اقتصاد مقاومتي در صنعت گاز ايران چگونه محقق مي شوند
جهاد بزرگ صنعتي
سيدحسن صالحي * يکي از مهمترين راههاي تحقق اقتصاد مقاومتي، توجه به توليد و اشتغال در حوزههاي صنايع از جمله صنايع نفت و گاز کشور است. جمهوري اسلامي ايران به عنوان يکي از اولينهاي جهان از لحاظ در اختيار داشتن منابع و ذخاير گاز طبيعي، ضمن برخورداري از موقعيت ويژه و شرايط برتر در ميان بازيگران عرصه انرژي به ويژه مجمع کشورهاي صادرکننده گاز طبيعي (جياي سي اف) اين ظرفيت را دارد تا با استفاده از فرصتهاي شگرف اين صنعت، گامهايي بلند در مسير تحقق توليد و اشتغال در بستر اقتصاد مقاومتي بردارد. بر اساس فرمان حکومتي رهبرمعظم انقلاب اسلامي درباره لزوم تحقق توليد و اشتغال دربستر اقتصاد مقاومتي وضمن مداقه در تحليل محتوا و سياستهاي کلي اعلام شده به عنوان چراغ راه خود اتکايي و تأکيدهاي چندين ساله، مستمر و متوالي معظم له بر کليد واژة «اقتصاد مقاومتي»، لازم است ضمن توجه وافزايش حساسيت به اين مهم به عنوان موضوعي حائز اهميت، تمامي همت و امکانات اقتصادي کشور حول محور اين قبيل اقدامهاي مؤثر و جهادي قرار گيرد كه در اين مسير با هم نشين کردن راهبرد کلان اقتصاد مقاومتي با الزاماتي همچون «توليد» و «اشتغال» که از کلان نگري و ضرورت بسترسازي بيش از پيش براي نيل به توسعه پايدار و «شکوفايي» اقتصاد ايران اسلامي در افق 1404 حکايت دارد، به طورجد بايد به عنوان ضرورتي انکارناپذير مورد توجه ويژه عموم دستاندرکاران اين جهاد بزرگ اقتصادي و سياسي قرار گيرد. در اين مسير، زيرساختها و اقدامها ميبايد به گونهاي باشد تا علاوه بر آسانسازي، شتابگيري در رشد و توسعه همه جانبه را باعث شوند. اين اقدامهاي مهم ميتوانند در قالب کاهش معنادار تورم، ايجاد ثبات پايدار در فضاي کسب و کار، خروج از رکود صنعتي و مسکن، رهايي از رشد منفي و دستيابي به نرخهاي مثبت و معنادار رشد اقتصادي طي سالهاي باقيمانده ازچشمانداز، اتخاذ تدابير ويژه براي در هم شکستن سد تحريمهاي ناجوانمردانه عليه اقتصاد، کسب جايگاه شايسته کشور در عرصه صادرات با حضور مؤثر صنايع کشور خصوصا صنايع معظم نفت و گاز ايران در مناسبات و مبادلات جهاني انرژي، از طريق تأثير گذاري بر مجمع کشورهاي صادرکننده نفت و گاز(جيايسياف)، افزايش توليد و تبديل آنها به فرآورده به جاي خام فروشي با هدف احياي بازارهاي سنــتي وجـلب مشـتريـان جـديـد در عرصه صادرات و... متجلي شوند که اين موارد را بايد ازجمله مهمترين وظايف مسئولان برشمرد و لازمه کسب و حفظ اين جايگاه ارزشمند در کنار ساير موفقيتها در ابعاد داخلي و بينالمللي را ميتوان با توجه و مداقه در تأثيرهاي ارزشمند وحدت و همت ملي کسب کرد و به کارگرفت. وجه اشتراک «اقتصاد مقاومتي» به مفهوم مقاوم سازي اقتصاد ملي در مقابل تغييرات، مخاطرات، تهديدهاي داخلي و خارجي فراروي پيشرفت و تعالي ايران اسلامي و دستيابي به مقام نخست منطقه در افق 1404، براساس ادبيات علمي رايج در حوزة اقتصاد، «تاب آوري» به شمار ميرود (بوجارزاده،1396). در رهگذر توسعه بر مبناي مدل اقتصاد مقاومتي، ناگفته پيداست که صنايع بزرگ وکوچک کشور، پيشران توسعه هستند ودر اين ميان صنعت گاز کشور براي تأمين پايدار گاز طبيعي مورد نياز در بخشهاي مختلف صنعتي، خانگي، حمل و نقل و نيروگاهي با توجه به تخصيص سهم فراتر از80 درصدياش در سبد انرژي کشور و البته کارکرد آن به عنوان کالايي راهبردي در مناسبات بينالمللي و معادلات ژئواستراتژيک، نقشي مؤثر و بي بديل را به خود اختصاص داده است.
افزون بر لزوم پايداري عمليات گازرساني به سراسر کشور در بستر افزايش ظرفيت توليد و پالايش گاز طبيعي، افزايش ضريب تزريق گاز به مخازن هيدروکربوري براي افزايش ضريب برداشت نفت، تبديل وجايگزيني سوخت پاک گاز با ديگر سوختهاي مايع مورد مصرف در بسياري از صنايع، نيروگاهها و شهرها و روستاها با هدف ايجاد صرفهجويي اقتصادي و صيانت از منابع ملي وحفظ محيط زيست، ضرورت ايجاب ميکند تا ضمن طراحيهاي دقيق و بهرهبرداري بهنگام از پروژههاي توسعه اي با محوريت استفاده از مجريان، پيمانکاران و ظرفيتهاي شگرف متخصصان داخلي که نقش بسزايي در رونق کسب و کار داخلي و ايجاد اشتغال با حمايت از سازندگان ايراني را دارند، شاهد افزايش تواني روز افزون در بخش توليد باشيم تا از اين منظر افزون بر دستيابي به اهداف اقتصاد مقاومتي از منظر توليد و اشتغال و بر اساس توجه بيش از پيش به مسئوليتهاي اجتماعي، با هدف ارتقاي شاخصهاي ايجاد واستمرار اشتغال پايدار، رفاه و عدالت در سراسر کشور، در حد بضاعت به وظيفه ملي و اعتقادي عمل شود.
از مهمترين اقدامهايي که در سطح صنعت گاز ايران قابليت احصا داشته و ميتواند آثار متعدد و مؤثري را در ارتقاي شاخصهاي «درون زايي» اقتصاد مقاومتي و هم گرائي ملّي کشورمان ايجاد کند، ميتوان به اين موارد نيز اشاره داشت:
برنامهريزي مناسب و اقدامهاي ارزنده براي حضور مؤثرتر در مناسبات بينالمللي و کسب سهم در خور ايران در بازارهاي جهاني گاز
ايجاد تعامل هوشمندانه، سازنده و عزتمندانه با بازيگران برتر عرصه انرژي و فناوريهاي نوين در صنعت گاز
مشاورت و همراهي دولت با ساير قوا خصوصا قوه مقننه براي تصويب قوانين لازم براي تسهيل توسعه و سرمايهگذاريهاي مکفي در صنعت گاز با اولويت شتابگيري روند ازدياد برداشت از مخازن مشترک
تعاملهاي بيشتر فني، كارشناسي با دستگاه ديپلماسي کشور به منظور شناسائي و گسترش حوزه مشتريان و شتابگيري روند احداث خطوط لولة منطقهاي و بينالمللي
توسعه زيرساختهاي ال ان جي و ايستادگي غرورآفرين در برابر زياده خواهيهاي برخي دولتها براي تأمين گاز با اتکا به ظرفيتهاي مخازن ومنابع عظيم پارس جنوبي (با تعمق در تجربيات تلخ و غير قابل اطمينان بودن کشور همسايه که طي سال 95 مناطق شمالي کشور را دچار بحران کرد)
حمايتهاي لازم و اعتماد بيشتر به سازندگان تجهيزات و پيمانکاران داخلي
***
رويکرد کلان نظام برنامهريزي کشور در برنامه ششم توسعه و توجه ويژه به اقتصاد سبز و امنيت انرژي براي ارتقاي شاخصهاي قدرت ملّي، نقش و جايگاه بي بديل صنعت گاز را در روند توسعه پايدار اقتصادي دوچندان کرده است که در اين کارزار، اعتلا، اعتبار و جايگاه شرکت ملي گاز ايران و دستيابي به اهداف کلان صنعت گاز، بدون ترديد مرهون همراهي و همت متخصصان و کارکنان افتخارآفرين اين صنعت معظم در سراسر کشور خواهد بود تا ضمن تحقق و تجلّي اقتصاد مقاومتي و نيل به هدف توسعه کشور «افتخار به ايراني بودن» را که در متن و بطن سند چشم انداز 1404 نيز بر آن تأکيد ويژه شده است، بيش از هر زمان ديگر تحقق يافته ببينيم و شاهد شکوفايي هرچه بيشتر اقتصاد و به دنبال آن ارتقاي عزت و جايگاه ايران عزيز اسلامي باشيم.
* رئيس امور پژوهش و فناوري شرکت گاز استان همدان
ایمنی آتش سوزي
جعفر غلامحسين نژاد* اهميت و ضرورت گسترش فعاليتهاي ايمني بركسي پوشيده نيست. بيترديد لزوم به كار گيري و گسترش راهكارهاي ايمني و ترفندهاي مرتبط با پيشگيري و مقابله با حريق و حوادث در صنايع مختلف بر همگان آشکار است. با توجه به اين مقوله، ميتوان در صد قابلتوجهي از خسارتهاي اقتصادي و نيز بروز بسياري از آسيبهاي جاني و آسيبهاي روحي - رواني را در صنايع پيشگيري كرد.
پيشگيري از بروز آتشسوزي در صنايع، مستلزم برنامهريزي و اجرا، همچنين كنترل و پايش لايههاي محافظتي سيستم است و با بازرسيهاي منظم، امكان بروز خطا در سيستمهاي اعلان و اطفاي حريق، كاهش مييابد. يكي از اين لايههاي حفاظتي، خاموشكنندههاي دستي مستقر در تصرفات صنعتي است كه به دليل مقابله با آتش سوزي در مراحل اوليه مشاهده حريق به كار ميرود. اين نوع تجهيزات مقابله با حريق، از سوي افراد آموزش ديده و با مهارت به كارگرفته ميشود. نصب وسايل اطفاي حريق مناسب و آموزش مباني آتشنشاني و اصول كار با خاموش كنندههاي دستي براي افراد شاغل در صنايع الزامي است.
آتش چيست: آتش، عمليات شيميايي و اكسيداسيون سريع حرارتزا در مواد قابل اشتعال است. براي آغاز هر آتشسوزي، ضروري است هرم آتش شامل اكسيژن، حرارت، مواد قابل اشتعال و واكنشهاي زنجيرهاي تشكيل شود.
گروهبندي آتشها براساس استاندارد NFPA:
گروه A: آتشهاي گروه جامدات قابل اشتعال شامل چوب، پارچه، پنبه و بهترين خاموشكننده براي اين گروه، آب است. آب، مزايا و معايبي دارد كه بايد به آن توجه ويژه شود. قدرت خاموش كنندههاي گروه A از 1-A تا 4-A معادل محاسبات ظرفيت گالني آب در اطفا و پوشش سطح تقريبي حريق(بر حسب فوت مربع) است.
گروه B: آتشهاي گروه مايعات قابل اشتعال و گازها: شامل بنزين، نفت، گاز بوتان و... است كه به دو دسته تقسيم ميشوند: 1Bمايعاتي كه با آب رقيق ميشوند، مانند الكل و دسته B2مايعات غير حلال در آب مانند: روغن، قير و... براي اين گروه ميتوان پس از قطع جريان، از چند نوع ماده اطفايي از قبيل فومها و پودرهاي آتشنشاني، استفاده كرد. قدرت خاموش كنندههاي گروه B از 5-B تا 80-B براي محاسبه پوشش سطح تقريبي حريق بر حسب فوت است.
گروه C: آتشهاي گروه الكتريسيته شامل: وسايل و تجهيزات برقي، سيم كشي ساختمانها و... است. بهترين ماده اطفايي براي اين گروه، خاموش كنندههاي گاز CO2 است. گاز CO2 تا 1000 ولت (1KV) عايق و ايزوله است. در اين نوع آتشها هرگز نبايد از آب استفاده کرد و جريان الكتريسيته بايد ابتدا از منبع قطع شود.
گروه D: آتشهاي گروه فلزات قابل اشتعال از قبيل منيزيم، سديم، ليتيوم و... است بهترين روش اطفاي اين آتشها با پودرخشك، گل خشك، ماسه و. . . است. مواد اين گروه به آب و برخي مواد اطفايي واكنش نشان ميدهند.
گروه K: آتشهاي ناشي از روند پخت و پز ( دستهبندي جديد چربيها و روغنهاي سرخ كردني ) كه در بسياري از رستورانها هنوز از خاموشكنندههاي گروه B (گاز (CO2 استفاده ميشود.
مواد خاموشكننده
آب – انواع پودر –گاز كربنيك – فومهاي شيميايي –گاز ازت –هالوژنه
آب، سنگين و حمل و نقل مشكل ونيز قدرت تخريب مصالح بالايي دارد وهادي جريان الكتريسيته است، از طرفي توان خنككنندگي بالا، ويسكوزيته پايين دارد، ارزان و در دسترس است.
بنيان پودرهاي خاموش كننده از بيكربنات سديم و پتاسيم –اوره – كربنات پتاسيم – فسفات آمونيوم است؛ جرياني از گردهاي بسيار ريز كه با نشستن روي آتش، باعث بر هم زدن واكنشهاي شيميايي و اطفاي آتش ميشود.
گاز دي اكسيد كربن نيز، گازي خنثي بدون بو و مزه و غير سمي و با توجه به چگالي آن 1/54 برابر از هوا سنگينتر است و ضمن رقيق كردن اكسيژن، جايگزين اكسيژن ميشود.
اصول كار با خاموشكنندههاي دستي: در مراحل درك اوليه آتشسوزي ميبايد ضمن اطلاعرساني و درخواست كمك، بيدرنگ از خاموش كنندههاي دستي استفاده كرد تا از پيشرفت و توسعه آتش جلوگيري شود. كلمه پراب مخفف عمليات راه اندازي و اطفاي حريق با خاموش كنندههاي دستي است:
1- پين ضامن را بكشيد.
2- ريشه آتش را نشانه بگيريد.
3- اهرم عملكرد خاموش كننده را فشار دهيد.
4- به حالت جارويي سرلوله را به طرف آتش جركت دهيد.
رعايت اصول ايمني در خاموش کردن آتش
حتي الامكان مسير خروج پشت سرتان باشد و راه خروج را بررسي كنيد.
هرگز اجازه ندهيد آتش بين شما و راه خروج قرار گيرد.
مراقب خطرهاي احتمالي آتش در فضاي بسته مانند Back Draft، Flash Over باشيد.
از تجهيزات حفاظت فرديPPE مناسب استفاده كنيد.
پس از اطفاي حريق، به شارژ مجدد خاموش كننده اقدام کنيد.
جانمايي و نصب وسايل اطفاي آتش: قبل از انتخاب خاموش كننده بايد به تعيين ناحيه بندي محيط خطر (كم خطر – باخطر متوسط –پرخطر)، همچنين به بررسي حرفهاي فاكتورهاي ذيل توجه داشت:
1- نوع و ماهيت ماده سوختني موجود در محل
2- شرايط فيزيكي محيطي كه خاموش كننده در آن مستقر است
3- تاثيرات ماده اطفايي بامواد شيميايي موجود در محل
4- مهارت و نحوه آموزش افراد در اطفاي حريق
5- قابليت دسترسي و ديد مناسب خاموش كننده
فاصله پيمايش دسترسي به وسايل اطفاي حريق در تصرفات: مساحت تحت پوشش هر خاموشكننده در درجهبندي گروه A 75 فوت وبراي گروه B 30 و 50 فوت است. براي تعيين تعداد خاموشكنندهها ميبايد مقياس محدود كننده را كه فاصله پيمايش يا سطح تحت پوشش خاموشكننده است، مبنا قرار داد. به اين ترتيب، محاسبه تعداد كپسول برابر است با مساحت كارگاه، تقسيم برسطح تحت پوشش خاموش كننده.
خاموش كنندههاي دستي
به وسيلهاي گفته ميشود كه براي مقابله با آتشسوزي طراحي و ساخته است و در وزنهاي 1 تا 14 كيلوگرم قابل حمل و استفاده در تصرفات است. خاموشكنندههاي پر كاربرد در صنايع از لحاظ نوع مواد خاموشکننده به انواع ذيل تقسيم ميشود:
1- خاموشكننده آب و گاز: اين خاموش كننده براي خاموش کردن جامدات به كار ميرود. اين خاموش كننده داراي انواع بالن (فشنگي) دار و تحت فشار است.
2- خاموش كننده پودر و گاز: اين خاموش كننده براي خاموش کردن جامدات و مايعات به كار ميرود. اين خاموش كننده داراي انواع بالن (فشنگي) دار و يا تحت فشار است.
3- خاموش كننده فوم: تركيبي از كف آتش نشاني به همراه آب و گاز (عامل فشار) است. اين خاموش كننده براي خاموش کردن مايعات نفتي به كار ميرود.
4- خاموش كننده گاز دي اكسيد كربن: سيلندرهاي حاوي دي اكسيد كربن كه عموما براي آتشسوزيهاي الكتريسيته به كار ميرود، ولي در ديگر گروهها نيز كاربرد دارد.
نحوه بازرسي و مراقبت فني از وسايل اطفاي حريق:
برابر مطالعه و تجميع استانداردهاي موجود داخلي و خارجي در خصوص مراقبت فني و بازرسي ادواري وسايل خاموش کردن آتش، به اين نتيجه ميرسيم كه اين بازرسيها به سه روش الف: روزانه (ظاهري) ،ب: ماهيانه (ادواري)، ج: ساليانه (فني ) انجام ميشود.
الف: بازديد روزانه (ظاهري): در اين بازديد، بهرهبردار از وجود خاموش كننده در محل، قابل رويت بودن و امكان دسترسي به خاموش كننده و نيز آماده به كار بودن آن اطمينان مييابد.
ب: بازرسي ماهيانه (ادواري): اين بازرسي در دوره تقريبي 30 روزه انجام ميشود و در اين بازرسي، مسئول مربوطه از خاموش كننده بازديد ميکند و ضمن حصول اطمينان از وجود اطفاييه در محل آيتمهايي ازقبيل: كنترل گيج فشار – عدم تغييرات شكل فيزيكي – سلامت و وجود پلمب و لاك و مهر – سلامت اتصالات و شيلنگ مربوطه – تست نازل و دستگيره حمل –كنترل وزن خاموش كننده – تست رواني پودر را كنترل ميکند.
ج: بازرسي ساليانه (فني ): اين بازرسي حداقل 2 بار و حداكثر 4 بار در سال، طبق دستورعمل تعريف شده، انجام ميشود. در اين نوع بازرسي كه از سوي كارشناسان و شركتهاي داراي مجوز انجام ميشود، خاموش كننده براي شارژ و بازرسي فني به كارگاههاي شارژ منتقل و مجددا عاملهاي فشار و پوكه يا مخزن ماده اطفايي شارژ ميشود. در اين بازرسي سنجهها و گيجهاي فشار نيز مورد آزمايش قرار ميگيرد.
آزمون هيدرو استاتيك
برابر استاندارد NFPA10 آزمونهاي هيدرو استاتيك ميبايد براي خاموش كنندههاي پودري هر 12 سال يك بار و براي خاموشكنندهها ي گازي هر 5 سال يك بار انجام شود، ضمن آنکه اخذ گواهينامه از شركتهاي داراي صلاحيت الزامي است، اما دوره تست هيدرواستاتيك در استانداردهاي موجود داخلي متغير است و عموما برابر دستورعمل سازنده خاموشكننده انجام ميشود.
*كارشناس ايمني و آتشنشاني ،اچاس اي منطقه 4 عمليات انتقال گاز
منابع:
NFPA -10 ISIRI -29424-2 IPS_SF_126
OSHA-1910-157 دستورعمل سرويس، بازرسي، كنترل شارژ خاموش كنندههاي دستي
خاموشكنندههاي دستي سازماني و خدمات ايمني تهران