نگاهی کوتاه به دو دهه فعالیت بازار سرمایه و افزایش میزان عرضه انواع محصولات پتروشیمیایی
بورس انرژی بازاری که هر روز داغ تر می شود
مشعل حدود 20 سال از سابقه تلاش برای تشکیل و راه اندازی بورس انرژی به عنوان یکی از راه های عرضه نفت، محصولات و فراورده های نفتی می گذرد و بورس انرژی هنوز به نقطه اصلی و مورد نظر و واقعی پتانسیل های خود نرسیده است. ایده تأسیس بورسی برای انجام معاملات نفتی و فراورده ها با هدف ایجاد فضایی شفاف و با قیمت گذاری واقعی از ابتدای دهه 80 مطرح شد و در نهایت در سال 86 با عرضه چند محصول به طور رسمی فعالیت خود را در بازار سرمایه آغاز کرد. از آن سال تاکنون، محصولات مختلفی متناسب با شرایط گوناگون موجود در این بازار عرضه شده اند و پس از عرضه گاز و محصولات پالایشی، حالا بازار عرضه محصولات پتروشیمیایی گرم شده است. بر این اساس، بورس انرژی هفته گذشته اعلام کرده که رینگ داخلی این بورس، از ۲۴ شهریورماه شاهد عرضه پنتان پلاس پتروشیمی پارس است و گاز مایع صنعتی و MTBE شرکت پتروشیمی بندر امام، ته مانده برج تقطیر پالایش نفت کرمانشاه و گاز مایع پتروشیمی پارس در رینگ بین الملل این بورس عرضه می شوند. همچنین یک روز قبل (۲۳ شهریورماه) کالاهای ریفورمیت پتروشیمی بوعلی سینا، اکسیژن مایع شرکت متانول کاوه، حلال ۴۰۲ پالایش نفت تبریز و گاز مایع صنعتی و گاز بوتان صنعتی پتروشیمی بندر امام در رینگ داخلی و گاز مایع شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران و هیدروکربن سنگین پتروشیمی بوعلی سینا در رینگ بین الملل بورس انرژی ایران دادوستد شد. این خبر در کنار افزایش قدرت بورس انرژی ایران می تواند دامنه عرضه محصولات پتروشیمی را از آنچه تا به حال بوده، بیشتر و بیشتر کند.
راه درازی که بورس انرژی تاکنون آمده است
بورس انرژی، یک بورس کالایی است که در آن امکان انجام معاملات حاملهای انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور وجود دارد. حامل های انرژی هم می توانند شامل نفت، گاز، برق و محصولات پالایشی و پتروشیمیایی و میعانات گازی و ... شوند. این بورس با هدف ایجاد بازاری شفاف و کارآمد با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی تشکیل شده است. بورس انرژی ویژگی ها و مزایایی دارد که می توان به برخی از مهم ترین مزایای آن اشاره کرد. بورس انرژی، بازار معاملات حامل های انرژی را سامان دهی می کند و با نظارت دقیق، انجام معاملات را تسهیل می بخشد و برای همه اعضا، شرکت ها، سازمان ها و نهادهای متقاضی، دسترسی غیر تبعیض آمیز و منصفانه را فراهم می آورد. از جمله مزایای پذیرش و معامله در بازار بورس انرژی، می توان به معافیت مالیاتی اشاره کرد. بر اساس قانون، کالاهایی که در بورس پذیرفته می شوند و به فروش می رسند، به میزان ۱۰ درصد از بخشودگی مالیات بر درآمد برخوردارند. از دیگر مزایای بورس انرژی، می توان به امکان پوشش ریسک و تامین کالاهای مورد نیاز مصرف کنندگان، کاهش ریسک های معاملاتی از جمله ریسک عدم ایفای تعهدات طرفین، امکان تامین کالاهای مورد نیاز از طریق سازوکاری شفاف و منصفانه، وجود قراردادهای استاندارد و مشخص و تضمین استاندارد بودن و کیفیت کالاهای مورد معامله اشاره کرد.
پیشتازی صنعت پتروشیمی برای ورود به بورس
حالا که شرایط فعالیت و حضور شرکت های پتروشیمیایی در بورس انرژی فراهم شده و استقبال هم قابل توجه است، باید ببینیم که کدام شرکت ها پیشتاز این حضور هستند. در حال حاضر در محصولات پالایشی و پتروشیمیایی مثل آیزوفید و نفتای سنگین، متانول و پنتان پلاس، نیتروژن مایع، بلندینگ نفتا، نیتروژن مایع، سی اس او، اکسیژن مایع، سی او، برش سنگین و سوخت کوره سبک، برش هیدروکربن های ۵ کربنه و بالاتر (C ۷-C ۹) و نرمال بوتان در رینگ بین الملل بورس انرژی ایران عرضه می شود. بر این اساس، مجموعه هایی همچون برخی شرکت های هلدینگ خلیج فارس، پتروشیمی های فناوران، رازی، جم، زاگرس، تبریز، شیراز و شازند، غدیر، مبین، کرمانشاه و بندر امام خمینی (ره) و ... عرضه های منظم در بورس انرژی دارند و این سهم و توجه برای حضور در بورس انرژی به شکل فزاینده ای در حال افزایش است. بورس انرژی، محلی مناسب و مطمئن برای معامله محصولات پتروشیمی و فراورده های نفتی است و افزایش ٢٠ برابری معاملات بورس انرژی در 5 ماه نخست امسال (1400) نسبت به دوره مشابه سال قبل، خبر خوبی برای فعالان بازار سرمایه است و از سوی دیگر، قابلیت و اثرگذاری قابل توجه محصولات پتروشیمی را هم نشان می دهد. حالا با ورود گسترده و قابل توجه محصولات پتروشیمیایی، بورس انرژی همانند بورس کالا حال و هوای متفاوتی به خود گرفته و بسیاری از کارشناسان، ورود محصولات پتروشیمیایی را زمینه و فرصتی مساعد برای بورس انرژی می دانند که پس از سال ها در حاشیه بودن به میدان تحولات اقتصادی و انرژی وارد می شود. به عنوان نمونه می توان به شروع این روند و برخی عرضه های موفق اشاره کرد. خرداد 1400 نیتروژن مایع پتروشیمی غدیر، برش سنگین و گاز مایع صنعتی پتروشیمی بندر امام خمینی (ره)، برش سنگین، سوخت کوره و نیتروژن مایع پتروشیمی تبریز، برش سنگین پتروشیمی جم، برش سنگین شرکت پتروشیمی امیرکبیر، متانول پتروشیمی زاگرس، متانول پتروشیمی شیراز، متانول و نیتروژن مایع شرکت متانول کاوه، نیتروژن مایع پتروشیمی غدیر، نیتروژن مایع شرکت فجر انرژی خلیج فارس در رینگ داخلی عرضه شدند.
پیشتازان عرضه محصولات پتروشیمی کدام شرکت ها هستند؟
حدود ۸ سال از ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی در کشور می گذرد، بخشی از اجرای بند ۱۳ و ۱۴ این سیاست مربوط به بورس انرژی می شود. ایجاد تنوع در روش های فروش، مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش و افزایش صادرات نفت، گاز و فراورده های پالایشی و پتروشیمیایی، نمود اجرای همین سیاست ها بوده است. در واقع بورس انرژی ایران، یکی از ابزارهای مهم برای تحقق موارد بیان شده در اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی است و انتظار می رود که بورس انرژی بتواند با کمک وزارت نفت و نیرو در اجرای هرچه بهتر فرامین مقام معظم رهبری حرکت کند. موضوع قابل توجه درباره محصولات پالایشی و پتروشیمیایی در بورس انرژی آن است که بخش قابل توجهی از محصولات عرضه شده در واقع خوراک مجتمع ها و واحدهای تولیدی و صنعتی در صنایع دیگر هستند و به این ترتیب، بخش زیادی از تصدی گری ها و دخالت های دولتی یا موازی کاری های میانه کار حذف می شوند و تولیدکننده و مصرف کننده این منابع هیدروکربوری به طور مستقیم با هم در ارتباط هستند و در روندی شفاف این مبادلات صورت می گیرد. به عنوان نمونه می توان گفت که بورس انرژی در حوزه معاملات برق، میعانات گازی، فراورده های اصلی نفتی شامل نفت کوره، نفت گاز (گازوییل)، گاز مایع، نفت سفید، بنزین اکتان ۹۰، سوخت هوایی، رافینت، نیتروژن مایع، قطران و بنزول، انواع حلال ها، نفتای سبک و سنگین، آیزوریسایکل، آیزوفید و محصولات پتروشیمی مانند متانول، برش سنگین و انواع گازها، پذیرش ۳۹ نیروگاه تولید نیروی برق و همچنین قراردادهای سلف موازی استاندارد برای تأمین مالی فعالان حوزه انرژی از جمله وزارت نفت، پالایشگاه ستاره نفت خلیج فارس، مپنا و سایر نیروگاه های خصوصی تولید کننده برق، جریان تأمین مالی حوزه انرژی کشور را تسهیل کرده است. حضور شرکت های پتروشیمیایی و محصولات متنوع آنها با سرگروهی متانول تقریبا از سال 95 شروع شده و حالا با گذشت بیش از 5 سال از این حضور، تعداد شرکت ها و میزان عرضه محصولات افزایش قابل توجهی داشته و به نقطه قابل قبولی رسیده است. فضای به وجود آمده در بورس انرژی همانند بورس کالا و اوراق بهادار این شرایط را فراهم می کند تا سرمایه گذاران بسیاری، فرصت سرمایه گذاری های خرد و کلان را داشته باشند و در این میان، شرکت های پتروشیمیایی در این بازار هم رونق دهنده خوبی هستند که می توانند نگاه و جریان سرمایه را به سمت خودشان جلب کنند. حالا و در بورس انرژی هم با افزایش در تعداد و میزان عرضه محصولات شرکت های پتروشیمیایی، فرصتی قابل توجه و متقابل بین بورس انرژی و صنعت پتروشیمی فراهم شده و بدون شک، حذف محدودیت ها و ایجاد زمینه برای سرمایه گذاری و حضور بیشتر شرکت ها، این منفعت مشترک را چند برابر می کند.