راهکارهای حمایت اجتماعی از کودکان کار
دوری از دنیای معصومانه
شبنم اعماری - کودکان کار، به بچه هايي مي گويند که بيشتر ساعات زندگي شان را در کوچه و خيابان به سر مي برند. اين بچه ها با اينکه خانه و خانواده دارند، اما بنا بر مشکلات عديده زندگي و ناخواسته ناچار به ترک خانواده و البته مدرسه هستند و وارد محيط ناامني مثل خيابان مي شوند تا زندگي پرمخاطره و پرچالشي را سپري کنند. بچه هايي که دنياي معصومانه کودکي شان را هرگز تجربه نمي کنند. کساني که مجبورند همه آنچه را در اين سن و سال حقشان است، رها کنند و پا به دنيايي بي رحم بگذارند، دنيايي که از آنها موجوداتي منزوي، بزهکار، خشونت طلب و... مي سازد. کودکان خياباني با عقده هاي رواني بزرگ مي شوند، در حاشيه خيابان ها، تبعيض را با تمام وجود درک مي کنند و با بي توجهي ها، کدورت ، بي تفاوتي و حقارت قد مي کشند. اتفاقي که باعث مي شود از جامعه خود کينه به دل بگيرند و سال ها بعد در جايگاه يک بزهکار آنها را به زبان بياورند.
خدمات مددکاري اجتماعي
از راهکارهايي که در کاهش ورود کودکان کار به خيابان ها موثر است، خدمات مددکاري اجتماعي است. مددکاران بايد با شناخت و تحليل عوامل موثر بر زندگي كودكان کار در نقاط مختلف کشور يا محل خدمت خود، براي پيشگيري از اين معضل خطرناک و آسيب رسان برنامه ريزي كند. از ياد نبريم که اين برنامه ها تنها با دخالت مددكاران اجتماعي به نتيجه نمي رسد، بنابراين همكاري و تعامل آموزش و پرورش، صدا و سيما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و نهادهاي مربوط در اين زمينه مي تواند بسيار تاثيرگذار باشد.
ارتباط نهادهاي حاکميتي با يکديگر
يکي از راهکارهايي که در رابطه با کودکان کار بايد آن را جدي گرفت، ارتباط شوراهاي شهر، شهرداري و ديگر نهادهاي حکومتي و مدني با يکديگر است. اين ارتباط باعث مي شود بدرفتاري و سوءاستفاده از کودکان کار سلب شود. به همين دليل بايد تمام نهادهاي دولتي و غيردولتي به سهم خود، از اين کودکان حمايت کنند و حامي آنها باشند.
مشکلات زيربنايي اقتصادي مي تواند منشا انواع معضلات اجتماعي باشد که حل آنها نيازمند برنامه ريزي هاي بلندمدت است. در کنار اين موضوع، تنظيم برنامه هاي ميان مدت، کوتاه مدت و همکاري همه جانبه تمام نهادهاي مسئول دولتي و غيردولتي را هم نبايد ناديده گرفت.
تعامل با سازمان هاي مردم نهاد
آسيب هاي اجتماعي کودکان کار هميشه يکي از دغدغه هاي مهم سازمان هاي مردم نهاد بوده است. سازمان هايي که در خصوص اين موضوع بسيار فعال هستند؛ به همين دليل سازمان ها و ارگان هاي ديگر بايد براي شناخت و اطلاع از مسائل و مصائب کودکان کار از تجارب اين سازمان ها که تمام دغدغه شان برطرف کردن مشکلات اين بچه هاي معصوم است، استفاده کنند، چون بدون شناخت و اطلاع دقيق از مسائل مربوط به کودکان کار نمي توانند قدمي تاثيرگذار بردارند و در رفع مشکلات اين افراد کاري از پيش ببرند.
حمايت هاي مالي و قانوني
اگر سازمان هايي همچون سازمان بهزيستي، کميته امداد و ديگر نهادهاي دولتي و غيردولتي بتوانند از خانواده هاي ضعيف حمايت کنند، وضعيت آنها هرچند اندک، اما مطمئنا از شرايط قبلي بهتر خواهد شد. مسئله اي که مي تواند به عدم حضور کودکان در خيابان ها براي کسب درآمد بينجامد يا حداقل خانواده هاي کمتري کودکانشان را وادار به کسب درآمد کنند، اتفاقي که آسيب هاي کمتري را متوجه کودکان کار مي کند. بچه هاي معصومي که اگر شرايط آنها ناديده گرفته شود، از کودکي خود جز تحمل درد و رنج چيزي ديگري به ياد نخواهند آورد. علاوه بر حمايت نهادها و سازمان ها، مي بايد پيش بيني هاي لازم در قوانين کاري در خصوص سختي و مشقت کار و ساعت کاري کودکان کار صورت گيرد تا عدالت در مورد اين افراد به درستي اجرا شود. قوانين شفاف حمايتي از کودکان کار باعث مي شود آنها از بسياري تعرضات و آسيب هاي اجتماعي در امان بمانند.
شناسايي و برخورد با مافياي کودکان کار
يکي از مشکلاتي که در خصوص ساماندهي کودکان کار وجود دارد، خلا قانوني است که با آن مواجه هستيم. قانون حمايت از کودکان و نوجوانان مصوب سال 81 است. قانوني که به نظر مي رسد در آن تمام مسائل مربوط به کودکان و نوجوانان به صورت جامع پيش بيني نشده؛ بنابراين بهتر است قانونگذار در اين زمينه قانون کاملي تدوين کند که تمامي مسائل و مشکلات کودکان کار به خصوص تشديد مجازات ها براي جلوگيري از سوءاستفاده هاي جنسي از کودکان در آن لحاظ شود. به کارگيري کودکان زير سن قانوني، جرم بوده و کاهش تعداد آنها نيازمند برخورد قاطع با مافيا و سوءاستفاده کنندگان است. با تصويب قانون و حمايت از کودکان معصوم کار مي توان جلوي بسياري از آسيب هاي اجتماعي آنها را گرفت. اين کودکان نه تنها کودکي نمي کنند، بلکه در سنين پايين مردان نان آوري مي شوند که هر آن امکان لغزش آنها وجود دارد. بچه هايي که بايد به آنها کمک کرد تا علاوه بر پيدا کردن راه درست زندگي بتوانند آينده اي بهتر براي خودشان بسازند. پس زمان را از دست ندهيم و همه در کنار هم براي ياري رساندن به کودکان معصوم کار دست به کار شويم تا شايد بتوانيم قدمي هرچند اندک براي اين کودکان بي گناه برداريم و آينده اي روشن را پيش رويشان قرار دهيم.
ارائه اطلاعات و آمار صحيح
از موسسات خيريه و سازمان هاي مردم نهاد براي تهيه اطلاعات جامع از کودکان کار مي توان کمک گرفت. اين موسسات پرونده کودکان تحت پوشش خود را در اختيار دارند، هرچند که بسياري از آنها، اطلاعات و آماري را که از کودکان کار و خيابان در اختيار دارند، پنهان مي کنند. اين نهادها و موسسات بايد بدانند که همپوشاني داده ها، باعث جلوگيري از موازي کاري ها و توزيع عادلانه منابع در محيطي سال و پويا مي شود.
همچنين شفافيت عملکردي موسسات خيريه، باعث ايجاد موجي از اعتماد در جامعه نسبت به آنها و مدارس مرتبط با کودکان کار مي شود که نتيجه اين کار، جذب منابع پايدار خواهد بود.
چند نکته درباره رفتار با کودکان کار
خرید خوراکی های مفید و مقوی
بیشتر کودکان کار خصوصاً در تهران ساعت ها در معرض گرما، سرما و هوای آلوده هستند؛ بنابراین اغلب سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است و بیشترشان هم دچار سوءتغذیه هستند. اگر دلتان می خواهد کمک موثری بکنید، خریدن خشکبار مفید و کمی میوه یا حتی غذاهایی که پروتئین بدنشان را تأمین کند، فکر بسیار خوبی است.
برخورد واقعی
اغلب این بچه های کار دستمال، فال یا چیزهایی ازاین دست می فروشند. اینکه طوری برخورد کنید که انگار واقعاً جنسی که می خرید، برایتان اهمیت دارد و خریدتان از سر ترحم نیست، به کودک شخصیت خواهد داد. این حس که جنسی که می فروشند، کالای مهمی است و مهم تر اینکه او کار مهمی می کند و یک فروشنده است و نه متکدی، بسیار مهم است. برای این کار جنس را حسابی برانداز کنید و برای کمتر پول دادن هم گاهی چانه بزنید.
لحنتان مهربان باشد
وقت هایی که دلتان نمی خواهد چیزی از کودکان کار بخرید با لحنی مهربان و درعین حال قاطع نه بگویید. گاهی یک نگاه معصومانه این کودکان کافی است تا توانایی خرید نکردنتان از دست برود، اما اگر قرار است خریدنتان با حس انزجار، غر زدن و کوچک کردن کودک همراه باشد، قطعاً خرید نکردن انتخاب بهتری است. یادتان باشد هر توهین و پس زدن این کودکان هرچند شاید از نظر خودتان اتفاق مهمی نباشد، حتماً زخمی بر روان این فرشته های کوچک خواهد بود. زخمی که هرروز با تکرار این رفتارهای غیرانسانی که بسیار هم در سطح جامعه زیاد است، عمیق تر خواهد شد و این یعنی فردایی که روشن نیست.
هدیه ای ارزشمند
داشتن لباس مناسب که در زمستان این کودکان را در برابر سوز سرما و در تابستان از آفتاب داغ محافظت کند حتماً مهم است. یادتان باشد تا جایی که ممکن است لباس های نو و دست اول برای این بچه ها بخرید. سعی کنید لباسی برایشان ببرید که اندازه شان باشد چون به اندازه کافی لباس های بزرگ تر و کوچک تر از خودشان باعث تمسخر شدن توسط همسالانشان شده است.
نذر کودکان کار
اگر هرساله نذری می پزید، بد نیست به یاد این کودکان هم باشید و بخش یا همه نذری خود را برای آنها در نظر بگیرید. کافی است یک دیگ نذری تان را در ظروف آلومینیومی بریزید و در چند چهارراه شهر بچرخید. نذری هایتان کودکان کار را خوشحال خواهد کرد و چه بسا غذای یک شب خانواده شان را هم تأمین کند.
آنها مجرم نیستند
این تصور غلط را که متاسفانه برخی سریال ها و رسانه ها هم به آن دامن زده اند که این کودکان توسط گروه های خلافکار سازمان یافته اند، کاملاً از یاد ببرید. شاید درصد کمی هم به این شکل وجود داشته باشند، اما باید بدانید بسیاری از این کودکان حتی خانواده دارند و اغلب به خاطر اینکه کمک خرج والدین خود باشند، بعد از مدرسه در خیابان کار می کنند.
فرصت کودکی کردن
کودکان کار خیلی زود در شرایط کار و خشونت های جامعه قرار می گیرند، اما یادتان نرود که آنها هم مثل بچه های دیگر نیاز به کودکی کردن دارند. می توانید برای آن ها دفتر نقاشی، پازل یا خمیر بازی بخرید یا می توانید برایشان درنا یا قایق کاغذی درست کنید. اگر حوصله و توانش را دارید، چند نفر از آن ها را به شهر بازی ببرید. بگذارید لذت خوب بازی کردن را دوباره تجربه کنند و یک خاطره خوب در ذهنشان ثبت شود.
آنها را سوژه شبکه های اجتماعی نکنید
یکی از رفتارهای زشتی که اخیرا در شبکه های اجتماعی زیاد دیده می شود، عکس گرفتن از کودکان کار و به اشتراک گذاشتن آن در شبکه های اجتماعی برای جلب ترحم و گرفتن لایک بیشتر است. یادتان باشد که مثل هر کس دیگری باید از کودکان کار هم برای عکس گرفتن اجازه بگیرید.