نگاهی کوتاه به چند مستند دیدنی برای روزهای کرونایی
هم لذت ببریم و هم بیاموزیم
علی بهرامی باورش سخت است؛ اما باید بپذیریم که کرونا فعلا اهل خداحافظی نیست و جای پایش را در جهان کنونی ما حسابی محکم کرده است. تعطیلی های اجباری، قرنطینه ها و مدرسه نرفتن های کودکان و بسیاری موارد دیگر که همه شما بهتر از آن خبر دارید، موجب شده تا اوقات فراغت اکثریت مردم بیشتر باشد. از طرف دیگر، تعطیلی مراکز فرهنگی- هنری، سینماها، گالری ها، تئاترها و ... که بخشی از اوقات فراغت مردم را پر می کردند نیز مزید بر علت شده تا بسیاری با بیهوده گردی و گشت زنی بی هدف در شبکه های اجتماعی وقت خود را بگذرانند. در نشریه «مشعل»، به رسم این یک سال و اندی تا توانستیم، کوشیدیم بهترین های فرهنگی_ هنری، از موسیقی تا سینما و از تئاتر فیلمبرداری شده تا انواع رمان ها و موسیقی های مطلوب را به شما معرفی کنیم. یکی از محصولات مهم فرهنگی- هنری که براحتی از طریق سایت های آنلاین پخش فیلم و سریال می توانید بیننده آنها باشید، مستندهای متنوع و مختلف است. آنچه از فیلم مستند در کلیشه های ذهنی تان دارید را کنار بگذارید و همراه این مطلب باشید تا در چند شماره، مستندهای جذاب را که دیدن آنها گاه بسیار لذت بخش تر و آموزنده تر از دیدن هر فیلم و سریال سینمایی و داستانی هستند، به شما معرفی کنیم. بخش نخست این مطلب را می خوانید.
جزیره خارک؛ آشنایی با دنیای زیبایِ نفت
مستند تاریخی- علمی «جزیره خارک»، چنانچه از نامش پیداست، مستندی است درباره این جزیره زیبای ایرانی که در دل خلیج فارس اهمیت راهبردی بسیار بالایی برای کشورمان دارد. با دیدن این مستند، متوجه خواهید شد که تاریخ، وضعیت جغرافیایی و فرهنگی «خارک» چگونه است و البته اطلاعات بسیار خوبی نیز درباره جزیره های مختلف ایرانی خلیج فارس به دست خواهید آورد. نکته بسیار مهم این مستند، توجه به صنعت نفت در این جزیره زیباست. این مستند به طور دقیق به سابقه حضور نفت در جزیره «خارک»، اتفاقات و تحولات این صنعت در جزیره و تاثیرات شگرف نفت بر زندگی ساکنان آن می پردازد. شناخت و آشنایی باجزیره خارک، زیبا و بسیار مهم است. پیشنهاد می کنیم اگر علاقه دارید که یک مستند تحقیقی و دقیق ببینید، «جزیره خارک» را از دست ندهید. محمدپور فرد، کارگردانی این مستند تاریخی- تحقیقی را به عهده داشته است.
گوهرِ سنگ؛ گشتی در دنیای عجیب فیروزه ایرانی
نام فیروزه ایرانی را با شهر «نیشابور» می شناسیم؛ اما فیروزه ایرانی محدود به این شهر نیست؛ بلکه در استان پهناور کرمان و در «شهر بابک» فیروزه های ایرانیِ خوش آب و رنگی است که شهره جهانی دارند. مستند «گوهرِ سنگ»، درباره فیروزه ایرانی منطقه کرمان است و کوشیده تا زیر و بم ماجرای این سنگ زیبای ایرانی را که در دل استان کرمان نیز جای دارد، به مخاطب و بیننده خود نشان دهد. با دیدن این مستند، درباره انواع فیروزه ها، شیوه های کشف و استخراج و طراحی و تراش آنها آشنا می شوید؛ البته به بهانه شناخت فیروزه کرمان، با تاریخ و جغرافیا و فضای فرهنگی استان کرمان و بخصوص «شهربابک» نیز آشنایی بسیار خوبی پیدا خواهید کرد. این مستند فرهنگی را محمد جواد رحیمی کارگردانی کرده است.
نوزده، نوزده؛ ماجرای پر فراز و نشیب یک قرارداد
نزدیک به 100 سال پیش، یک قرارداد عجیب و غریب مسیر تحولات کشورمان را تغییر داد. این قرارداد که موسوم به «قرارداد 1919» بود، با انگستان منعقد شد و ماجراهای بسیار زیادی را در ایران معاصر رقم زد. یک طرف این قرارداد، شخصی به نام «وثوق الدوله» بود که به عنوان نخست وزیرِ عصر مشروطه در سال 1298 خورشیدی مصادف با 1919 میلادی اقدام به امضای این قرارداد کرد. همان زمان مخالفان و موافقان بسیار زیادی در رسانه ها و مجامع مختلف درباره آن سخن گفتند و بالاخره بعد از کشمکش های فراوان، این قرارداد لغو شد. ماجرای این موافقت ها و مخالفت ها و البته محتوای قرارداد 1919 درون مایه و موضوع اصلی مستند تاریخی- فرهنگی است به نام «نوزده، نوزده». با دیدن این مستند، علاوه بر اینکه با بخش هایی از تاریخ معاصر ایران آشنا می شوید، نکات بسیار دقیق و اساسی وضعیت دوران مشروطه را نیز درک خواهید کرد. این مستند سال 1399 از سوی مهدی صلواتچی ساخته شده است.
محیط بانان؛ نگاهبانان هزاران هکتار از خاک ایران
نام شغل پر مشعله و طاقت فرسای «محیط بانی» را کم و بیش شنیده ایم، بخصوص در دهه 90 که حادثه های غم انگیزی برای آنها رخ داد؛ البته شخصیت «بهبود فریبا» در سریال پربیننده «پایتخت»، بویژه در قسمت چهارم آن، تاثیر بسیار زیادی بر شناخت شخصیت «محیط بانی» و زندگی و فرهنگ کار «محیط بانان» داشت. شغل محیط بانی و مخاطرات آن را وقتی بهتر خواهیم شناخت که بدانیم هزاران هکتار از خاک ایران از سوی این افراد نگاهبانی و مراقبت می شود. ماجرای شکارچیان غیر قانونی، نابودگران محیط زیست، قاچاقچیان چوب، زیبایی های طبیعت و جلوه ها و ثروت های خدادادی سرزمین مان ایران و بسیاری موارد دیگر، درون مایه و موضوع اصلی مستندی تحقیقی است به نام «محیط بانان». این مستند در سال 1390 خورشیدی ساخته شده؛ اما هنوز هم بکر و تازه است و بیانگر هزاران هزار مشکل و مخاطره و زیبایی و سختی کار محیط بانی است. دیدن این مستند، نگاه شما را به سرمایه های عظیم محیط زیستی ایران تغییر خواهد داد. این مستند را رضا فرهمند و کیومرث محمد چناری کارگردانی کرده اند.
مطبخ؛ چرخی در خوراکی های خوشمزه ایرانی
در دنیای امروز، سرعت عمل حرف اول را می زند و این سرعت دامن خوراک و غذای ما را نیز گرفته است. واژه «فست فود» هم منبعث از همین سرعت است. «فست فودها» چنان ما را احاطه کرده اند که عموما حتی اگر نخواهیم هم، مجبوریم که به دلیل سبک زندگی ها سری به آنها بزنیم. در این فضای «فست فود» زده، لازم است تا غذاهای سالم ایرانی هم جایی در زندگی هایمان داشته باشند. مستند «مطبخ» کوشیده است تا به ریشه های تاریخی- فرهنگی چند نوع غذای خوشمزه و سالم ایرانی که نباید به دست فراموشی سپرده شوند، بپردازد. به نظر می رسد با دیدن این مستند، کمی بیشتر به خودمان بیاییم و اگر چه زندگی سرعت بالایی دارد؛ اما سلامتمان را نیز مد نظر قرار دهیم و صد البته لازم به گفتن نیست و همه می دانیم که در میان غذاهای ایرانی، غذای فرهنگی هم نهفته است که آن هم اهمیت و زیبایی های خودش را دارد. پس چند دقیقه «پیتزاها»، «ساندویچ ها» و انواع «فینگر فودها» را فراموش کنید و مستند «مطبخ» را ببینید. این مستند را حسین جباری در سال 1396 کارگردانی کرده است.
وطنم؛ سرزمین باستانیِ متنوع و متحد
فلات ایران، یکی از بزرگترین فلات های جهان است و این پهنه سرزمینی بزرگ خاورمیانه که زمانی از شرق به رود سند و از غرب به رود دجله می رسید، پر از تنوع های رنگارنگ قومی، مذهبی و دینی است. همه این تنوع های فرهنگی و دینی، یک سرزمین، یک کشور و یک میهن اجدادی را تشکیل می دهند. ایران کنونی در قالب جغرافیای سیاسی و حقوقیِ نوین خود نیز میراث دار تنوع های فرهنگی است. رابطه اتحادی این تنوع ها؛ البته از نوع مذهبی و دینی، آن موضوع و درون مایه اصلی مستند تحقیقی و تاریخی «وطنم» است؛ مستندی شورانگیز که نشان می دهد ملت ایران چگونه با جان و دل در عین تنوع ها، متحد هستند و در یک کشور و برای یک آرمان زندگی می کنند. با دیدن این مستند، می توانید با بسیاری از مذاهب و ادیانی که در کمال آرامش و آسایش در کنار هم و در یک ملت به نام ملت ایران زندگی می کنند، آشنا شوید. در یک کلام، مستند «وطنم» نمایانگر عظمت ایران و دریا دلی مردم آن است. با دیدن این مستند، انگار یک سفر دور و دراز به مناطق مختلف کشورمان رفته اید. هادی داوود آبادی و سید مصطفی موسوی تبار این مستند را در سال 1396 ساخته اند.
نازی آبادی ها؛ تاریخ یک محله در جنوب تهران
محله «نازی آباد» در جنوب تهران را نه تنها تهرانی ها؛ بلکه قطعا عموم ایرانی ها می شناسند. محله ای با قدمتی بسیار بالا و حکایت هایی عجیب و غریب. «نازی آباد»، میزبان بسیاری از فرهیختگان، ادیبان و شاعران ایرانی معاصر بوده و البته مردانگی ها، معرفت ها و لوتی منشی های مشهوری هم دارد؛ اما هر آنچه درباره محله «نازی آباد» تهران باید بدانید، در مستند «نازی آباد» دیده می شود. مستندی بسیار دقیق که تاریخ اجتماعی یکی از مهمترین محله های پایتخت کشور را روایت کرده است. مشاهیر، تاریخ و شیوه ساخت، شکل گیری گروه ها و دسته های اجتماعی و ... بسیاری موارد دیگر از نقاط بسیار جذاب و دیدنی این مستند است. اگر تهرانی هستند و احتمالا اهل این محله، دیدن این مستند را به شما توصیه می کنیم و اگر اینطور نیست، بدانید که مستند «نازی آبادی ها» آنقدر جذاب است که آن را تا پایان دنبال می کنید. این مستند را مجتبی محمودی در سال 1397 کارگردانی کرده است.
خاطرات خانه متروک؛ روایتی از ایران در جنگ جهانی اول
درباره شهریور سال 1320 و عزل پهلوی اول از سلطنت از سوی نیروهای متفقین، حرف های زیادی شنیده ایم و می دانیم که چگونه ایران اشغال شد و چه بر کشورمان گذشت؛ اما به نظر می رسد که خیلی کمتر درباره وضعیت ایران در دوران جنگ جهانی اول چیزی شنیده باشیم. دورانی بسیار دهشتناک و مخوف که ایران را چنان درگیر خود کرد که آسیب های جبران ناپذیرش تا سال های سال ادامه داشت. مستند« خاطرات خانه متروک» کوشیده است تا با جست و جو در کتاب ها و اسناد تاریخی، نوری بر تاریکی های این دوران از تاریخ ایران معاصر بیندازد. نوری که به واسطه آن بتوان وضعت آن زمان کشور را بهتر دید. این مستند کوشیده است تا نشان دهد، جنگ جهانی اول و رقابت قدرت های بزرگ دنیا آن زمان چگونه ایران را تحت تاثیر قرارداد و کمتر از 15 سال پس از مشروطه، بزرگترین کشتار ایرانیان در تاریخ معاصر را رقم زد. دیدن این مستند می تواند اطلاعات شما را درباره آخرین سال های قرن 13 خورشیدی بیشتر کند. مستند «خاطرات خانه متروک» را مهدی فارسی در سال1394 کارگردانی کرده است.