي بالا ، قلب و عروق و کبد چرب بسيار بالاست. از اين رو مي توان گفت که بيشتر ساکنان و کارکنان اين منطقه، بيماري هاي وابسته به تغذيه دارند.
خود مراقبتي، رکن اساسي
اصلاح الگوهاي غذايي، داشتن تغذيه مناسب و ورزش روزانه، مي تواند راهي اساسي و ساده براي پيشگيري از ابتلا به بسياري از بيماري هاي مزمن و غيرواگير باشد و هزينه هاي درماني خانوار را هم تا حد چشمگيري کاهش دهد. ما نمي توانيم با برخي عوامل بيماري زا مانند آلودگي هوا مقابله کنيم، اما مي توانيم با اصلاح الگوي غذايي خود، مانند گنجاندن حجم بيشتري از ميوه ها و سبزي هاي تازه در برنامه روزانه، تا حدي با عوامل آلاينده و بيماري زايي که وارد بدنمان مي شود، مقابله کنيم.اين کارشناس تغذيه و مسئول طب صنعتي مي گويد: اکنون خود مراقبتي بسيار مهم است، يعني بايد براي سالم زيستن، از خود مراقبت کنيم. اين خودمراقبتي مي تواند از مسواک زدن ساده شروع شود تا انجام حرکات ورزشي، انتخاب مواد غذايي سالم و ...
او در ادامه به ارائه چند توصيه تغذيه اي مي پردازد و مي گويد: براي رفع مشکلات تنفسي اين منطقه، علاوه بر تجويز پزشک متخصص در بخش تغذيه پيشنهاد مي کنم که از ميوه، سبزيجات و لبنيات بسيار استفاده کنند و مصرف چربي و شيريني را کاهش دهند. همچنين روزانه فعاليت ورزشي داشته باشند و مصرف نمک را کم کنند. حد مجاز مصرف نمک در روز 3 گرم است، اما اکنون اين ميزان به 10 گرم رسيده است. از اين رو بر اساس دستورعملي، نمک دان ها را از رستوران هاي تحت پوشش صنعت نفت جمع آوري کرده ايم و از نمک يددار استاندارد در طبخ غذاها استفاه مي شود.
بررسي مستمر کيفيت مواد غذايي
غني مي افزايد: اکنون بيش از 40 مرکز طبخ و آشپزخانه در منطقه اهواز داريم که کيفيت مواد غذايي را به طور مرتب بررسي مي کنيم. در کنار آن مصرف لبنيات و ميوه را نيز قرار داده ايم. با اين روش نزديک به 80 درصد نيازهاي تغذيه در زماني که کارکنان در محل کار حضور دارند، برطرف مي شود؛ اما نمي دانيم که آيا اين موارد را زماني که به منزل خود مي روند نيز دنبال مي کنند يا خير؟
به گفته اين کارشناس، تعداد برگزاري کلاس هاي آموزش تغذيه در اين منطقه کم است که شايد يکي از دلايل آن نبود کارشناسان تغذيه باشد.او مي گويد: بايد کارکنان و خانواده ها توجيه شوند که با تغذيه صحيح، مي توانند از بسياري بيماري ها جلوگيري کرده و هزينه هاي اقتصادي در امر درمان را کاهش دهند. تغذيه صحيح بايد به صورت يک فرهنگ نهادينه شود، البته بايد امکانات آن نيز مهيا باشد.
مصرف روزانه ميوه هاي تابستاني
آلاينده هاي موجود در هوا با حمله به سلول هاي بدن، عوارض نامطلوبي را به جا مي گذارند. در حالت عادي، سيستم دفاعي بدن، سلول ها را از تمامي آسيب هاي بيروني محافظت مي کند؛ اما عوامل مخرب محيطي و آلودگي هاي محيطي موجب مي شود که بدن نتواند مبارزه کند. در نتيجه ساختمان و عمل سلول هاي بدن از طريق مخرب هايي نظير راديکال هاي آزاد تخريب مي شود. در مقابل، آنتي اکسيدان ها، مولکول هايي هستند که جلوي عمل راديکال هاي آزاد را گرفته و مانع از تخريب سلول هاي حياتي بدن مي شوند. اين کارشناس تغذيه به کارکنان منطقه عملياتي توصيه مي کند که به دليل شرايط حاکم بر کارشان حتما مصرف روزانه شير و ميوه را در برنامه غذايي خود داشته باشند، چرا که ميوه و سبزيجات سرشار از آنتي اکسيدان هستند و عوارض فضاي آلوده در پالايشگاه ها را از بدن خارج مي کنند.به گفته غني، کساني که 40 تا 50 کيلومتر دورتر از اهواز در منطقه عملياتي کار مي کنند، بايد مصرف ميوه بيشتري داشته باشند؛ ولي متاسفانه شاهد هستيم که برخي کارکنان در خوردن ميوه، سبزيجات و لبنيات کوتاهي مي کنند. او بر مصرف ميوه هاي تابستاني مانند هلو، زرد آلو، هندوانه، انگور و ... تاکيد مي کند و ادامه مي دهد: هلو و زرد آلود به دليل آنتي اکسيدان بالايي که دارد، از سرطان دستگاه گوارش جلوگيري کرده و از يبوست و گرسنگي هاي کاذب پيشگيري مي کند. غني مي گويد: کالري تغذيه اي در هر شرکت را متناسب با کارشان در نظر گرفته ايم. همچنين براي دانش آموزان، برنامه تغذيه داريم و آموزش هايي را نيز در اين زمينه داده ايم؛ اما اين آموزش ها به دليل هزينه هايي که داشت، متوقف شد.
استفاده از آب فراوان متناسب با بدن
مصرف روزانه شير و مواد لبني به مقدار کافي، عوارض ناشي از آلودگي هوا را بر دستگاه گوارش کاهش مي دهد؛ زيرا شير به دليل دارا بودن فسفر، منيزم و کلسيم، خنثي کننده سموم بوده، ضمن اينکه دفع ادرار، مدفوع و مواد آلاينده را تنظيم مي کند.اين کارشناس تغذيه مي گويد: اکنون وارد فصل تابستان شده ايم و شاهد افزايش دما در اين منطقه هستيم. از اين رو به کارکنان مناطق عملياتي توصيه مي کنم که روزانه و مناسب با نياز بدن شان، آب فراوان بنوشند، ضمن اينکه از نوشيدن مايعات صنعتي مانند آب ميوه هاي پاکتي و نوشابه هاي گازدار نيز تا حد ممکن خودداري کنند. همچنين در معرض مستقيم نور خورشيد قرار نگيرند، چون در غير صورت دچار گرمازدگي مي شوند. مصرف روزانه لبنيات را فراموش نکنند و تا حد ممکن غذاهاي کم چرب و مايعات بسيار بخورند. استفاده از آبزيان نيز براي بهبود عملکرد قلب و عروق و تروييد توصيه مي شود، همچنين مصرف انواع کنسروها، ترشي ها و ... هم تا حد ممکن کاهش يابد. غني مي گويد: بيماري هاي وابسته به تغذيه، بسيار بالاست و اگر از کودکي تغذيه مناسب را نهادينه کنيم و کودکان مان را به مصرف مواد غذايي سالم عادت دهيم، مي توانيم از ابتلاي آنها به برخي بيماري ها در دوران بزرگسالي جلوگيري کنيم.
چند توصيه
بر اساس ديدگاه کارشناسان تغذيه، سيستم دفاعي بدن در حالت عادي، سلول ها را از تمامي آسيب هاي بيروني محافظت مي کند؛ از اين رو مصرف بيشتر آنتي اکسيدان ها مثل ويتامين هاي Cو E ، کاروتنوييدها، سلنيوم و پلي فنول ها، در هنگام گرد و غبار توصيه مي شود. بين ابتلا به بيماري آسم و گرد و غبار و آلودگي هوا بويژه در کودکان، رابطه مستقيمي وجود دارد، به خصوص اگر کودک در سنين بسيار پاييني در معرض اين نوع شرايط آب و هوايي قرار گرفته باشد. به همين دليل مصرف ماهي هاي روغني که سرشار از اسيدهاي چرب امگا3 هستند، مي تواند در کاهش تنگي نفس و آثار زيان بار ترکيبات التهاب آور مفيد باشد.همچنين سطح اسيدهاي چرب ضروري در افرادي که به بيماري هاي ريوي مبتلا هستند، بسيار پايين است، بنابراين مصرف منظم ماهي هاي چرب نظير ماهي آزاد و سالمون در تقويت و بهبود فعاليت دستگاه تنفسي موثر است.
در اين شرايط لازم است از ميوه ها و سبزيجات تازه بيشتر استفاده شود؛ زيرا آنتي اکسيدان هاي (ترکيبات ضدسرطان) موجود در ميوه ها و سبزيجات، نقش حياتي در سلامت ريه ها دارند. داشتن يک رژيم غذايي متعادل، به طوري که ميوه و سبزيجات آن به ميزان کافي باشد، مي تواند تنفس را براي کودکان و حتي بزرگسالان آسان کند، بخصوص در شرايطي که هوا بسيار آلوده است.بهتر است ميوه ها و سبزيجات در شرايط آلودگي هوا به صورت خام مصرف شده تا ويتامين C موجود در آنها حفظ شود. از مهمترين منابع ويتامين C مي توان به مرکبات (پرتقال، نارنگي، گريپ فروت و...)، فلفل سبز، کلم بروکلي، گل کلم، کلم برگ، گوجه فرنگي، سبزيجات برگ سبز، اسفناج، کيوي، طالبي، توت فرنگي و سيب زميني اشاره کرد.بتاکاروتن، پيش ساز ويتامين A است که در بدن به اين ويتامين تبديل مي شود. ويتامين A در تقويت سيستم ايمني بدن نقش دارد، بنابراين در شرايط گرد و غبار و آلودگي هوا بهتر است از منابع غذايي اين ويتامين مانند سبزي ها و ميوه هاي سبز، زرد و نارنجي مانند هويج، کدو حلوايي، کلم بروکلي، اسفناج، گوجه فرنگي، انواع کلم، طالبي، هلو، زردآلو و موز استفاده شود.سيب در ميان انواع ميوه هايي که وجود دارد، بيشترين تاثير را بر دستگاه تنفسي داشته و در بهبود فعاليت اين ارگان تاثيرگذار است.مصرف 5 عدد سيب در هفته مي تواند آثار مثبت زيادي را بر عملکرد ريه ها داشته باشد. با مصرف اين مقدار سيب، حجم ريه به ميزان زيادي افزايش مي يابد و در بهبود فعاليت دستگاه تنفسي موثر است.
نوشيدن مايعات، بويژه آب در شرايط آلودگي هوا نه تنها موجب شست وشوي دستگاه گوارش مي شود؛ بلکه عطش و خشکي دهان ناشي از گرد و غبار و آلودگي هوا را از بين مي برد. از سويي، با نوشيدن آب و فعاليت دستگاه گوارش، بخشي از آلودگي هاي وارد شده به بدن از طريق ادرار دفع مي شود.رعايت توصيه هاي تغذيه اي در شرايط آلودگي هوا بسيار اهميت دارد؛ زيرا در اين شرايط همه آسيب پذير هستند. به کارگيري اين توصيه هاي تغذيه اي فقط براي کودکان، سالمندان و بيماران نيست؛ بلکه همه بايد اين توصيه ها را رعايت کنند.