علیرضا ضیغمی از مدیران ارشد صنعت نفت در گفت وگو با «مشعل»:
برای تقویت اراده هایمان از دفاع مقدس الگو بگیریم
کارکنان صنعت نفت در میدان ها پای کارند
علی بهرامی هیچگاه نمی توان گفت که جنگ به پایان رسیده چرا که دوران دفاع مقدسِ هشت ساله ما در حقیقت چهل و سه ساله شده. اگر چه هشت سال آن ملموس تر است و چشم ها، توپ ها و تانک ها و موشک ها را می بینند، اما نمی توان منکر جنگ های اقتصادی، فرهنگی و رسانه ای علیه کشور بود. شاید بهتر است بگوییم بخشی از جنگ ما با قطعنامه 598 به پایان راه خود رسید، اما جنگ هایی در ساحت های اقتصادی، فرهنگی و رسانه ای با قدرت و شدت هر چه تمام تر همچنان ادامه دارد. به مناسبت هفته دفاع مقدس با علیرضا ضیغمی، از مدیران ارشد و پیشکسوت نفتی که سابقه بسیار زیادی در مدیریت نفت در مناطق جنگی دارد، گفت وگویی داشته ایم. این گفت وگو تنها به آمار و اطلاعات جنگی و صنعتی محدود نشد و به وادی فرهنگ و جامعه و شرایط خاص نسل جدید نیز کشیده شد. ضیغمی در گفت وگو با «مشعل» نه تنها به تاثیر و نقش صنعت نفتی ها در جنگ اشاره دارد، بلکه به الگوگیری نفتی ها از شهدای دفاع مقدس تاکید می کند.
برای تبیین و توصیف نقش کارکنان صنعت نفت در دفاع مقدس از کجا باید شروع کرد و چه باید گفت؟
در مقدمه باید عرض کنم این مسئله به قدری دارای اهمیت است و ابعاد گسترده دارد که اگر بخواهیم نقش صنعت نفت را در دفاع مقدس بیان کنیم، باید ساعت ها، روزها و حتی ماه ها صحبت کنیم. از محل بمباران ها، پدافندهای غیرعامل ساخته شده از سوی کارکنان صنعت نفت، معرفی شهدا و جانبازان این صنعت و ... من مجبورم در این باره خیلی خلاصه سخن بگویم. چرا که هر چهار شرکت اصلی وزارت نفت، نقش و تاثیری بسزا و ارزنده در دوران دفاع مقدس داشتند؛ بنابراین در این مجال تنها درباره «نفت» سخن می گویم.
برای صادرات نفت خام و رساندن آن به پالایشگاه های کشور، لازم بود تولید مستمری در حدود یک میلیون و 700 تا یک میلیون و 800 هزار بشکه برای صادرات و در حدود یک میلیون و 200 تا یک میلیون و 300 هزار بشکه نیز برای ارسال به پالایشگاه ها داشته باشیم؛ بنابراین میانگین تولید ما در حدود سه میلیون بشکه در روز در تمامی هشت سال دوران دفاع مقدس بوده است. به وسیله خطوط لوله و تلمبه خانه ها، نفت را برای صادرات به جزیره خارک و همچنین به پالایشگاه ها می رساندیم. دشمن نیز برای ایجاد مشکل در اقتصاد و پشتیبانی جنگی ما بمباران های خود را به روی تاسیسات نفتی آغاز کرد.
نفت خام و فرآورده های نفتی از چه راه هایی برای صادرات و یا پالایشگاه ها ارسال می شد و نگاه و راهبرد بعثی ها در این باره چگونه بود؟
ما نفت خام را از مراکز تولید و بهره برداری مانند اهواز، گچساران، آغاجاری، مسجد سلیمان و ... از طریق تلمبه خانه ها به گوره و گناوه و از آنجا از طریق شش خط لوله زیر دریایی برای صادرات ارسال می کردیم. همچنین فرآورده های نفتی تولید شده در پالایشگاه ها را از طریق خطوط لوله به نقاط مختلف کشور ارسال می کردیم. برای دشمن خیلی مهم بود که صادرات و انتقال نفت و فرآورده های نفتی مربوط به مصرف داخلی را بمباران کند و از بین ببرد. در حدود دوهزار بار در دو هزار و 800 روز، جزیره خارک و اطراف آن بمباران شد. این یک رکورد بسیار بالایی در دنیاست. با دفاع جانانه پدافند و نیروهای دریایی ما این تعداد بالای بمباران، تاثیری در صادرات نفت نداشت و با وجود همه حملات دشمن، خواست آنها به جایی نرسید. دشمن از انواع و اقسام هواپیماهای مدرن کشورهای غربی و شرقی بهره می برد. مانند انواع میگ ها و خصوصا میگ 25 که در سقف بالایی پرواز می کرد و در اوایل جنگ برد موشک های ما به آنها نمی رسید.
اگرچه پدافند ما با جنگنده ها اجازه نمی دادند به راحتی کار حمله میگ های 25 انجام شود، اما بالاخره هواپیماها می آمدند و بی هدف بمباران هایی را انجام می دادند. در مقاطع دیگری دشمن از هواپیماهای میراژ استفاده می کرد و با پرتاپ موشک های اگزوسه تلاش می کرد کشتی ها و یا سکوهای ما را مورد هدف قرار دهد و همچنین به اسکله های بارگیری نفت خام ما خسارت های زیادی وارد کند. خوشبختانه دشمن در این حملات هم با تلاش های پدافند غیر عامل کارکنان صنعت نفت و نیروهای مسلح ما موفق نبود.
کارکنان صنعت نفت چگونه می توانستند در اوج بحران بمباران ها و زیر آتش جنگ، از تولید و انتقال نفت و فرآورده های نفتی غافل نشوند؟
نیروهای صنعت نفت به محض بمباران تاسیسات نفتی، چه در خارک، اهواز، مارون و ... با اعمال پدافند غیرعامل و عملیات های ویژه، آتش های نفتی را بلافاصله یکی دو ساعت پس از حملات، مهار و خاموش می کردند. کارکنان صنعت نفت بلافاصله بعد از خنک کردن تاسیسات، کار بازسازی را آغاز می کردند و بعد از چند روز تاسیسات را در سرویس قرار می دادند. خروج موقت از سرویس حتی برای ده روز در هیچکدام از تاسیسات نفت، مانع انتقال نفت خام و فرآورده های نفتی نشد. همچنین بمباران پالایشگاه های ما مانع تولید فرآورده های نفتی نشد و همه این رشادت ها جز با روحیه ایثار، شهادت طلبی و جهادی به انجام نمی رسید. برای مثال پالایشگاه آبادان از آغاز تا پایان جنگ مورد بمباران قرار گرفت و خسارت های زیادی به آن وارد شد و کارکنان صنعت نفت هربار بعد از بمباران، بلافاصله آن را بلافاصله بازسازی و تعمیر می کردند و در مدار قرار می دادند. وضعیت پالایشگاه های دیگر نیز اینچنین بود. پالایشگاه تهران دو بار، پالایشگاه تبریز نوزده بار، اصفهان هشت بار و کرمانشاه نیز مانند آبادان از ابتدا تا انتهای جنگ، پی در پی بمباران می شد و مورد اصابت موشک قرار می گرفت. دشمن تلمبه خانه ها را نیز مورد حمله قرار می داد. مانند تلمبه خانه پل بابا حسین نه بار و تلمبه خانه تنگ فنی که چهارده بار مورد حمله قرار گرفتند؛ بنابراین تلمبه خانه ها مراکز بسیار حساسی بودند و نقش آنها این بود که هم نفت خام و هم فراورده های نفتی را به مراکزی که باید، ارسال می کردند. دشمن برای حمله تلمبه خانه ها برنامه ریزی های زیادی می کرد.
حمله به تجهیزات نقتی کشور بیشتر با چه نوع بمب ها و موشک هایی انجام می شد؟
دشمن با رهبری آمریکا با انواع و اقسام هواپیماها مثل میگ 25 تجهیزات نظامی و موشک های اسکات زمین به زمین، موشک های اگزوسه از طریق هلیکوپتر و هواپیما و موشک های کرم ابریشم از طریق هواپیمای توپولوف به اسکله ها و سواحل مراکز صادراتی حمله ور می شد. البته ما در طول هشت سال دفاع مقدس شش هزار کشتی را از خارک و بوشهر و بهرگان و حتی از بندر ماهشهر به تنگه هرمز جابه جا کردیم و چیزی در حدود دو درصد کشتی ها یعنی بین 140 تا 150 کشتی مورد هدف قرار گرفتند. با ترتیباتی که مدنظر قرارداده بودیم، آتش کشتی هایی که مورد اصابت موشک و بمب قرار می گرفتند، در همان ساعت های اول مهار و خاموش می شد و اجازه نمی دادیم که محموله های ارزشمند این کشتی ها از بین برود.
موشک های کرم ابریشم، قدرت تخریبی بسیار زیادی داشتند، ما با هماهنگی نیروهای مسلح بعد از بارگیری، کشتی ها را پارک نگه می داشتیم و پرتاب موشک های کرم ابریشم عملا کارایی خود را از دست می داد. همچنین برای مقابله با موشک های اگزوسه نیز با هماهنگی های لازم، هدف های کاذبی را حتی به عقب کشتی ها می بستیم و خوشبختانه این موشک ها به هدف های کاذب اصابت می کردند. این هدف های کاذب با هزینه های بسیار پایینی دوباره بازسازی می شدند و مورد استفاده قرار می گرفتند. برای جلوگیری از پرتاپ موشک های اسکات، جلوی اصابت موشک ها را با دیوارهای خاکی می گرفتیم. یکی از این دیوارها در خارک در طول 5 کیلومتر، 15 متر و پهنایی به اندازه دو ماشین بود. این چنین سد خاکی را رو به روی تاسیسات زده بودیم که اکثر موشک های اسکات عراق به این تپه ها و سدهای خاکی اصابت می کرد و خسارتی به تاسیسات وارد نمی شد. توجه دارید که بیشتر خسارت هایی که در حملات هوایی در حوزه شهدا و تاسیسات وارد می شد، ناشی از ترکش ها بود. خود بمباران های مستقیم عمدتا به هدف نمی خوردند، اما ترکش ها بود که خسارت می زد.