جزئیات راه اندازی باغ موزه نفت سوزهای کرمان
مشاور مدير در امور توسعه موزه هاي صنعت نفت در آستانه بهره برداري از باغ موزه نفت سوزهاي کرمان به تشريح اقدامات انجام شده درخصوص شکل گيري اين موزه پرداخت و جزئيات به نمايش درآمده در باغ کنسولگري انگليس را تشريح کرد. محمدرضا جواهري با اشاره به برنامه ريزي براي بهره برداري از موزه نفت سوزهاي کرمان تا پايان سال جاري به تشريح شکل گيري ماهيت اين موزه در باغ کنسولگري پرداخت و گفت: در ابتداي شروع فعاليت مديريت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت، تصميم بر اين بود که در هر نقطه اي که توسط اين مجموعه شناسايي مي شود، موزه اي با موضوع کلي فعاليت هاي صنعت نفت بر پا کنيم، اما از مقطعي به بعد به اين نتيجه رسيديم که در هر نقطه متناسب با موضوع و فعاليت هاي آن مکان موزه اي تخصصي راه اندازي شود، به عنوان مثال موزه کارآموزان آبادان با محوريت آموزش راه اندازي شد و موزه بنزين خانه آبادان و پمپ بنزين دروازه دولت تهران اگرچه هر دو به موضوع پخش فرآورده هاي نفتي پرداختند اما هر يک متناسب با جايگاه و کارکردشان متفاوت از يکديگر طراحي و آماده شدند. وي با بيان اينکه درباره موضوع باغ موزه کرمان در باغ کنسولگري انگليس هم موضوعات متفاوتي مطرح شد، افزود: عناصر و دستگاه هايي که با سوخت نفت در مصارف خانگي و صنعتي و شهري مورد استفاده عموم مردم قرار مي گرفتند، يکي از موضوعات مغفولي بود که تشکيلات صنعت نفت تا به حال به آن نپرداخته بود، بنابراين ايده شکل گيري موزه نفت سوزها ساخته و پرداخته شد.
گردآوري اقلام موزه نفت سوزها از 16 استان کشور
محمدرضا جواهري با اشاره به اينکه در ابتدا تصور مي شد نفت سوزها از تنوع کمي برخوردار باشند، اظهار کرد: در تحقيقات و بررسي هاي بعدي به اين نتيجه رسيديم که امکان يافتن و نمايش هزاران نمونه و عنصر نفت سوز به اشکال مختلف و به صورت کرونولوژيک يا تاريخ مدار وجود دارد. وي گردآوري عناصر و اشياء مرتبط با موضوع نفت سوزها را نيازمند مراجعه به اقصي نقاط کشور عنوان کرد و گفت: با تلاش همکاران مان در مجموعه موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت و سرکشي به فروشگاه ها، مغازه ها، کارگاه ها، کارخانه هاي صنعتي، بخش خصوصي و... در شهرها، روستاها و مراکز 16 استان کشور در حد مقدور و هزينه پايين، اين نمونه هاي بي نظير براي نمايش در موزه نفت سوزهاي کرمان گردآوري شدند.
تعريف موزه نفت سوزهاي کرمان در دو فاز
جواهري گفت: موزه نفت سوزهاي کرمان در دو فاز تعريف شده که فاز اول آن به نمايش نفت سوزهاي خانگي با مصارف محدود خواهد پرداخت و فضايي که براي آن در نظر گرفته شده، بناي بازسازي شده کنسولگري انگليس است که به دليل سرپوشيده بودن، امکان نمايش عناصر شناسايي شده در آن وجود دارد. در فاز دوم که در آينده اجرايي خواهد شد، به سراغ نفت سوزهاي صنعتي و شهري خواهيم رفت که فضاي عمومي و روباز باغ موزه کرمان قابليت نمايش اين نوع نفت سوزها را خواهد داشت.
روايت فعاليت هاي مختلف انگليسي ها در جنوب ايران
مشاور مدير در امور توسعه موزه هاي نفت گفت: باغ موزه نفت سوزهاي کرمان به سه محور کنسولگري انگليس، نفت سوزها و پخش فرآورده هاي نفتي در منطقه کرمان پرداخته است که در هر کدام دسته بندي ريزتري را مدنظر قرار داده ايم.جواهري به اختصاص يکي از اتاق هاي باغ کنسولگري به تاريخچه فعاليت هاي نظامي، اقتصادي و فرهنگي انگليس در جنوب ايران اشاره کرد و گفت: در باغ موزه نفت سوزهاي کرمان با بنا يا تأسيسات بهره برداري نفتي مواجه نيستيم و باغ کنسولگري انگليس يک ساختمان اداري و مسکوني است که سيطره آن در مقاطعي از تاريخ به فراتر از شهر و استان کرمان امروزي نفوذ پيدا کرده و حتي فراتر از ايران و تا بصره و هندوستان نيز پيش رفته است و مقري بوده تا زمينه هاي تشکيل پليس جنوب يا تجارت خانه هاي مختلف در دوره قاجار و اوايل پهلوي فراهم شود و همه اينها بستر و زمينه ساز انتقال سيطره انگليسي ها به صنعت نفت هم محسوب مي شده است، به همين دليل در بخشي از اين موزه که به اتاق منفصل معروف است، به معرفي تاريخچه باغ و معماري بناي کنسولگري و رويدادهاي مرتبط با آن پرداخته شده و مستندات و تصاويري تاريخي از آنچه بر اين باغ از اواخر دوره زنديه تا کنون گذشته و زمينه سازي انگليسي هـا براي گستـرش سـيطره خـود مـثل احـداث خطوط تلگراف، بانک شــــاهـــي، ايـجاد تجارت خانه ها و تأسيس پليس جــنوب به نـمايش درمي آيد.
معرفي مشاهير و توليدکنندگان داخلي و خارجي نفت سوزها
به گفته جواهري، ساختمان اصلي باغ کنسولگري انگليس 5 اتاق متصل به يکديگر را دربرمي گيرد که براي هر يک محتواي مرتبط با موضوع نفت سوزها در نظر گرفته شده است.وي توضيح داد: در اين بخش فضايي را به نمايش نفت سوزهاي گرمايشي که خود به انواع بخاري ها، والورها و خوراک پزي ها تقسيم مي شوند اختصاص داديم که هر يک به دسته بندي جزئي تري تقسيم مي شود، مانند خوراک پزي هاي فتيله اي و پريموسي. در استان هاي مختلف خوراک پزي هاي فتيله اي از تک فتيله تا 14فتيله يافتيم. همچنين انواع پريموس ها را از تک شعله تا حدود 6 شعله پيدا کرديم که هر کدام در دسته بندي هاي ريزتر تقسيم مي شوند.
کوتاه از موزه های نفت
معارفه در مرکز اسناد صنعت نفت
مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت در مراسم توديع و معارفه رئيس پيشين و جديد مركز اسناد صنعت نفت با اشاره به ارتباط محققان ، پژوهشگران و دانشجويان با مركز اسناد صنعت نفت بر ضرورت ارتباط بيشتر اين مركز با ديگر مراكز اسناد سراسر كشور تاكيد كرد. اكبرنعمت الهي، در مراسم توديع و معارفه علي سوري، رييس پيشين و فرشاد خداداديان، رييس جديد مركز اسناد صنعت نفت كه روز ششم مرداد برگزارشد، گفت: در اين مركز اسناد خاص و كم نظيري از صنعت نفت و تاريخ اين صنعت، وجود دارد كه مي تواند به پايگاه مهمي براي علاقه مندان به استفاده از اين اسناد تبديل شود . مركز اسناد صنعت نفت جاي خود را بين مراكز اسنادي كشور بازكرده است. ارتباط محققان ، پژوهشگران و دانشجويان با مركز اسناد صنعت نفت بايد تقويت شود كه تحقق اين امر نيازمند تلاش و مساعدت همكاران در اين مجموعه است. در اين مراسم فرشيد خداداديان به عنوان رئيس جديد مرکز اسناد صنعت نفت معرفي شده و از خدمات علي سوري رئيس پيشين اين مرکز تقدير به عمل آمد.
طراحی چیدمان داخلی باغ موزه نفت سوزهای کرمان
موزه نفت سوزهاي کرمان مراحل نهايي آمادگي اش براي افتتاح را مي گذراند. در همين زمينه، هنرمندان سحر صالحي و محمود رضوي، طراحان و ناظران دکوراسيون داخلي موزه نفت سوز هاي کرمان، به ارائه اطلاعاتي درباره طراحي اين موزه پرداختند. سحر صالحي گفت: توانستيم از معماري زيباي شهر کرمان و محوطه باغ آقا وام گرفته و ويترين هايي خلق کنيم که تجلي سقف هاي مقرنس کاري شده و طاق هاي استواري باشد که در معماري اين شهر به فراواني مورد استفاده قرار گرفته است، اما اين بار اين طرح ها مانند آيينه اي بر زمين و سطح نقش مي بندد و بستري براي نمايش و چيدمان نفت سوزها که زماني مهم ترين منبع تأمين انرژي بوده اند، فراهم مي کند.محمود رضوي نيز گفت: در چيدمان ابزار کمک نمايشي نخستين تالار عمارت کنسولگري که گروه اول نفت سوزها شامل گرمايشي و خوراک پزي به نمايش درمي آيند، از نقوش هندسي معماري اصيل ايراني که در کاربندي ها و رسمي بندي هايي که طاق و قوس بناهاي سنتي بر آنها استوار و مزين شده اند مانند شمسه، ترنج، شش بند، ترقه و لوزي استفاده شده است. از ديگر نقوش بکار رفته در ويترين ها مي توان «شش بند» را نام برد که با تکرار منظم در اطراف ترنج ها، ريتمي حاکي از گذشت زمان با تأکيد بر پويايي و زندگي را تداعي مي کنند. همچنين «ترقه» از ديگر نقوش ويترين ها و بستري زيبا براي ارائه اشياي نفت سوز به شمار مي رود. اين سازه پايه هايي با ارتفاع کم و شيب تند دارد که با قرارگيري در دل نقش «شش بند» گره اي زيبا را پديد آورده و ترکيب مناسبي بين اضلاع خود با اطراف برقرار کرده است و در انتها «لوزي»هايي با زاويه بسته، پايين ترين سکوي نمايش را دربر مي گيرند که با چرخش و ارتفاعي تنظيم شده در کل طرح، فضا را آراسته مي کنند.
نمايش پمپ بنزين دهه 40 ميلادی در جايگاه عرضه سوخت ستارخان
يك نمونه از پمپ بنزين قديمي متعلق به دهه 40 ميلادي كه در بيرمنگام انگليس ساخته شده در جايگاه عرضه سوخت منطقه ستارخان تهران در معرض ديد عموم قرار گرفته است. دادرحيم بلوچ زهي از آن دسته افراد علاقه مند به ميراث صنعتي است كه از شهرستان سراوان در استان سيستان و بلوچستان يك نمونه پمپ بنزين انگليسي متعلق به دهه40 ميلادي (20 شمسي) را به جايگاه عرضه سوخت در منطقه ستارخان تهران منتقل كرده است تا درمعرض ديد علاقه مندان قرارگيرد. به گفته زهي جايگاه سراوان نخستين جايگاه عرضه سوخت در اين شهرستان است كه از سال 1342 در آنجا فعاليت خود را آغازكرده است. دراين جايگاه، ابتدا انواع سوخت از جمله نفت سفيد و روغن موتور در حلب هاي كوچك و متوسط به فروش مي رسيد و در سال 1365 كه اين جايگاه به يك جايگاه فروشندگي تك منظوره تبديل شد فروش روزانه به 500 ليتر بنزين در روز افزايش يافت .به گفته زهي، با توجه به استقبال مردم از اين پمپ بنزين قديمي قرار است در آينده نزديك به تعداد اين پمپ بنزين هاي قديمي در اين جايگاه اضافه شودو در معرض ديد علاقه مندان قرار گيرد.
مرمت دونمونه از ترازوهای نسل اول در موزه صنعت نفت غرب
به همت كارشناسان مديريت موزه ها ومركز اسناد صنعت نفت در غرب كشور ، دو نمونه از ترازوهاي قديمي با قدمت نزديک به صد سال در موزه صنعت نفت غرب كشور کارخانه حلب سازي و حلب پرکني مرمت شد و در مخزن اين موزه قرارگرفت. فيرزو خردمند، رييس آزمايشگاه شرکت پالايشگاه نفت کرمانشاه دراين خصوص گفت: اين ترازو ها از نوع نسل اول ترازو هايي است که با دقت يک گرم مورد استقاده قرار مي گرفته و احتمالا با شروع کار حلب سازي و حلب پر كني براي توزين مواد شيميايي به کرمانشاه آورده شده است. ترازو هاي مورد استفاده در تاريخ صنعت نفت ازنسل هاي اوليه ترازو در اواسط قرن نوزدهم است که جهت اندازه گيري وزن مواد نفتي در آزمايشگاه پالايشگاه ها مورد استفاده قرار مي گرفت و داراي محفظه توزين بوده تا در زمان وزن کردن هواي محيط ترازو در توزين خلل ايجاد نکند.
عکس نوشت
چراغي به عمر يک قرن
چراغ پريموس، نخستين اجاق خوراک پزي است که با سوخت نفت فشرده شده کار مي کند.اين اجاق در سال 1892ميلادي توسط«فرانس ويلهلم ليندکويست»که يک مکانيک کارخانه در استکهلم سوئد بود ساخته شد. اين چراغ امروز در موزه در شرف افتتاح نفت سوزهاي ايران که در ساختمان قديمي کنسولگري انگليس در کرمان واقع است جزو اشياء ازرشمند اين موزه از نظر تاريخي است و در عين حال وسيله اي است که همچنان نيز در نقاطي از ايران چراغش روشن است.