حضرت زینب(س) و تربیت فرزندان
یکی از مهم ترین وظایف والدین، تربیت فرزندانی شایسته است. اسلام در این زمینه سفارش زیادی به پدران و مادران کرده است. از نظر اسلام و علوم تجربی، اخلاق و عملکرد والدین از همان ابتدای انعقاد نطفه و حتی قبل از آن در روحیه فرزند موثر است. به همین دلیل در اسلام دستورات ویژه ای برای قبل از بارداری، حین بارداری و بعد از آن آمده است. اسلام می گوید: پدر و مادر مواظب اخلاق و رفتار خویش باشند، پدر درصدد کسب روزی حلال باشد تا مادر از غذای پاک ارتزاق کرده و فرزند از نور آن بهره مند شود، آرامش روانی مادر حفظ شود تا کودک در آینده دچار خشم و خشونت در رفتار نشود. مادر به کلام وحی گوش فرا دهد و از شنیدن محرمات بپرهیزد. با وضو به کودک شیر دهد و بسیاری از دستورات دیگر که رعایت آنها موجب می شود، فرزندی صالح و پاک به بار بنشیند. در ادامه اشاره ای کوتاه داریم به نکات تربیتی فرزندان از منظر در بیان حضرت زینب کبری(س).
سه عامل مهم وراثت، محیط و خود، در رفتار انسان تاثیرگذارند و دین اسلام به این سه عامل توجه داشته و دستوراتی را در این زمینه داده است.
از بین سه عامل ذکر شده شاید بتوان گفت که عامل وراثت و محیط بسیار تاثیرگذارتر هستند و خود، نتیجه ای است که از بازتاب آن دو عامل دیگر به وجودمی آید. یعنی اگر وراثت و محیط نقش خود را خوب ایفا کنند، انسانی ساخته می شود که خود وجودی او در مسیر الهی در حرکت خواهد بود و اراده اش او را به سوی هدف و مقصد نزدیک خواهد کرد.
البته گاهی ممکن است استثنائاتی نیز در این امر رخ دهد. به این معنا که وراثت و محیط نقش خود را خوب ایفا کرده اند و به نظر می رسد عامل دیگری موجب ضلالت و گمراهی انسان می شود که آن هم اگر دقیق سنجیده شود، به ریشه های وراثتی یا محیط برمی گردد.
فرزند از طریق ژن های موجود در بدن والدین، خلقیات آنها را دریافت می کند، از این رو پیامبر اکرم(ص) می فرماید:
«السعید من سعد فی بطن امه و الشقی من شقی فی بطن امه»
نيك بخت در شكم مادرش نيك بخت بوده و بدبخت نيز وضعيتى مشابه دارد
این حدیث بیانگر تاثیر رفتار و عملکرد والدین در جنین است.
دومین عامل، یعنی محیط نیز نقش چشمگیری در رشد و بالندگی معنوی کودک دارد. محیط مناسب و داشتن الگوی شایسته می تواند انسان را به چنان مرحله ای برساند که در همان دوران کودکی به مقام والای انسانیت دست یابد.
حضرت زینب(س) که ثمره زندگی امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) است، خلقیات پسندیده این دو بزرگوار را به ارث برده و همچنین در محیطی پاک و ملکوتی و زیر نظر بهترین معلمان عالَم رشد کرده و تربیت شده است.
آن حضرت شیوه های تربیتی مادر خود را به عنوان الگو در زندگی پیاده کرده است. زمان ظهور و شکوفایی ثمره این تربیت الهی آنجاست که فرزندان حضرت زینب(س) در واقعه کربلا به پشتیبانی از ولایت، در میدان جهاد حاضر می شوند و علیه دشمنان دین به مبارزه پرداخته، سرانجام در مسیر حق به فیض شهادت نائل می شدند. این، جز بازتاب و تأثیر تربیت و عملکرد حضرت زینب(س) و همسرش عبدالله نیست. عبدالله و زینب(س) با دادن اجازه شرکت در جنگ به فرزندان، روحیه شهادت طلبی و عشق به ولایت را در فرزندان خود تقویت کردند.
نگاهی به وظایف و آثار پرستاری از منظر معارف اسلامی
شغلی شریف و مسوولیتی خطیر
پرستاران با مراقبت از بیماران، خرسندی آنان را فراهم می آورند و در سایه به دست آوردن رضایت آنان، خشنودی خداوند را برای خویش رقم می زنند. از سوی دیگر لذت کمک به دیگران، در فطرت پاک انسان ها به ودیعت نهاده شده است. در مطلب پیش رو نگاهی داریم به وظایف و آثار پرستاری از منظر معارف اسلامی و می کوشیم به زوایای مختصری اشاره کنیم.
آنگاه که پرستار رنج و اندوه مریض را به شادی و نشاط مبدل می سازد و لبخند شادمانی و طراوت را بر گوشه لبان او می بیند، خود نیز شاد و مسرور می شود و همه سختی ها و زحمت هایی را که در این مسیر به جان خریده است، از یاد می برد. بدین ترتیب، رابطه ای صمیمانه و دوسویه همراه با مهر و محبت بین پرستار و بیمار ایجاد می شود. راز این محبوبیت را می توان از سخن ارزشمند پیامبر اسلام (ص) دریافت:
جُبِلَتِ القُلُوبُ عَلی حُبِّ مَن اَحْسَنَ اِلَیْها وَ بُغْضِ مَنْ اَساءَ اِلَیْها.
طبیعت قلب ها، بر محبت و دوستی کسی که به آدمی احسان و نیکی می کند و بغض و دشمنی کسی که به انسان بدی روا می دارد، نهاده شده است. این نیکوکاری افزون بر محبوبیت اجتماعی، رضایت الهی را نیز در پی خواهد داشت؛ چراکه قرآن کریم نیز در آیه 95 سوره بقره به صراحت می فرماید: «وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ؛ و نیکی کنید که خداوند نیکوکاران را دوست می دارد».
نوع دوستی و دگرخواهی
حرفه پرستاری، آثار ارزنده ای بر شخصیت پرستار بر جا می گذارد. پرستار با پذیرش کارهای راحت و دشوار یک بیمار، در حقیقت خودخواهی را در خویش از بین می برد و دگرخواهی و نوع دوستی را در وجود خویش نهادینه می کند. پذیرش کارهای مربوط به بیماران، روحیه فروتنی و نرم خویی را در او افزایش می دهد و خودبینی را از وی دور می سازد. پرستار بر اساس تعهد و مسوولیتش در برابر بیمار، با او که آمیخته با درد و رنج است، مدارا می کند و تمام برخوردهای تند و ناهنجار مریض را که برخاسته از درد است، برمی تابد. این همه، گامی است برای خودسازی و دستیابی به کرامت های انسانی و رسیدن به قله های بردباری؛ همان که امیرالمؤمنین علی(ع) آن را بسیار مهم می شمارد و می فرماید: «لاعِزَّ کَالْحِلْمِ؛ هیچ عزتی همانند حلم و بردباری نیست». پرستار با کمک به بیماران، دعای خیر آنان را بدرقه راهش می سازد و این کلام نورانی حضرت امام صادق(ع) را ره توشه خویش می کند که فرمود: «از بیماران خود عیادت کنید و از آنان درخواست دعا کنید؛ زیرا دعای آنان، همانند دعای فرشتگان است.» دعای مستجابی که پیامبر اکرم(ص) وعده داده است که هنگام عیادت از مسلمان، نصیب عیادت کننده می شود: «دُعاؤُکَ فیها مُسْتَجابٌ؛ دعای تو در هنگام بیماری مستجاب است».
تأثیر ارزشمند پرستاری از بیمار، در گفتاری جالب توجه از رسول گرامی اسلام(ص) نیز بیان شده که بسیار خواندنی و آموزنده است:
مَنْ اَعانَ ضَعیفا فی بَدَنِهِ عَلی اَمرِهِ اَعانَهُ اللّه ُ عَلی اَمْرِهِ وَ نَصَبَ لَهُ فیِ الْقیامَةِ مَلائِکَةً یُعینُونَهُ عَلی قَطْعِ تِلْکَ الْاَهْوالِ وَ عُبُورِ تِلکَ الخَنادِقِ مِنَ النّارِ، حتی لا یُصیبَهُ مِنْ دُخانِها وَ عَلی سَمُومِها وَ عَلی عُبُورِ الصِّراطِ اِلَی الجَنَّةِ سالِما امِنا.
هر کس انسانی را که ناتوانی جسمی دارد یاری کند، خداوند او را در کارهایش یاری می دهد و در قیامت فرشتگانی را می گمارد تا او را در پیمودن مسیر هولناک قیامت و عبور از گودال های آتش کمک کنند، به گونه ای که از سموم آن آسیب نبیند و او را از صراط به سوی بهشت با سلامت و امنیت کامل، گذر می دهند.
پیام این روایت چیست؟ این روایت به ما می آموزد که ایجاد محبت دوسویه، رضایت الهی، از بین رفتن خودخواهی، تأثیر دعای بیمار بر روان پرستار و کمک فرشتگان در رسیدن آسان تر به بهشت، از فایده ها و آثار مثبت پرستاری است.
وظایف پرستاری
مواظبت از بیمار و رسیدگی به وی، سفارش همه پیشوایان دینی ماست. از این رو، مراقبت پیگیر از بیمار تا شفای کامل آنان، امری بایسته و شایسته است. همراهی با بیمار در گرفتاری های طول درمان، افزون بر رفع نیازهای جسمی، شادابی و نشاط روحی وی را نیز تأمین می کند. رها ساختن بیمار و بی توجهی به او، چه بسا سلامت و حتی زندگی او را با خطر روبه رو می کند. بر این اساس، حضرت صادق(ع) به هم سفر و همراه بیمار فرمود:
قُعُودُکَ عِنْدَهُ اَفْضَلُ مِنْ صَلواتِکَ فی الْمَسجِدِ.
نشستن تو نزد بیمار (و مراقبت از او)، بهتر و بالاتر از نماز خواندنت در مسجد است.
تلاش برای برطرف ساختن نیازهای بیماران، پاداش بی شماری نزد خداوند دارد. امام صادق(ع) در کلامی دیگر می فرماید: مَن سَعی لِمَریضٍ فی حاجةٍ قَضاها اَوْلَمْ یَقضِها، خَرَجَ مِنْ ذنوبِهِ کَیَومٍ وَلَدَتْهُ اُمُّهُ: کسی که برای رفع نیازهای بیماری تلاش کند، خواه آن درخواست برآورده شود یا نشود، همانند روزی که از مادر متولد شده است، از گناهان پاک می شود.
البته برآوردن خواسته های بیماران، پس از آگاهی کامل از چگونگی آن امکان پذیر است. بنابراین، پرستار باید در رفع نیازهای جسمی، روحی، معنوی و اجتماعی بیمار تلاش کند و خود را به جای او قرار دهد و آنچه را از راحتی و آسایش برای خود می پسندد، در صورت ممکن برای او نیز در نظر بگیرد. حضرت امام علی(ع) در سفارش به فرزند گرامی اش فرمود:
یا بُنَّیَّ اِجْعَلْ نَفسَکَ میزانا فیما بَینَکَ وَ بیْنَ غَیرِکَ فَاَحِبِبْ لِغَیْرِکَ ما تُحِبُّ لِنَفسِکَ وَاکْرَهْ لهُ ما تَکْرَهُ لَها.
پسرم! خویشتن را معیار و مقیاس قضاوت بین خود و دیگران قرار ده! پس آنچه را برای خود دوست می داری، برای دیگران دوست دار و آنچه را برای خود نمی پسندی، بر دیگران نیز مپسند.
امام خمینی(ره) نیز در کلامی زیبا به همین معیار و محور مهم در کارها توجه کرده و فرموده است: «باز عرض می کنم که با بیمار، بسیار با عطوفت باشید. از آن که خادم دم در است تا آن که پزشک است و پرستار؛ رفتار، رفتار خوب و عطوفت آمیز باشد. گمان کنید که خودتان مریض هستید و در یک مریضخانه رفته اید، از کارمندان، پزشکان و پرستار آنجا چه توقعی دارید؟ همان توقعی که خود شما از آنها دارید، سایر بیماران هم از شما دارند»
گاهی ممکن است پرستار پس از آگاهی به ذائقه بیمار و غذای مورد علاقه او، به وی کمک کند، در این حال به پاس این کار نیک، پاداش های اخروی نیز متوجه پرستار می شود؛ چنان که در روایتی از معصومین علیهم السلام هم بر این مطلب اشاره شده است:
مَنْ اَطْعَمَ مَریضا شَهْوَتَهُ اَطْعَمَهُ اللّه ُ مِنْ ثِمارِ الجَنَّهِ.
کسی که به بیماری بر اساس میل و اشتهایش غذا دهد، خداوند از میوه های بهشتی به او می خوراند. این گونه پرستاری، در سیره عملی پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز با توجه به روایت امام علی(ع) وجود داشته است که می تواند الگویی مناسب برای پرستاران باشد: «فاطمه، دختر گرامی پیامبر خدا(ص)، بیمار شد. پیامبر برای دیدار او آمد و نزد فاطمه نشستند و از حال او سوال کرد. فاطمه در جواب گفت: من غذایی پاک و گوارا میل دارم. پیامبر(ص) برخاست و از طاقچه اتاق ظرفی از کشمش و نان و کشک و خوشه ای انگور آورد و در مقابل حضرت فاطمه(س) نهاد».
خواب و استراحت نیز برای بهبود بیمار بسیار ضروری است. بنابراین، فراهم آوردن محیطی مناسب و آرام و به دور از شلوغی، تأثیری مطلوب بر سلامتی بیماران دارد. در نهایت باید این نکته را بیان کرد که مراقبت از بیمار، شناخت نیازهای جسمی و روحی و برآوردن آن خواسته ها، از وظایف مهم پرستاران است.
تشکر رهبر انقلاب از زحمات پزشکان و پرستاران در مبارزه با کرونا
بسم الله الرّحمن الرّحیم
بنده می خواهم صمیمانه تشکر کنم از پزشکان و پرستاران و مجموعه دست اندرکاران پزشکی در مواجهه و مبارزه با این بیماری ای که اخیرا در کشور به وجود آمده؛ همچنین تشکر کنم از وزارت بهداشت و درمان و مجموعه همکاران آقای وزیر بهداشت در این مجموعه به خاطر تلاش هایی که می کنند و زحمتی که می کشند؛ من برنامه امروز را فقط ترتیب دادم برای همین که این تشکر را بکنم در حضور آقای دکتر مرندی رئیس محترم فرهنگستان علوم پزشکی. دوست داشتم که این تشکر قلبی خودم را به همه برادران و خواهران محترم پزشک و پرستار و کادرهای درمانی عرض بکنم. ان شاءالله که موفق باشید؛ کارتان بسیار باارزش است؛ هم ارزش جامعه پزشکی و پرستاری را در جامعه بالا می برد-که برده- هم مهم تر از این، ثواب الهی است که خدای متعال قطعاً به شما اجر خواهد داد و ثواب خواهد داد و امیدواریم که ان شاءالله این کار برجسته و سنگین خیلی هم طولانی نشود و ان شاءالله زودتر کلک این ویروس منحوس گرفته بشود ان شاءالله. همه تان موفق باشید.
والسّلام علیکم و رحمة الله و برکاته
منبع: پايگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی سيدعلی خامنه ای (مدظله العالی)