پژوهشگاه صنعت نفت وابستگی به فناوری های خارجی را کاهش داده است
پیشگامان فناوری های سبز در قلب صنعت نفت
لیلامهداد پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان قلبی تپنده برای توسعه راهکارهای علمی و فناوری های پایدار در حوزه های زیست محیطی شناخته می شود. این مرکز با بیش از سه دهه تجربه در حوزه های تصفیه آب و پساب، پاکسازی خاک های آلوده و کنترل آلاینده های هوا، نه تنها به دنبال کاهش اثرات مخرب صنعت نفت بر طبیعت بوده؛ بلکه با نوآوری های بومی، وابستگی به فناوری های خارجی را به حداقل رسانده و گام های بلندی در مسیر صنعت نفت سبز برداشته است. پژوهشگران این پژوهشکده موفق شده اند با استفاده از میکروارگانیسم های بومی، خاک های آلوده به نفت را در مناطق صنعتی تا 85درصد پاکسازی کنند، همچنین سنسورهای لیزری ساخت داخل این مرکز، قادر است با دقتی بی نظیر، آلاینده های گازی را در لحظه ردیابی کند. اینها تنها بخشی از دستاوردهایی است که بهنام راسخ، رئیس پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت و تیم او طی سال های اخیر به دست آورده اند. پروژه هایی که هم حل کننده معضلات صنعت نفت هستند و هم الگویی برای توسعه پایدار. د ر واقع پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت ثابت کرده است که رشد صنعتی نه تنها متناقض با حفظ محیط زیست نیست؛ بلکه می توانند همسو با یکدیگر پیش بروند. با نگاهی به پروژه های این مرکز، می توان امیدوار بود که صنعت نفت به عنوان الگویی برای توسعه پایدار شناخته شود.
پژوهشگاه صنعت نفت در قامت بازوی علمی و فناوری این صنعت، سهم قابل توجهی در افزایش تولید داخلی، کاهش وابستگی به شرکت های خارجی و خام فروشی در محصولات اولیه داشته است. نکته قابل تامل اینکه راهبرد پژوهشگاه صنعت نفت، ایجاد ارزش افزوده از راه تولید و تجاریسازی فناوری است؛ البته با رویکرد اصل انجام پژوهش برای توسعه و داخلی سازی فناوریهای جدید. این مجموعه در کنار دانشجویان و پژوهشگران در رقابت با شرکت های خارجی قرار گرفته و در این مسیر سهم قابل توجهی در تامین نیازهای فناورانه و دانش فنی دوران تحریم و محدودیت های اقتصادی تحمیل شده، دارد. این پژوهشگاه زیرمجموعه های تخصصی متناسب با وظایف تعریف شده هم دارد که پروژه های مختلفی را دنبال می کنند. به گفته بهنام راسخ، رئیس پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت، تمرکزشان بر سه حوزه اصلی حفاظت از محیط زیست، پایش و ارزیابی آلاینده های ناشی از صنایع نفت، گاز و پتروشیمی در آب، خاک، هوا و صوت و ارائه راهکارهای فناورانه برای کنترل و حذف این آلودگی هاست.
پروژه هایی در خدمت محیط زیست
پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت، با هدف توسعه فناوری های نوین در حوزه حفاظت از محیط زیست و کاهش آلاینده های صنعتی، پروژه های متعددی را در دست اجرا دارد. این پروژه ها با هدف پاسخگویی به چالش های زیست محیطی صنایع نفت، گاز و پتروشیمی طراحی شده اند. راسخ از پاکسازی زیستی خاک و آب های زیرزمینی آلوده به ترکیبات نفتی به عنوان یکی از پروژه های شاخص در دست اجرا می گوید، به عبارت ساده تر سخنان او درباره استفاده از روش های بیولوژیکی برای تجزیه آلاینده های نفتی و احیای اکوسیستم های آلوده است. رئیس پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت، پروژه بعدی را طراحی شبکه پایش آب های زیرزمینی در مناطق صنعتی و عملیاتی عنوان می کند. راسخ در این باره توضیح می دهد: «ایجاد سیستم های نظارتی هوشمند برای رصد کیفیت آب های زیرزمینی و پیشگیری از آلودگی گسترده».
طراحی شبکه پایش آب های زیرزمینی در مناطق صنعتی و عملیاتی، یعنی ایجاد سیستم های نظارتی هوشمند برای رصد کیفیت آب های زیرزمینی و پیشگیری از آلودگی گسترده هم پروژه دیگری است که پژوهشگاه دنبال می کند. پایش و کنترل خوردگی میکروبی در تأسیسات نفتی یا به عبارت ساده تر، شناسایی و مهار میکروارگانیسم های عامل خوردگی در خطوط لوله و تجهیزات صنعتی نیز یکی دیگر از پروژه هاست.
گام های مؤثر پژوهشگاه برای حفظ منابع طبیعی
راسخ همچنین از پروژه طراحی و ساخت آنالایزرها و سنسورهای پرتابل پیشرفته برای شناسایی سریع آلاینده ها یا همان توسعه دستگاه های سریع و دقیق برای تشخیص آلاینده ها در محل و کاهش زمان آزمایش های محیطی خبر می دهد. بنابرنظر او، راه اندازی سامانه ملی گزارش دهی انتشار آلاینده های هوا و گازهای گلخانه ای یا به عبارت ساده تر ایجاد پایگاه داده یکپارچه برای ثبت و تحلیل انتشار آلودگی و کمک به سیاست گذاری های کاهشی و پایش کیفی هوا در مناطق صنعتی و شناسایی منابع آلاینده در مجتمع های نفت، گاز و پتروشیمی یا همان استفاده از فناوری های نوین برای ردیابی منابع انتشار آلودگی در مجتمع های نفت، گاز و پتروشیمی از دیگر پروژه های این پژوهشگاه به شمار می روند؛ البته بررسی و مدل سازی انتشار آلاینده های جوی با هدف ارائه راهکارهای کاهش دهنده و پیشرفت در تصفیه آب و پساب های صنعتی هم از مهم ترین پروژه هایی هستند که پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت دنبال می کند. واقعیت امر اینکه این پروژه ها نشان دهنده تعهد پژوهشگاه صنعت نفت به توسعه پایدار و رعایت استانداردهای محیط زیستی است. در واقع با بهره گیری از دانش بیوتکنولوژی و فناوری های نوین، این پژوهشکده گام های مؤثری در مسیر کاهش آلودگی های صنعتی و حفظ منابع طبیعی برداشته است.
خودکفایی در طراحی تجهیزات زیست محیطی
طی سال های اخیر گام های بلندی برای کاهش آلودگی و بومی سازی فناوری های مرتبط توسط وزارت نفت برداشته شده است. در واقع پروژه هایی مانند تصفیه کاستیک مستعمل، ارتقای سامانه های تصفیه پساب و طراحی تجهیزات پایش آلودگی، نشان دهنده تعهد این صنعت به حفظ محیط زیست و خودکفایی فناورانه است. رئیس پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت، در این باره گریزی می زند به پروژه های انجام شده در حوزه تصفیه پساب های صنعتی و می گوید: «از جمله پروژه های شاخص، می توان به رفع تنگناهای تصفیه کاستیک مستعمل در پالایشگاه نفت بندر عباس، اصلاح سامانه تصفیه بیولوژیک و نمک زدایی پساب کارخانه نازگل، طراحی سامانه پرتابل تصفیه آب آلوده در منطقه لرستان، بویژه طراحی و اجرای تصفیه خانه پساب در مجتمع گاز خانگیران اشاره کرد که به صورت عملیاتی در کنترل آلودگی منابع آبی و ارتقای استانداردهای زیست محیطی موثر بوده اند.» راسخ از خودکفایی در طراحی تجهیزات زیست محیطی هم می گوید؛ اینکه در گذشته وابستگی زیادی به تجهیزات وارداتی وجود داشت.رئیس پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت در ادامه می گوید:«اما طی سال های اخیر با تکیه بر توان داخل، موفق به طراحی و ساخت برخی آنالایزرها، سنسورها و سامانه های پایش آلودگی آب و هوا شده ایم. او بر این باور است که همه اینها گامی مهم در مسیر بومی سازی تجهیزات زیست محیطی و کاهش وابستگی به خارج به شمار می رود.
ایجاد پل ارتباطی مؤثر بین صنعت و دانشگاه
پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت، با رویکردی نوین درباره توسعه فناوری های زیست محیطی و حل چالش های صنعت نفت، همکاری های گسترده ای با مراکز علمی و دانشگاهی کشور برقرار کرده که این تعاملات استراتژیک، به ایجاد پل ارتباطی مؤثر بین صنعت و دانشگاه منجر شده است. راسخ در این خصوص از تعامل و همکاری این پژوهشکده با دانشگاه های تهران، تربیت مدرس، صنعتی شریف و دانشگاه آزاد اسلامی برای تربیت نیروی متخصص خبر می دهد. به باور او، پژوهشکده با بهره گیری از ظرفیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی در پروژه های مشترک، هم افزایی مؤثری بین صنعت و دانشگاه ایجاد کرده است.«این همکاری ها نقش مهمی در تربیت نیروی انسانی متخصص و آشنا با مسائل زیست محیطی صنعت نفت ایفا می کنند.»
راسخ می گوید: پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی پژوهشگاه صنعت نفت، با استفاده از ظرفیت های علمی کشور، در مسیر توسعه فناوری های زیست محیطی، ارتقای تجهیزات پایش، اجرای پروژه های کاربردی و گسترش تعامل با دانشگاه ها حرکت می کند.
به گفته او، پژوهشکده تلاش دارد در تحقق اهداف پایداری و حفاظت از محیط زیست در صنعت نفت، نقش کلیدی ایفا کند. واقعیت این است که همکاری های مؤثر پژوهشکده محیط زیست و بیوتکنولوژی با دانشگاه های کشور، الگویی موفق در پیوند صنعت و دانشگاه محسوب می شود؛ تعاملاتی که نه تنها به توسعه فناوری های زیست محیطی کمک کرده؛ بلکه در تربیت نسل جدیدی از متخصصان این حوزه نیز نقش اساسی داشته است. در واقع، تداوم این روند می تواند صنعت نفت را در مسیر توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست یاری کند.