مروري بر تحولات مهم صنعت نفت در يک سال گذشته
امیدواریم
مشعل صنعت نفت ايران از اسفند 1397 ، تا اسفند 1398 با کارنامه اي پر از اميد پيش روي ما ايرانيان است. همان اميدي که بيژن زنگنه، وزير نفت در هر فرصتي طي يک سال اخير از آن سخن گفت تا اين صنعت مهم در روزگار سخت تحريمي کشور با تنگناهاي اعمال شده براي صادرات نفت و پتروشيمي ايران و... همچنان پيشگام باشد. در همين مقطع، وزارت نفت، شرکت هاي ايراني مختلفي را پاي قراردادهاي مهم توسعه اي و ساخت و ... آورد. سازندگان داخلي هم يک به يک تامين کننده نيازهاي مختلف اين حوزه شدند که بارزترين آن طرح انتقال نفت خام از گوره به جاسک، به عنوان يکي از مهمترين طرح هاي اولويت دار صنعت نفت با توان داخل در حال انجام است و قرار است صادرات نفت خام و ميعانات گازي ايران از مقصدي غير از خليج فارس هم انجام شود. فاز نخست اين پروژه ملي و راهبردي قرار است سال 1399 به بهره برداري برسد و اکنون فرايندهاي اجرايي آن به شکل موازي در حال پيگيري و انجام است. هدف گذاري وزارت نفت در طرح انتقال نفت خام گوره – جاسک، استفاده حداکثري از توان پيمانکاران و سازندگان داخلي است. اين طرح شامل بخش هاي اجراي خط و ساخت حدود هزار کيلومتر خط لوله 42 اينچ، پنج ايستگاه پمپاژ، تجهيزات اندازه گيري و پايش، ساخت مخازن ذخيره سازي و ساخت اسکله صادراتي مي شود که با اجراي آن، امکان انتقال روزانه يک ميليون بشکه نفت خام از گوره در استان بوشهر به منطقه جاسک در ساحل درياي عمان فراهم مي شود و جاسک به عنوان دومين پايانه صادراتي نفت خام کشور، اهميت راهبردي مي يابد. اين طرح به ارزش 2 ميليارد دلار از محل اعتبارات مصوب وزارت نفت و سرمايه گذاريهاي پيش بيني شده در حال اجراست و پيشبيني ميشود، به يکي از بالاترين رکوردهاي سهم ساخت داخل در ميان طرحهاي عمده صنعت نفت دست يابد. طرح نگهداشت و افزايش توان توليد ميدان هاي نفتي در دست بهره برداري کشور نيز به عنوان طرحي مهم با پيشبيني بيش از 6 ميليارد دلار سرمايه گذاري، براي اجرا طي سه سال تعريف شده که روند مناسبي داشت. افزون بر اين موارد، وزارت نفت با تداوم تمرکز بر توسعه ميادين مشترک نفتي و گازي، کارنامه قابل قبولي در اين مسير طي کرد تا افزايش ظرفيت توليد در ميدان هاي مشترک در غرب کارون تا جنوبي ترين نقطه ايران در عسلويه که مخزن مشترک ايران و قطر قرار دارد، ترسيم کننده اميدي باشد که وزير از آن مکرر گفت. در زمينه مسووليت اجتماعي هم همين رويه حاکم بود، به گونه اي که در تلخي هاي يک سالي که با سيل آغاز شد و با کرونا در حال پايان است، صنعت نفت در کنار مردم و همراه آنان بود. در اين گزارش، بر بخشي از آنچه در يک سال گذشته صنعت نفت گذشت، مروري گذرا شده است.
فروردین ماه؛ بسیج نفت برای مدیریت بحران با سیل
شروع سال 1398 که بارندگي ها و به موازات آن سيل، بسياري از هموطنان را با بحران مواجه کرد، باعث شد وزارت نفت با حفظ وظايف خود در زمينه توليد به شکل پررنگ تري در زمينه انجام وظايف مسؤوليت اجتماعي ظاهر شود. از اين رو بسيج امکانات وزارت نفت براي کمک به مردم مناطق سيل زده قرار گرفت و در فاز پس از آن، براي بازسازي وارد عمل شدند. نفتي ها فعاليت را در دو جبهه کمک به مردم و حفظ روند توليد دنبال کردند. از همان ابتدا وزير نفت در پيامي به همه شرکت هاي تابعه وزارت نفت براي ادامه کمک رساني به مناطق سيل زده تاکيد کرد. زنگنه اواخر فروردين ماه( 23 و 24 فروردين 1398) به اهواز سفر و اين نکته را يادآوري کرد که تمامي امکانات صنعت نفت در اختيار مردم است. وزير نفت با دريافت گزارش کامل مديران شرکت هاي نفتي که حاکي از خدمات و امکانات متنوعي به مناطق سيل زده و در معرض سيل بود، خطاب به آنان گفت که با همين قدرت به کارتان ادامه دهيد و من هم از هيچ کمکي دريغ نخواهم کرد. سخنان وزير نفت در اين بازديدها، از چند نکته مهم برخوردار بود که بر محوريت توجه به مردم و کاهش رنج آنان و همچنين توجه به مسائل زيست محيطي و تاکيد بر اينکه توليد را هر جا لازم شد، براي کارهاي زيست محيطي تعطيل کنيد، استوار بود. او گفت که در هيچ موضوع مربوط به سيل، ما تصميم گير نيستيم؛ مديريت واحد است و ما تنها مجري هستيم. اقدام هايي را که ستاد بحران از ما بخواهد، انجام مي دهيم. اشاره او به ويژه به ادعاهايي مبني بر هدايت جريان سيل به هور از سوي وزارت نفت براي حفظ تاسيسات نفتي بود که زنگنه اعلام کرد نسبت هايي که درباره هورالعظيم به وزارت نفت داده شده، فاقد سند و کذب است. خشکاندن هور جنايت بشري است. خبر ممانعت وزارت نفت و دولت از انتقال آب به تالاب هورالعظيم براي آسيب نرسيدن به تاسيسات نفتي و توليد يک دروغ بزرگ است. اولويت ما حفظ جان مردم است. وزارت نفت هرگز براي توليد چند هزار بشكه نفت، به بهاي جان و خسارت مردم راضي نمي شود.» در اين ماه با وارد مدارشدن چاه D-6 ميدان دورود در منطقه خارک شرکت نفت فلات قاره ايران، توليد نفت در اين منطقه عملياتي افزايش يافت.
اردیبهشت ماه؛ صادرات نفت در تیررس آمریکا
مهمترين خبر مرتبط با صنعت نفت در اين ماه اعلام پايان معافيت هاي نفتي ايران از سوي کاخ سفيد بود. پاسخ صريح وزير نفت کشورمان اين بود: روياي آمريکا براي به صفر رساندن صادرات نفت ايران، به ياري خدا هرگز تعبير نمي شود و با همه توان براي شکستن تحريم آمريکا عمل خواهيم کرد.» آمريکا اين تصميم را در آستانه نخستين سال خروج يکجانبه و غير قانوني از توافق بين المللي برجام صادر کرد. در بيانيه کاخ سفيد به صراحت هدف از اين تصميم، به صفر رساندن صادرات نفت ايران عنوان شد؛ رويايي که ترامپ سال قبل از آن نيز در سر داشت و در نهايت هشت کشور چين، هند، ژاپن، کره جنوبي، تايوان، ترکيه، ايتاليا ويونان را به مدت 6 ماه ازتحريم هاي نفتي عليه ايران معاف کرد. صفر شدن صادرات نفت ايران، اين بار نيز براي آمريکا آرزويي محال شد و در پايان سال 1398 صادرات نفت ايران ولو اندک تداوم دارد. در اين ماه نمايشگاه بين المللي نفت، گاز، پالايش و پتروشيمي هم به ايستگاه بيست و چهارم رسيد و مهمان ويژه آن «محمد سانوسي بارکيندو»، دبيرکل سازمان کشورهاي صادرکننده نفت (اوپک) بود. او در ايامي به ايران آمد که بازار نفت جهان و به تبع آن، کشورهاي صادرکننده اوپک ايام حساسي را بويژه به واسطه تحريم هايي که صادرات نفت ايران را نشانه رفته، پيش رو داشتند. جمله کليدي او در اين سفر اشاره به اين بود که «ما در اوپک تلاش مي کنيم تا نفت را غيرسياسي اداره کنيم. به همه همکارانم در اوپک گفته ام وقتي وارد اين سازمان شديد، بايد پاسپورت هاي تان را در خانه بگذاريد.» بيژن زنگنه، وزير نفت کشورمان نيز در سخنراني گشايش نمايشگاه تاکيد کرد که بازار نفت را با بيانيه نمي شود اداره کرد؛ آنچه تعيين کننده است، توليد واقعي نفتي است که در بازار عرضه مي شود. پيامي که از ديدارهاي وزير نفت ايران و دبيرکل سازمان کشورهاي صادرکننده نفت (اوپک) بازتاب يافت. تاکيد بيژن زنگنه بر اين موضع بود که «ايران در اوپک به دليل منافعش عضو است و اگر اعضايي از اوپک بخواهند ايران را تهديد و گرفتار خطر کنند، ايران هم آن را بي پاسخ نخواهد گذاشت.» اين ماه با طرح دو سوال از وزير نفت و قانع شدن نمايندگان مجلس شوراي اسلامي همراه بود. رخداد مهم ديگر اين ماه ابلاغ دستور حمايت از شرکت هاي دانش بنيان از سوي وزير نفت بود.
خرداد ماه؛ بهره برداری از بزرگ ترین مرکز جمع آوری گاز کشور
اخبار مهمي که در اين ماه از صنعت نفت در صدر قرار گرفت، بهره برداري از مرکز جمع آوري گاز شوريجه در خانگيران به عنوان بزرگ ترين مرکز جمع آوري گاز کشور در سرخس با هدف ذخيره سازي گاز طبيعي به ميزان 10 ميليون متر مکعب در دوره هشت ماهه گرم سال و توليد 20 ميليون متر مکعب در دوره چهار ماهه سرد سال بود. نکته مهم آنکه طراحي اين مرکز ازسوي نيروهاي داخلي و هزينه اجراي آن با مبلغ تقريبي 19 ميليون يورو و حدود 200 اعلام شد. از ديگر رخدادهاي مهم اين ماه؛ نصب عرشه سکوي F18 ميدان مشترک فروزان بود. هزينه تمام شده اين پروژه حدود 43 ميليون يورو بوده که با توجه به ابعاد سکو و حجم کار انجام شده، همچنين شرايط موجود و تحريم ها عليه کشورمان، اين رقم به صرفه است. پيش راه اندازي تلمبه خانه گوره C در گچساران، ، بارگيري سومين سکوي طرح توسعه فاز 14 پارس جنوبي، افزايش ضريب بازيافت گاز در سکوي فاز4 پارس جنوبي، تشکيل شوراي حمايت از شرکت هاي دانش بنيان در صنعت نفت را هم بايد به موضوعات مهم اين ماه اضافه کرد.
تیر ماه؛ نوبت اجلاس ۱۷۶
برگزاري نشست 176 اوپک و تصميم بر تمديد توافق کاهش توليد اوپک و متحدانش در نشست 176 اوپک و همچنين تصويب منشور همکاري اوپک و غيراوپک، مهمترين رويداد اولين ماه تابستان بود. وزير نفت ايران پيش از عزيمت به وين با کليدواژه هايي مهم از ضرورت وحدت دروني اعضاي اوپک و همچنين پرهيز از يکجانبه گرايي و حفظ جايگاه اوپک سخن گفت. در اين دوره هر ميزان دو کشور عضو و غيرعضو اوپک (عربستان و روسيه) تلاش کردند پيش از موعد نشست با اعلام تصميم به تمديد توافق کاهش توليد در اجلاس جي 20 ژاپن، نقش خود را در سطحي فراتر و خارج از اوپک به نمايش بگذارند؛ اما واکنش زنگنه به اين رويه به يکي از موضوعات اصلي نشست تبديل شد، تا جاييکه سخنگوي کاخ رياست جمهوري روسيه را هم به واکنش واداشت که گفت بيانيه ولاديمير پوتين، رئيس جمهوري اين کشور در مورد آمادگي روسيه و عربستان براي تمديد توافق کاهش توليد، تنها منعکس کننده موقعيت دو کشور و نه به معناي از پيش تعيين کردن خروجي مذاکرات وين بوده است. زنگنه نيز گفت که آنچه از نظر ما اشکال داشت، روش طرح پخت و پز اين تصميم بود که حرف ما بخوبي شنيده شد. منشور اوپک و غير اوپک نيز که در اجلاس 176 تصويب شد و نشست اين دوره را طولاني کرد، ايران از مخالفان اصلي آن بود که توانست بندي را به منشور اضافه کند که هر آنچه در متن اين منشور آمده، کاملا داوطلبانه است و با کليات اساسنامه اوپک تضادي ندارد. در واقع اين منشور يک همکاري داوطلبانه ميان اعضاست و اجراي آن الزام آور نيست و تصميم هاي اين مجموعه هيچ تعهدي براي کشورها ندارد. توقيف نفتکش بريتانيايي از سوي ايران، امضاي قرارداد سفارش لوله هاي طرح هاي توسعه رامشير و منصوري، آغاز عمليات طرح نگهداشت و افزايش توان توليد نفت ميدان سعادت آباد را هم بايد به اخبار مهم اين ماه اضافه کرد. اين نکته را درباره آخرين خبر بدانيم که اين طرح با هدف افزايش ظرفيت روزانه اين ميدان به ميزان سه هزار بشکه و همچنين افزايش خوراک پالايشگاه شيراز است.
مرداد؛ پیوندی پررنگ تر با دانشگاه
در اين ماه وزير نفت فاز نخست انتقال و توسعه فناوري بخش بالادست شامل بهبود توليد و ازدياد برداشت در 20 ميدان نفتي و گازي شامل 52 مخزن با همکاري 9 دانشگاه و مرکز تحقيقاتي را به عنوان اولويت کاري معاونت مهندسي، پژوهش و فناوري وزارت نفت تعيين و سعيد محمدزاده را به عنوان مجري اين پروژه منصوب کرد. ارتباط دانشگاه و صنعت نفت در سال هاي اخير، باتعامل و همکاري بيشتر و حضور فعال مجموعه دانشگاهي در پروژه هاي مختلف رونق مناسبي گرفته است و سال 1398 اين همکاري پررنگ تر بود. در همين راستا چهار قرارداد پژوهشي مديريت اکتشاف شرکت ملي نفت ايران با دانشگاه فردوسي مشهد، انستيتوي نفت دانشگاه تهران و شرکت دانش بنيان پارس آرين زمين به امضا رسيد. براين اساس چهارپروژه تفسير کمي مکعب لرزه اي در جنوب دشت آبادان، قرارداد فاز دوم پروژه انتقال دانش فني و فناوري اکتشاف نفت هاي نامتعارف در ناحيه قالي کوه لرستان، پروژه پژوهشي ارزيابي و مطالعه ژئوشيميايي مخازن هيدروکربوري گروه دهرم و اجراي ميداني ساخت 10 هزار بشکه سيال حفاري پايه آبي فشار و دماي بالا براي حفاري چاه اکتشافي عميق با فشار و دما به منظور جايگزيني سيال پايه روغني امضا شد. در اين ايام، شرکت نفت و گاز کارون اعلام کرد که بهره مندي از دستگاه فرآورش سيار نفت در سال هاي اخير، سبب جلوگيري از سوزاندن معادل 1.4 ميليون بشکه نفت خام در مناطق عملياتي اين شرکت در مسير صيانت از توليد، عمل به مسووليت اجتماعي و حفظ محيط زيست شده است. جمع آوري 88 درصدي گازهاي همراه موجود در مناطق عملياتي شرکت نفت و گاز مارون نيز خبر خوشي بود که در راستاي رويکرد وزارت نفت در صيانت حداکثري از محيط زيست انجام شده است. افزايش توان بارگيري ميعانات گازي با نصب سکوي شناور 100 هزار تني در سواحل سيراف، بارگيري سومين سکوي گازي فازهاي 22 تا 24 پارس جنوبي را هم بايد به اين اخبار اضافه کرد.
شهریور ماه؛ توسعه میدان مشترک گازی بلال
امضای قرارداد توسعه میدان مشترک گازی بلال با پتروپارس از رخدادهای مهم شهریورماه 1398 بود. در ایام تحریمی، صنعت نفت فعال و پویا قرارداد مهمی را برای توسعه یک میدان گازی به شرکت ایرانی پتروپارس سپرد. ميدان گازي بِلال در بخش شرقي ميدان مشترک پارس جنوبي و در 90 کيلومتري جنوب غربي جزيره لاوان واقع شده است. با اجراي کامل طرح توسعه ميدان گازي بلال، افزون بر افزايش ظرفيت توليد گاز کشور، زمينه هاي اشتغال گسترده بويژه در استان هرمزگان ايجاد می شود و بازار کار مناسبي براي پيمانکاران و سازندگان تجهيزات داخلي به وجود می آید. اين طرح به تاييد شوراي اقتصاد رسيده و تامین سرمایه آن از محل سرمايه صندوق توسعه ملي است. بهره برداري و تکميل ظرفيت توليد از اين ميدان، برداشت روزانه 500 ميليون فوت مکعب گاز ترش و 15 هزار بشکه ميعانات گازي را محقق خواهد کرد که با ارسال از طريق خط لوله به سکوي C فاز 12 و انتقال به ساحل کنگان پس از شيرين سازي در پالايشگاه فاز 12 پارس جنوبي به خط سراسري گاز تزريق می شود. دیگر اخبار مهم این ماه، نشست هم اندیشی وزیر نفت با شرکت های دانش بنیان و شتاب دهنده ها بود که به فاصله کمی از آن از انبار نفت ری و پژوهشکده سابق صنعت نفت بازدید کرد که نخستین گام وزارت نفت برای حمایت از شرکت های دانش بنیان، اختصاص حدود ۱۸ هزار هکتار زمین برای احداث پارک فناوری در شهرری است تا شرکت های دانش بنیان و استارت آپ بتوانند در آنجا مستقر شوند. وزیر نفت در این ماه سفر فشرده یکروزه هم به اهواز، عسلویه و بندرعباس داشت که طی آن آخرین وضعیت تولید نفت، گاز و بنزین مورد بررسی قرار گرفت. زنگنه که درسه دهه قبل، خود ایده ساخت مدیریت پروژه های نیروگاهی ایران(مپنا) را مطرح کرد، مهر ماه 1398 از این مجموعه بازدید داشت؛ مجموعه ای که اکنون به عنوان یکی از بازیگران اصلی صنعتی کشور در حال نقش آفرینی است. وزیر نفت در این بازدید، سفارش های ساخت تجهیزات و تکنولوژی های پیچیده صنعت نفت را به گروه مپنا داد. تابستان پرمشغله صنعت نفت با برگزاری چهارمین همایش مسؤولیت اجتماعی صنعت نفت پایان یافت که همزمان با آن زنگنه، سیاست ها و نظامنامه نحوه ایفای مسؤولیت های اجتماعی در صنعت نفت را ابلاغ کرد.