اشاره ای به حوزه تامین و توزیع سوخت
توقف مطلقا ممنوع
مشعل عبارت «توقف مطلقا ممنوع»، یادآور یکی از مهم ترین تابلوهای راهنمایی و رانندگی است و به یادمان می آورد که ایستادن در مکانی که نباید ایستاد، تبعاتی دارد مثل جریمه و انتقال خودرو به پارکینگ. این عبارت در برخی مشاغل دیگر نیز که ارائه دهنده خدمات به مردم هستند، کاربرد دارد؛ با این تفاوت که درچنین مشاغلی، گاه این امکان به وجود می آید تا درگرماگرم خدمت رسانی، فرصتی هم برای تجدید قوا فراهم شود. اما دربرخی موارد خدماتی مانند تامین وتوزیع سوخت، ازآنجا که با سیالاتی چون بنزین و نفتگاز سر و کار دارد، «توقف مطلقا ممنوع» مصداق بارز وعینی همین عبارت است و لحظه ای درنگ وتوقف درآن جایی ندارد. در نوشته پیش روی، تلاش براین است که مطالبی اشاره گونه درحوزه تامین توزیع و سوخت فراورده های نفتی نگاشته شود؛ مطالبی که از فعالیتی بدون وقفه و مستمر حکایت دارد و مصداق عبارت «توقف مطلقا ممنوع» در بخش های مختلف صنعت نفت است. بخش هایی مانند شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران وشرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران که با زیرساخت های ایجاد شده به وسیله شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران، در فعالیتی هماهنگ، تامین و توزیع بخش های مصرف کننده را به شکل مطلوب انجام می دهند.
تامین وتوزیع انواع فراورده های نفتی ودریک کلمه «سوخت» مسؤولیتی است که شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران عهده دار انجام آن است واستمرار و انجام بدون وقفه آن «حرف اول» را می زند.
این بخش ازبدنه معظم صنعت نفت کشور، در صف و ستاد نیروهایی در اختیار دارد که با بهره گیری از تخصص و تجارب آنها، روزانه مقادیری قابل توجه از انواع فراورده نفتی (نفت سفید، نفتگاز، بنزین و نفت کوره) را درمیان بخش های مصرف کننده (بخش خانگی عمدتا روستایی، واحدهای صنعتی و...) توزیع می کند. این میزان فراورده نفتی با راهبری ستاد شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران، از طریق 37 منطقه تحت مدیریت این شرکت که هریک چند ناحیه را شامل می شوند، انجام می گیرد. شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران نیز از بخش های مهم و کلیدی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران به شمار می آید که روزانه مقادیر قابل ملاحظه ای از انواع فراورده های نفتی را به وسیله خطوط لوله درجای جای کشور توزیع می کند. تامین و توزیع موارد پیش گفته، زنجیره ای است متشکل ازبالا دست وپایین دست. به این معنا که نفت خام پس ازطی مراحل پالایشی درپالایشگاه های کشور و تبدیل شدن به محصول (بنزین، نفتگاز، نفت سفید، ال پی جی، سوخت هوایی و...) از طریق خطوط لوله ای که شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران به عنوان حلقه دیگر زنجیره به ساخت آن مبادرت کرده است، وارد مخازن تعبیه شده ازسوی همین شرکت می شود. هم اکنون بیش از14هزارکیلومترخط لوله احداث شده است که انتقال و جا به جایی انواع فراورده نفتی را برای استفاده بخش های مصرف کننده انجام می دهد. همینطور شمار فراوانی مخزن که با هدف جای دهی فراورده های نفتی و ذخیره سازی های راهبردی آنها ساخته شده است. ناگفته نماند که بخش عمده فراورده ها از طریق شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران با تعریف 12 منطقه عملیاتی انجام می گیرد و بخشی نیزبه وسیله راه آهن؛ اما بخش دیگری هم مثل نقاط مرتفع روستایی فاقد گاز است که سوخت رسانی به آنها فقط به وسیله نفتکش های جاده پیما امکان پذیر است که با راهبری شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران انجام می شود. این شرکت با راهبری 37 منطقه درسراسر کشور، همچون دیگر بخش بالادست خود (شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران) بامدیریتی منسجم، تامین و توزیع انواع سوخت سیال مورد نیازبخش های مصرف کننده را طوری که هیچ توقفی دراین فرایند ایجاد نشود، به بهترین نحو ممکن انجام می دهد. بخش های مختلفی همچون خانگی، تجاری، صنعتی وحمل ونقل، دریافت کننده فراورده های نفتی هستند. در بخش خانگی با وجود توسعه گازرسانی در بیشتر روستاهای کشور؛ اما هنوز نقاط روستایی سردسیری هستند که امکان عبور انشعاب گاز از آنجا وجود ندارد و برای گرم کردن و پخت و پز به نفت سفید نیاز دارند. دربخش صنعتی نیز واحدهای متعددی وجود دارد که با وجود تلاش های بسیارخوب شرکت ملی گاز ایران برای اتصال آنها به شبکه گاز، هنوز شماری از آنها برای فعالیت واحد تولیدی خود از فراورده نفتی همچون نفتگاز (گازوییل) بهره می برند.
در بخش حمل و نقل، حکایتی مشابه دیده می شود؛ به این معنا که وجود میلیون ها دستگاه خودرو و موتورسیکلت و نیاز آنها به سیالی چون بنزین، بیانگر این است که باید تلاشی بی وقفه و مستمر برای تامین و توزیع سوخت مورد نیاز این بخش نیزصورت گیرد. افزون بر6 هزارجایگاه عرضه سوخت که البته برخی شان تک منظوره وعرضه کننده گاز طبیعی فشرده (سی ان جی)هستند، در کشور فعالیت می کنند.
تصور کنید یک روز نه یک ساعت، فعالیت پالایشگاهی در کشور متوقف شود و برای مثال بنزین تولیدی آن به جایگاه های عرضه سوخت نرسد یا با تاخیر وارد جایگاه شود. نتیجه چه خواهد شد؟ مشخص است؛ ایجاد صف طویل توام با نارضایتی مردم ازسیستم تولید و توزیع سوخت درکشور. همینطور نرسیدن یا دیر رسیدن نفت سفید به روستاهای دور دست که نفت سفید، تنها سوخت گرم کننده خانه و کاشانه آنها به شمار می رود. یا واحدهای صنعتی که مبنای گردش چرخ تولید آنها، نفتگاز است. تامین توزیع سوخت مورد نیاز این جایگاه ها، مدیریتی یکپارچه و منسجم می طلبد که خوشبختانه با ایجاد زیرساخت هایی همچون دیسپچینگ، این مهم محقق شده و سوخت ناوگان حمل ونقل، همچنین توزیع مناسب آن درجایگاه ها به بهترین نحو ممکن انجام می شود. جدا از تولید فراورده های نفتی در مبادی آن (پالایشگاه های کشور) و حتی قبل از این مرحله، شاید این سوال در اذهان شکل گیرد که تامین وتوزیع انتقال انواع فراورده نفتی به میزان 200 میلیون لیتر در روز چگونه انجام می شود؟ فرایندی که باید مستمر و بدون لحظه ای توقف انجام گیرد تا هیچ وسیله نقلیه ای ازحرکت باز ناسیتد، هیچ روستانشینی برای پخت و پز و گرم کردن خانه خود، بدون نفت سفید نماند و هیچ واحد صنعتی هم برای ادامه فعالیت خود در کنار گازطبیعی، نیازمند سوخت کمکی سیالی همچون گازوییل نباشد.
در چرخه توزیع فراورده های نفتی نیز همچون دیگربخش ها، ایستایی و توقف، جایی ندارد و فعالیت در این بخش به هردلیل تعطیل بردار نیست.حتی درمقاطعی مانند نوروز و تابستان که با افزایش سفر همراه است، فعالیت های این بخش و به تبع آن، بالادست آن، برای پاسخگویی مناسب و بموقع بیشتر از اوقات معمول می شود.
پدیده های طبیعی وغیرمنتظره ای همچون زلزله وسیل نیز نه تنها مانعی برای سوخت رسانی مستمر و بدون وقفه به شمار می آیند، حتی موجب می شوند فعالیت دراین حوزه به واسطه نوع حادثه، شدت یابد. در یک سال و نیم گذشته هم که بیماری همه گیر کرونا درهمه جای کشور جولان می دهد، فعالیت های سوخت رسانی همچون قبل ازشیوع این ویروس منحوس، بدون تعطیلی و توقف انجام می شود و نتوانسته است خللی را در آن وارد کند. این تحرک و پویایی، ویژگی مهمی است که نه تنها درشرکت های ملی پخش فراورده های نفتی و خطوط لوله و مخابرات نفت ایران؛ بلکه در تمام پیکره وگستره عظیم صنعت نفت وجود دارد؛ صنعتی که توقف درآن «مطلقا ممنوع» است و همه فعالیت ها به تیک تاک ساعت می ماند.