از روش های مختلف از جمله منابع داخلی، بازار پول و سرمايه، صندوق توسعه ملی، قراردادهای سرمايه گذاری و ... در برنامه ریزی قرار دارد.
به منظور اجرای به موقع طرح ها ضروری است تا پايان دولت چهاردهم حدود 80 ميليارد دلار دراين بخش سرمايه گذاری شود و وزارت نفت بنا دارد آن را از منابع داخلی، قرارداد سرمایه گذاری آی پی سی، قراردادهای سرمایه گذاری بیع متقابل EPC/F و همچنین صندوق توسعه ملی تامین کند. افزون بر آن در افق بلندمدت نيز وزارت نفت در مسیر تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه اقتصادی، برنامه ريزی جامعی در حوزه های مختلف بالادست و پايين دست صنعت نفت انجام داده است. در حوزه بالادست، طرح های نگهداشت توليد و توسعه ميادين نفتی و گازی، توسعه ظرفيت ذخيره سازی و طرح جمع آوری گازهای مشعل در اولويت و در حوزه پايين دست نيز طرح های توسعه و كيفي سازی پالايشگاه های نفتي، توسعه ظرفيت ذخيره سازی روزمينی و زيرزمينی گاز، توسعه صنعت پتروشيمی و توسعه خطوط لوله و ایستگاه ها در دستور كار قرار گرفته است.
سرمایه های مورد نیاز از نفت تا پتروشیمی و پالایشگاه
تنها در بخش نگهداشت و افزايش توليد نفت وگاز که با اجرای مجموعه آن و توسعه ميادين نفتی در 29 ميدان مستقل و 15 ميدان مشترك، توان توليد نفت خام كشور به ميزان 6/4 ميليون بشكه در روز مطابق اهداف قانون برنامه هفتم پيشرفت خواهد رسيد كه تحقق آن نيازمند سرمايه گذاری به ميزان حدود 46 ميليارد دلار (شامل 10 ميليارد دلار براي اجرای طرح های نگهداشت توليد و 36 ميليارد دلار براي طرح های توسعه) است.
همچنين با اجرای مجموعه طرح هاي نگهداشت و توسعه ميادين گازی در 21 ميدان مستقل و 6 ميدان مشترك، توليد روزانه گاز خام به 1340 ميليون متر مكعب در روز مطابق اهداف قانون برنامه هفتم پيشرفت افزايش خواهد يافت كه در اين خصوص نيز حدود 75 ميليارد دلار سرمايه گذاری (22 ميليارد دلار براي اجراي طرح های نگهداشت توليد و 53 ميليارد دلار براي طرح های توسعه) مورد نياز است.
اجراي مجموعه اين طرح ها در ميادين نفتي و گازی نيازمند حدود 120 ميليارد دلار سرمايه گذاری است كه برای تحقق آن، استفاده از روش های متنوع از جمله جذب منابع مالی و سرمایه گذاری صنايع انرژي بر و پتروشيمي ها در میادین مستقل گازی با استفاده از ظرفیت های بند (ب) ماده ۱۵ برنامه هفتم پیشرفت، تاسیس صندوق تضمین صنعت نفت با مشارکت بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی، سازمان بورس و شبکه بانکی در چارچوب قانون تامین مالی تولید و زیرساخت ها به منظور صدور تضامین مورد نیاز برای تامین مالی از طریق بازار پول و سرمایه، اهرم سازی منابع حساب سرمایه گذاری نفت و گاز موضوع بند (ب) ماده 14 قانون برنامه هفتم پیشرفت جهت حمایت از سرمایه گذاری در طرح ها و پروژه های نفتی، انتشار و استفاده از گواهی سپرده کالایی نفت خام به منظور پرداخت مطالبات بخش غیردولتی در طرح هاو پروژه های نفتی و گازی و نیز تامین مالی طرح ها و پروژه های بالادستی مدنظر قرار گرفته است.
به منظور تحقق اهدافی که به آنها اشاره شد، 16 پروژه از مجموع 32 پروژه مربوط به طرح نگهداشت و افزايش توان توليد در قالب EPD/EPC و 9 قرارداد توسعه در چارچوب قراردادهاي جديد بالادستي (IPC) در حال اجراست. همچنين 6 قرارداد با مجموع سرمايه گذاری 7/14 ميليارد دلار منعقد شده و در مرحله تنفيذ است و 9 قرارداد جديد به ارزش 8/7 ميليارد دلار در همين چارچوب قراردادهای IPC در حال مذاكره و پيگيری است وسال 1404 منعقد خواهند شد.
همچنین برای ايجاد توازن در شبكه توليد و مصرف گاز طبيعي كشور و افزايش پايداري و امنيت عرضه گاز در كشور به خصوص در دوره هاي اوج مصرف اجرای، طرح های ذخيره سازی گاز در برنامه وزارت نفت قرار گرفته است. در اين زمينه هم اکنون 6 طرح ذخیره سازی گاز طبیعی شامل سه طرح در مرحله توسعه و سه طرح در فاز اکتشاف در دست اجرا قرار دارد. همچنین شرکت ملی نفت ایران میادین جدیدی را در سه دسته/اولویت به عنوان طرح های آتی ذخیره سازی گاز طبیعی معرفی کرده است. در حوزه پتروشيمی، با تكميل 61 طرح در دست اجرا با سرمايه گذاری حدود 24 ميليارد دلار، ظرفيت توليد محصولات پتروشيمی از 96 به 5/131 ميليون تن در سال مطابق قانون برنامه هفتم توسعه اقتصادی افزايش خواهد يافت. در اين خصوص تاكنون 12 ميليارد دلار از 24 ميليارد دلار مورد نظر هزينه شده و در صورت تكميل طرح ها، حدود 13 ميليارد دلار به درآمد حاصل از فروش محصولات پتروشيمي كشور افزوده خواهد شد.
در زمینه تولید و توسعه ظرفیت پالایشگاهی کشور، وزارت نفت از بدو استقرار دولت چهاردهم و با توجه به محدودیت های تامین مالی و همچنین اولویت های شبکه تامین و توزیع سوخت کشور، اقدام به پایش و اولویت بندی 27 طرح توسعه پالایشگاه/پتروپالایشگاه دارای مجوز خوراک کرد که در نهایت 7 طرح با سرمایه گذاری باقیمانده 1/3 میلیارد یورو انتخاب شد؛ با بهره برداری از این طرح ها، ظرفیت پالایشی کشور به میزان 550 هزار بشکه در روز افزايش خواهد يافت.
در زمينه ارتقا و کیفی سازی محصولات پالایشگاه های موجود، طرح های اولویت دار قابل بهره برداری تا پایان دولت چهاردهم درمجموع 7 طرح با برآورد سرمایه گذاری باقیمانده حدود 2/4 میلیارد یورو بوده که در 5 پالایشگاه کشور در حال انجام است. به منظور افزايش توان تامين فراورده هاي نفتی، صرفه جويی در مصرف سوخت، همچنين كاهش تردد نفتكش ها و در نتيجه كاهش حوادث و سوانح، طرح های مختلفی در حوزه توسعه خطوط لوله انتقال فراورده دردست پيگيری و اقدام است. با بهره برداری از طرح های دردست اقدام و برنامه ریزی شده تا سال 1407 با مجموع سرمايه گذاري افزون بر 37 همت و 128 ميليون يورو، طول خطوط لوله انتقال نفت خام به میزان 615 کیلومتر (معادل 12 درصد) و طول خطوط لوله انتقال فراورده به میزان 2323 کیلومتر (معادل
25درصد) افزایش خواهد یافت.
موارد یادشده، از اهمیت موضوع سرمایه گذاری در صنعت نفت در حوزه های مختلف حکایت دارد و می تواند ترسیم کننده نقش مهم وزارت نفت در تحقق شعار سال باشد.
اقدام های به ثمر رسیده در دولت چهاردهم
با تکیه بر چنین رویکردی، وزارت نفت دولت چهاردهم از بدو تشکیل دولت، اقدام های توسعه ای را در اولویت کاری قرار داده و شاهد دستاوردهای مناسبی در این زمینه بوده است. توجه به اهمیت تكمیل و راه اندازی طرح ها و پروژه های وزارت نفت و لزوم شتاب دهی به پیشرفت طرح ها و رفع موانع و مشكلات پیش روی آنها، از همان آغاز استقرار دولت چهاردهم مورد توجه قرار گرفت. تاكنون تعدادی از طرح های مهم و راهبردی صنعت نفت از جمله افزایش تولید نفت خام به میزان 250 هزار بشكه در روز، طرح فشار افزایی میدان گازی پارس جنوبی، طرح توسعه یكپارچه میدان آزادگان، طرح توسعه میدان آذر و طرح توسعه میدان مسجدسلیمان تعیین تكلیف شد. همچنین با تكمیل و رفع موانع برخی طرح های اولویت دار كه بلاتكلیف مانده بودند، بهره برداری از این طرح ها آغاز شد.
از دیگر اقدام های مهم و راهبردی که وزارت نفت دولت چهاردهم در دستور کار قرار داد و نهایی کرد، قرارداد حدود ۱۷ میلیارد دلاری برای ساخت، نصب و راه اندازی سکوهای فشارافزایی گاز پارس جنوبی با شرکت های داخلی بوده است تا با این اقدام در مسیر پیشگیری از بحران گازی در دهه های آینده حرکت شود.
بر اساس این قراردادها، شرکت پتروپارس قرار است هاب های ۱ و ۷ را به ارزش حدود ۴.۸ میلیارد دلار، قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا،هاب های ۳ و ۶ به ارزش بیش از ۴.۹ میلیارد دلار، شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت (اویک) هاب های ۲ و ۵ به ارزش حدود ۴.۸ میلیارد دلار و گروه مپنا (شرکت نیرپارس) نیز هاب ۴ به ارزش بیش از ۲.۳۶ میلیارد دلار را اجرا کنند. درمجموع ارزش قرارداد این هفت هاب حدود ۱۷ میلیارد دلار خواهد بود.
بر اساس جزئیات ارائه شده، هر هاب فشارافزایی در این طرح شامل چند فاز و منطقه می شود، به طوری که هاب یک شامل فازهای ۱۲A، ۱۱B، ۱۲B و ۱۱A، هاب دوم شامل فازهای ۱۵، ۱۶، ۳ و ۲۱، هاب سوم شامل فازهای ۱، ۵، ۱۷ و ۱۸، هاب چهارم شامل فاز ۲، ۱۹C، ۱۹AB، ۲۰ و ۶، هاب پنجم شامل فازهای ۱۳AB، ۱۰، ۱۳BD و ۱۴AC، هاب ششم شامل فازهای ۱۱، ۲۲، ۲۴A، ۲۳، ۲۴B و ۱۴BD و هاب هفتم شامل فازهای ۴، ۷، ۸ و ۹ پارس جنوبی است. بر اساس این قرارداد قرار است ۱۴ سکوی فشارافزای گاز برای فازهای پارس جنوبی تعریف، ساخته، نصب و راه اندازی شود.
سکوهای فشارافزا با ظرفیت ۲ میلیارد فوت مکعب قابلیت فشارافزایی به میزان ۹۰ بار دارند. هدف ایران این است که سکوی فشارافزا را در یاردهای ساحلی خود بسازد، اما از آنجا که این سکو حدود ۲۰ هزار تن وزن خواهد داشت و در ایران سابقه و تجربه مهندسی تفصیلی، ساخت و نصب سکو با وزن بیش از ۷ هزار تن وجود ندارد، بنابراین باید زیرساخت های موجود را در کشور ارتقا داد.
طراحی پیچیده، ضرورت چیدمان درست تجهیزات، رعایت مسائل ایمنی و امور عملیاتی، از ویژگیهای این سکوی فشارافزا به شمار می آید. برای نصب این سکوها نیز باید از روش فلوت اور (Float Over) استفاده شود. طراحی مفهومی و پایه سکوی تقویت فشار گاز در پارس جنوبی از سوی مشاور بین المللی انجام شده تا به الگویی درست و دقیق برای بهره مندی ایران در فازهای پارس جنوبی بدل شود.
هر سکو چهار کمپرسور ۳۰ مگاوات نیاز دارد و هرچقدر امکان تأمین ساخت داخل وجود داشته باشد، از پیمانکاران و سازندگان ایرانی استفاده می شود. وزن سکوهای پیش بینی شده به گونه ای است که امکان ساخت در داخل کشور وجود داشته باشد.
از دیگر طرح های مهم صنعت نفت که در دوره کوتاه سپری شده از وزارت نفت دولت پزشکیان به ثمر نشست، می توان به طرح افزایش تولید نفت از میدان مشترک یادآوران اشاره کرد که تولید روزانه ۴۲ هزار بشکه نفت را هدف گذاری کرده است و با سرمایه گذاری ۳۵۰ میلیون دلار آغاز شد. براساس این طرح، حفاری ۲۴ حلقه چاه در این میدان مشترک نفتی انجام می شود؛ میدان آزادگان از دیگر پروژه های کلیدی این منطقه است که به همت پیمانکاران داخلی به افزایش تولید رسیده است و به زودی با بهره برداری از فاز دوم آزادگان، تولید این میدان به ۵۵۰ هزار بشکه در روز می رسد.
در بخش میادین غرب کشور نیز شاهد فعالیت موثری بوده ایم. از جمله طرح های مهم در این بخش با هدف افزایش تولید نفت و تحقق توسعه میدان های نفتی کشور، آغاز رسمی طرح توسعه سه میدان نفتی سومار، سامان و دلاوران (در مناطق کمتر توسعه یافته غرب کشور) است که زمستان سال گذشته اجرایی شد. حجم نفت درجای این سه میدان بیش از ۴۱۰ میلیون بشکه تخمین زده و پیش بینی می شود که با روند توسعه این میادین طی ۵۵ ماه، سودآوری ۱.۶ میلیارد دلاری (طی ۲۰ سال) برای کشورمان محقق شود.
افزون بر آن با توجه به اهمیت راهبردی مقوله سرمایه گذاری در صنعت نفت، با آغاز به کار دولت چهاردهم، مذاکرات پیچیده و پیگیری های مدیران ارشد صنعت نفت سبب شد تا سرانجام مجوز پرداخت تسهیلات به شرکت ملی نفت ایران به مبلغ ۳ میلیارد دلار از طریق بانک های عامل اخذ شود.
این مهم، با هدف افزایش تولید نفت خام میدان های هیدروکربوری به مقدار ۲۵۰ هزار بشکه در روز از تولید پایه یک میلیون و ۹۳۹ هزار بشکه در روز به ۲ میلیون و ۱۸۹ هزار بشکه در روز انجام می شود. در عین حال بانک مرکزی نیز مجاز شد تا به تشخیص خود با استفاده از انواع راهکارها نسبت به تأمین مالی این طرح اقدام کند.
در آبان ۱۴۰۳ نیز، شورای ملی تأمین مالی در ششمین نشست خود شیوه نامه تأمین مالی قراردادهای بالادستی نفت و گاز را تصویب و وزیر اقتصاد به عنوان رئیس شورای این شیوه نامه را برای اجرا به دستگاه ها ابلاغ کرد. بر اساس مفاد این شیوه نامه، شرکت ملی نفت ایران عواید، منافع و حقوق قراردادی متعلق به بخش خصوصی و غیردولتی را در مراحل مختلف قرارداد برای استفاده از ابزارهای مختلف بازارهای پول و سرمایه، شناسایی و به نهادهای مالی ارائه خواهد کرد.
امکان استفاده بخش خصوصی و غیردولتی از ابزارهایی همچون انواع صکوک، صندوق پروژه، گواهی سپرده کالایی نفت خام، حواله تحویل نفت خام، گواهی تعهد پرداخت و انواع تسهیلات بانکی به منظور تأمین مالی این دسته از قراردادها، از نتایج و مزایای این شیوه نامه است که برای نخستین بار امکان استفاده از سرمایه های خرد مردمی را برای توسعه میدان های نفتی و گازی را فراهم می کند.
پیشگامی نفت برای تحقق شعار سال
همزمان با اعلام شعار «سرمایه گذاری برای تولید» از سوی رهبر معظم انقلاب برای سال 1404 وزارت نفت به عنوان پیشگام در تحقق این شعار گام برداشته و رویداد تحول در سرمایه گذاری و توسعه در بالادست نفت و گاز ایران را تدارک دیده است که قرار است در آن بیش از ۲۰۰ فرصت سرمایه گذاری در حوزه شرکت ملی نفت ایران معرفی شود. ظرفیت سرمایه گذاری پروژه های معرفی شده در این رویداد بیش از ۱۳۵ میلیارد دلار است که فرصت های موجود در میدان های نفتی و پروژه های بالادستی حدود ۱۰۰ پروژه همچنین ۱۰۰ فرصت سرمایه گذاری دیگر مربوط به زنجیره ارزش صنعت نفت است که تحت مدیریت و رهبری شرکت ملی نفت ایران تعریف شده اند.
این رویداد از سوی مدیریت سرمایه گذاری و کسب و کار برگزار می شود که ماموریت زمینه سازی برای به کارگیری دانش و تخصص ایرانی و جهانی در کنار تامین منابع مالی داخلی و خارجی، برای بهره برداری مطلوب از ذخایر نفت وگاز و تولید ثروت برای کشور را در دستور کار دارد و از اهداف آن کسب جایگاه رقابتی برتر منطقه ای در توسعه میادین و تولید نفت و گاز از طریق جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی، تسهیل سرمایه گذاری و ایجاد جذابیت از طریق تعامل مستمر و نزدیک، تشخیص و درک بهنگام نیازهای متنوع سرمایه گذاران، شرکا و ... در قالب ارائه بسته های سرمایه پذیری و راهکارهای جامع برای خلق مزیت رقابتی پایدار با هدف نفوذ و کسب سهم از سرمایه گذاران داخل و خارجی با اتخاذ رویکرد برد - برد و منصفانه است.
با چنین ماموریتی یکی از اهداف برگزاری رویداد بزرگ ملی سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران، معرفی صندوق تضمین صنعت نفت به عنوان اقدامی بزرگ برای تأمین مالی طرح ها و پروژه های نفتی است، در این زمینه توافقنامه هایی با حضور بانک ها امضا می شود که نقش مهمی در جذب سرمایه ها به صنعت نفت ایفا می کند.
معرفی فرصت های سرمایه گذاری و تأمین مالی طرح های شرکت ملی نفت ایران در حوزه های توسعه میدان های نفتی و گازی، جمع آوری گازهای مشعل، ساخت واحدهای فراورشی سریع الاحداث، احداث ایستگاه های تقویت فشار گاز، پروژه های آبسازی، احداث خطوط لوله و مخازن ذخیره سازی نفت خام، طرح توپک رانی هوشمند، تولید و انتقال برق، طرح های بهینه سازی، ارائه جذابیت های اقتصادی جدید به منظور سرمایه گذاری در طرح های شرکت ملی نفت ایران، تبیین ابعاد قراردادهای IPC به منظور توسعه میدان های نفتی و گازی، تبیین ابعاد قراردادهای مشارکت های عمومی خصوصی و ارائه ظرفیت های تأمین مالی قراردادهای سرمایه گذاری شرکت ملی نفت ایران، از محورهای اصلی این رویداد هستند. همچنین نشست های تخصصی از جمله نشست تخصصی شرکت های اکتشاف و تولید، فرصت های توسعه میدان های نفتی، فرصت های توسعه میدان های گازی و... در این رویداد برگزار می شود.
بدون شک استقبال مناسب از این گردهمایی می تواند حیات تازه ای برای صنعت نفت باشد که سال های مدیدی است از تزریق سرمایه ای در خور و شایسته بازمانده است. به موازات آن اتکا به توان داخل و فضای پایدار بین المللی هم می تواند در آینده نزدیک شرکت های داخلی و خارجی را دوشادوش هم در هموار کردن راه توسعه تقویت کند.
نفت، صنعتی است با دریایی از ظرفیت برای سرمایه گذاری در آن؛ ظرفیتی مهم که سرمایه گذاری در آن می تواند چشم انداز روشنی را برای حضور بیش از پیش ایران در بازارهای بین المللی رقم بزند.
فضای کنونی کشور در حوزه اقتصاد به گونه ای است که توجه بیش از پیش به سرمایه گذاری در همه بخش های آن به ویژه صنایع مهم و بنیادی همچون نفت با توجه به شعار امسال که از سوی مقام معظم رهبری "سرمایه گذاری برای تولید" نام گذاری شده است، می تواند پنجره های مهم و متعددی را برای حضور قوی تر ایران درصحنه اقتصاد بین الملل باز کند.