بررسي عملکرد واحد اچ اس اي شرکت ملي نفت ايران
صیانت از محیط زیست حفاظت از نسل آینده
سميه راهپيما- محيط زيست، ميراثي ارزشمند از گذشتگان و امانتي تکرار نشدني براي آيندگان است و بايد در حفظ آن کوشا بود و هر فرد و هر سازماني بايد به نوبه خود از اين موهبت الهي محافظت کند. از اين رو صنايع که امروزه جزء جدايي ناپذير زندگي بشر شده اند، همواره در انجام تعهدات خود به حفظ محيط زيست مي کوشند. يکي از اين صنايع، صنعت نفت است که قوانين و دستور عمل هايي در زمينه حفاظت از محيط زيست دارد که از آن ميان مي توان به «دستور عمل يكپارچه انجام مطالعات ارزيابي اثرات زيست محيطي پروژه هاي صنعت نفت» اشاره کرد.
ماني عبداله زاده، مدير اچ اس اي شرکت ملي نفت ايران در اين باره مي گويد: «در جمهوري اسلامي ايران، حفاظت از محيط زيست که نسل هاي امروز و نسل هاي بعد بايد در آن حيات اجتماعي رو به رشدي داشته باشند، وظيفه عمومي تلقي مي شود. از اين رو، فعاليت هاي اقتصادي و غير آن که با آلودگي محيط زيست يا تخريب غير قابل جبران همراه باشد، ممنوع است.»
به گفته او، «با انجام مطالعات ارزيابي اثرات زيست محيطي، اثرات بالقوه زيست محيطي، اجتماعي و اقتصادي که در نتيجه اجراي طرح ها و پروژه ها به وجود مي آيند، گزينه هاي مطلوب براي رفع يا کاهش آنها انتخاب مي شوند. با توجه به مصوبه شوراي عالي حفاظت از محيط زيست، تفاهمنامه همكاري سازمان حفاظت از محيط زيست و وزارت نفت و همچنين با توجه به اهميت ايجاد وحدت رويه در انجام مطالعات ارزيابي اثرات زيست محيطي طرح ها و پروژه هاي صنعت نفت و بهبود كيفيت اين مطالعات كه به ارتقاي شاخص هاي زيست محيطي اين صنعت منجر مي شود، تامين اعتبار به منظور تدوين دستور عمل يكپارچه نحوه انجام مطالعات ارزيابي اثرات زيست محيطي (EIA) پروژه هاي صنعت نفت در هيأت مديره شركت ملي نفت ايران مطرح و تصويب شد.»
عبداله زاده ادامه مي دهد: «اين دستور عمل به تفكيك براي انواع پروژه هاي صنعت نفت و گاز به همراه سرفصل هاي تخصصي در سه بخش شامل پروژه هاي ميداني (ميدان هاي نفت و گاز)، پروژه هاي خطي (خطوط لوله نفت و گاز و فراورده هاي نفتي) و پروژه هاي نقطه اي (پالايشگاه و پتروشيمي) تدوين مي شود؛البته بايد گفت، براي راهبري انجام شرح خدمات، بررسي و تاييد مستندات تدوين شده، كارگروهي متشكل از نمايندگان اداره كل اچ اس اي وزارت نفت، معاونت محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست، مديريت اچ اس اي شركت ملي نفت ايران و حسب مورد نمايندگان شركت گاز، پتروشيمي، پالايش و پخش فراورده هاي نفتي و ساير مديريت هاي مربوطه تشكيل مي شود. اداره كل اچ اس اي وزارت نفت نيز پس از اخذ تاييديه از معاونت محيط زيست انساني سازمان حفاظت از محيط زيست، نسبت به پياده سازي اين دستور عمل در صنعت نفت اقدام مي كند.»
اقدام هاي زيست محيطي و توسعه پايدار
داشتن توسعه پايدار به معناي توسعه جوامع با در نظر گرفتن تأمين نيازهاي کنوني، بدون لطمه زدن به استعدادها و توانايي هاي مورد نياز آينده، نيازمند عزمي جدي براي حفظ، نگهداري و بهره برداري صحيح از مواهب و منابع ارزشمند الهي است که به عنوان وظيفه عمومي از آن ياد مي شود. به گفته مدير اچ اس اي شرکت ملي نفت ايران، «اقدام هاي خوبي در سطح شرکت ملي نفت به منظور حفاظت محيط زيست صورت گرفته که از آن جمله مي توان به در اولويت قرار دادن اصل پيشگيري به جاي اصلاح در تمام فعاليت ها و تصميم گيري ها، برنامه ريزي براي بازيافت گازهاي ارسالي به مشعل از طريق واگذاري به بخش خصوصي با هدف تبديل به برق يا ساير فراورده هاي نفتي و برنامه ريزي براي ارتقاي تصفيه خانه هاي فاضلاب پالايشگاه هاي گاز منطقه پارس جنوبي اشاره کرد، ضمن آنکه تهيه، تدوين و ابلاغ راهنماها و دستور عمل هاي کاري در بخش محيط زيست در سطح شرکت ملي نفت ايران با هدف پياده سازي و رعايت الزام هاي زيست محيطي حين مراحل ساخت و ساز، حفاري و بهره برداري از تأسيسات توليدي و پشتيباني و پايش وضعيت محيطي و محاسبه و گزارش دهي ميزان انتشار گازهاي گلخانه اي و آلاينده هاي هوا از ديگر اقدام هاي زيست محيطي است.»
عبداله زاده با بيان اينکه تشکيل کارگروه «لجن هاي نفتي و مواد زايد توليدي (اسلج)» به منظور رفع مشکلات زيست محيطي، تسهيل شرايط عملياتي، جلوگيري از تحميل هزينه هاي غير ضروري در شرکت ملي نفت ايران و شرکت هاي تابعه» يکي ديگر از اقدام هاي زيست محيطي شرکت ملي نفت ايران است، ادامه مي دهد: «کمک به تثبيت کانون هاي توليد گرد و غبار و شن هاي روان و بيابان زدايي در مناطق بحراني حاشيه تأسيسات نفتي از طريق مالچ پاشي و کاشت درخت هاي بومي در مناطق نفت خيز، مديريت گازهاي آلاينده و جلوگيري از سوزاندن هيدروکربن هاي زائد در گودال هاي سوخت بر اساس ابلاغيه وزير نفت طي نامه شماره 376-2/20 مورخ 19/06/1396، جمع آوري، آبزدايي و شيرين سازي گازهاي ترش همراه نفت لايه بنگستان مخازن نفت و تبديل اين گازها به گاز شيرين در کارخانه هاي گاز و گاز مايع و توليد مايعات گازي (طرح آماک)، استفاده از سيستم هاي کنترل جامدات و مديريت پسماند در دستگاه هاي حفاري و استفاده از دستگاه هاي فراورش سيار نفت (MOT)، تفکيک گر سيار نفت (MOS) و دستگاه مشعل سبز (Oil Green Burner) براي پيشگيري از آلودگي هوا و سوزاندن مواد زائد نفتي ناشي از عمليات حفاري چاه هاي نفت در گودال سوزها را در دستور کار داشتيم.»
او در ادامه به اقدام هاي زيست محيطي در سال 98 مي پردازد و مي گويد: «پيگيري اخذ مجوز EIA پروژه ميدان نفتي سپهر و جفير و انتقال و تزريق آب به مخازن نفتي ميدان هاي غرب كارون (شرکت مهندسي و توسعه نفت) و پيگيري اخذ هفت مجوز EIA از پروژه هاي طرح نگهداشت و افزايش توليد نفت (شرکت مناطق نفت خيز جنوب) از اقدام هاي در نظر گرفته شده در سال جاري است، همچنين پيگيري و نظارت بر طرح ايجاد مجتمع مديريت پسماند (ويژه و صنعتي) در منطقه عسلويه، پيگيري، به کارگيري و اجراي راهنماي محاسبه و گزارش دهي ميزان انتشار گازهاي گلخانه اي و نرم افزار PICARS، پيگيري استقرار و بهره برداري از نرم افزار طرح يكپارچه مديريت پسماند شركت ملي نفت، برگزاري تمرين مقابله با ريزش هاي نفتي در تالاب هور العظيم (پايلوت شركت متن) طرح اقتضايي مقابله با ريزش هاي نفتي در تالاب و پيگيري اجراي طرح پاکسازي 50 تن خاک آلوده به نفت به روش بيولوژيکي در حوضچه هاي نفتي جزيره خارگ (شرکت پايانه هاي نفتي ايران) را نيز در دستور کار داريم.»
تهيه محاسبه انتشار آلاينده هاي هوا
پروژه هايي از جمله استانداردسازي برآورد انتشار آلاينده هاي هوا در شرکت ملي نفت ايران، طرح يکپارچه مديريت پسماند شرکت ملي نفت ايران، نظارت عاليه بر مطالعات مهندسي بهبود وضعيت واحدهاي تصفيه پساب صنعتي پالايشگاه هاي پارس جنوبي و نظارت بر مکان يابي و طراحي مجتمع مديريت پسماند عسلويه از جمله پروژه هاي مطالعاتي است که طي سه سال اخير انجام شده است. مدير اچ اس اي شرکت ملي نفت ايران در زمينه پروژه مطالعاتي استانداردسازي برآورد انتشار آلاينده هاي هوا در شرکت ملي نفت ايران مي گويد: « اين پروژه مطالعاتي از سوي دانشگاه صنعتي شريف انجام شده و هم اکنون در مرحله اخذ مجوزهاي لازم براي نصب نرم افزار الکترونيکي طرح از طريق مديريت فناوري اطلاعات و ارتباطات شرکت ملي نفت است. به همين منظور راهنماي محاسبه انتشار آلاينده هاي هوا در شرکت ملي نفت تهيه و براي اجرا و گزارش دهي به شرکت هاي تابعه شرکت ملي نفت ابلاغ شد.»
به گفته عبداله زاده، «طرح يکپارچه مديريت پسماند شرکت ملي نفت ايران از سال 1395 آغاز شد و در حال حاضر در مرحله طراحي و تهيه نرم افزار مديريت پسماند براي استفاده در پايلوت هاي شش گانه در سطح شرکت هاي فرعي شامل شرکت ملي مناطق نفت خيز جنوب، نفت مناطق مرکزي، نفت فلات قاره ايران، پايانه هاي نفتي و مديريت اکتشاف است. با اجراي اين طرح مي توان انتظار داشت که بخش عظيمي از پسماندهاي توليدي در سطح شرکت ملي نفت به طور اصولي و بر اساس روش هاي مديريتي تعريف شده کاهش يافته و همچنين نتايج اين طرح در سطح ساير شرکت هاي فرعي و تابعه ملي نفت تسري يابد.» او با اشاره به پروژه مطالعاتي «نظارت عاليه بر مطالعات مهندسي بهبود وضعيت واحدهاي تصفيه پساب صنعتي پالايشگاه هاي پارس جنوبي» ادامه مي دهد: «مطالعات پروژه از سوي شرکت مشاور خارجي و کارفرمايي شرکت نفت و گاز پارس انجام يافته و در مرحله تامين اعتبار براي انجام فاز اجرايي طرح است. با انجام اين طرح مي توان انتظار داشت که تمامي پساب هاي خروجي از فازهاي پارس جنوبي به صورت متمرکز وارد تصفيه خانه تکميلي پساب شده و خروجي بر اساس استانداردهاي خروجي سازمان حفاظت محيط زيست باشد.» عبداله زاده در ادامه به نظارت بر مکان يابي و طراحي مجتمع مديريت پسماند عسلويه مي پردازد و مي گويد: «به منظور انجام مطالعات مکان يابي براساس الزام هاي سازمان محيط زيست، پروژه اي براي مکان يابي مجتمع با همکاري دانشگاه شهيد بهشتي آغاز شد. در گام بعدي و در قالب پروژه اي ديگر، همه پسماندهاي شرکت ها شناسايي شدند و طراحي مفهومي مجتمع صورت گرفت. در مرحله سوم مطالعات ارزيابي اثرات زيست محيطي احداث مجتمع پسماند، تعريف و سرانجام به صدور مجوز احداث اين مجتمع از سوي سازمان محيط زيست و همچنين اداره محيط زيست استان بوشهر منجر شد. پس از انجام فراخوان کشوري از سوي سازمان منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس، سرمايه گذار آن در قالب کارگروهي با همکاري سازمان محيط زيست، وزارت نفت، شرکت ملي نفت ايران و سازمان منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس شناسايي و زمين ها به آن واگذار شد.» مدير اچ اس اي شرکت ملي نفت ايران خاطرنشان مي کند: «اين پروژه در قالب دو سايت «دفن مهندسي و بهداشتي پسماندهاي غيرقابل بازيافت» و «بازيابي مواد و انرژي اين پسماندها» به سرمايه گذار واگذار شده است و در بازه زماني 24 ماهه به بهره برداري خواهد رسيد که با پايان آن، يکي از چالش هاي منطقه حل خواهد شد.»
رفع كاهش آلاينده ها در منطقه جنوب كشور
بر اساس ابلاغيه وزير نفت، طي نامه شماره 376-2/20 مورخ 19/06/1396 که سوزاندن هرگونه مواد هيدروکربني زائد در گودال هاي سوخت ممنوع است، بسياري از گودال هاي سوخت موجود حذف شدند. به همين منظور اقدام هاي اصلاحي در سطح شرکت هاي توليدي و عملياتي در حال اجراست.
عبداله زاده با اشاره به اين مطلب مي گويد: «آبزدايي و شيرين سازي گازهاي ترش همراه نفت لايه بنگستان مخازن نفت و تبديل اين گازها به گاز شيرين در کارخانه هاي گاز و گاز مايع و توليد مايعات گازي (طرح آماک)، استفاده از دستگاه هاي فراورش سيار نفت (MOT)، تفکيک گر سيار نفت (MOS) و دستگاه مشعل سبز (Oil Green Burner) براي پيشگيري از آلودگي هوا و سوزاندن مواد زائد نفتي ناشي از عمليات حفاري چاه هاي نفت در گودال سوزها، انجام پايش هاي ادواري سنجش آلاينده هاي هوا از سوي شرکت هاي فرعي و تابعه به منظور اندازه گيري و ارائه برنامه هاي کاهشي در زمينه انتشار آلاينده هاي هوا، تشکيل کارگروه «لجن هاي نفتي و مواد زائد توليدي (اسلج)» در شرکت هاي توليدي و عملياتي شرکت ملي نفت با هدف رفع مشکلات محيط زيستي، تسهيل شرايط عملياتي، جلوگيري از تحميل هزينه هاي غير ضروري و کمک به تثبيت کانون هاي توليد گرد و غبار و شن هاي روان و بيابان زدايي در مناطق بحراني حاشيه تأسيسات نفتي از طريق مالچ پاشي و کاشت درخت هاي بومي در مناطق نفت خيز از جمله اقدام هاي اصلاحي است که از سوي شرکت هاي توليدي و عملياتي در حال انجام است.»
توجه به مسائل زيست محيطي با آموزش
توجه به مسائل زيست محيطي همواره به آموزش و فرهنگ سازي نياز دارد، از اين رو اچ اس اي شرکت ملي نفت ايران، اقدام هايي را از جمله دوره آموزشي محيط زيستي ارزيابي اثرات زيست محيطي طرح ها، برگزاري مانور مقابله با ريزش هاي نفتي در محيط هاي تالابي، دوره آموزشي مديريت پسماند در عمليات حفاري، برگزاري دوره آموزشي شاخص هاي زيست محيطي مورد نياز، برگزاري دوره آموزشي محاسبه و گزارش دهي ميزان انتشار گاز هاي گلخانه اي و برگزاري دوره آموزشي روش هاي پاک سازي خاک هاي آلوده به مواد نفتي را در دستور کار خود قرار داده است.