خون  غیرت  در رگ سفید

علی صفی خانی، رئیس اچ اس ای وقت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب :

هفتم آبان ماه مصادف با سالگرد وقوع حادثه فوران چاه سرکش ۱۴۷ رگ سفید در سال ۹۶ است. این حادثه مقدمه ای برای ورود غیرتمندانه و شجاعانه مردان بی ادعای صنعت نفت به عرصه مهار این اژدهای لجام گسیخته است؛ کارکنان متخصص و ماهری که هم رگ سفید را خوب می شناختند و هم سختی کار را که اگر نبود تلاش این صنعت مردان، به راستی چنین حماسه ای هم آفریده نمی شد. به خاطر دارم در هر بار حمله به آتش و اقدام های کنترلی و مهندسی برای مهار از سطح، مخاطرات فراوانی همکاران را تهدید می کرد. دمایی ۱۵۰۰ درجه سانتی گراد ، 180 دسی بل صدا و لرزش زمین بالای ۳ ریشتر هر جنبنده ای را نابود می کند، اما با درک صحیح از ریسک های محیط کار و اقدام های مهندسی و رعایت الزام های ایمنی، بهداشتی و زیست محیطی دلاورمردان حاضر در این عملیات پس از ۵۸ روز تلاش مجاهدانه و مهار این چاه سرکش به سلامت به خانه های خود بازگشتند. این حماسه، یادآور شعار «ما می توانیم» و تبلور فرهنگ ایثار و شهادت است؛جا دارد که از مردان خستگی ناپذیر این میدان، مرحوم بیژن عالی پور و مرحوم مسعود حیدری که امروز در بین ما نیستند، همین طور یادو خاطره شهدای شرکت ملی حفاری ایران شهید ارزانی و شهید سلیمی را که در همان زمان اولیه فوران چاه به شهادت رسیدند، گرامی بداریم و به روح بلند و آسمانی این عزیزان سلام و درود فرستیم.

درخشش مهارگران

یونس عباسی لرکی، رئیس وقت عملیات منطقه 2 اداره حفاری شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب  و مدیر تعمیر تکمیل و خدمات فنی چاه های شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب:

 

 رگ سفید حادثه تلخ، ناگوار و دلخراشی بود که آتش سهمگین و پرزبانه آن با همت وغیرت ایرانی مهار شد. میدان رگ سفید با پیچیدگی های مختلف و شرایط خاص مخزن که حادثه و حریق در آن مسبوق به سابقه بوده، فوران و حادثه های دیگری در سال های1343، 1354 و  1392  پشت سر گذاشته است، اما مهار آتش آن در هفتم آبان ماه 1396 با اقدام ها و ابتکارهایی ویژه همراه بود که در دل خود رکوردهایی را هم به ثبت رساند. اگر بخواهیم یکی از این رکوردها را مرور کنیم، کافی است نگاهی به این آمار داشته باشیم: حادثه آتش سوزی رگ سفید در حالی 58 روزه مهار شد که مهار آن از سوی خارجی ها در حادثه سال 1354 (چاه 33 رگ سفید)، 95 روز زمان برد؛ بنابراین متخصصان و تلاشگران صنعت نفت در سال 1396 با وجود محدودیت های ایجاد شده به واسطه تحریم ها، با قدرت و توان و تخصص خود و صرف یک سوم زمان خارجی ها، آتش را مهار کردند. این در حالی بود که در 58 روز تلاشی که در جریان بود، این پیام ها از سوی خارجی ها شنیده می شد که ایرانی ها از عهده کار برنخواهند آمد و درخواست حضور در میدان را با ارقامی نجومی برای مهار آتش داشتند، اما این مهم به عنوان اقدامی بزرگ به ثمر رسید و باید بیش از اینها به آن پرداخته شود.

ابعاد حادثه رگ سفید

بگذارید با هم ابعاد حادثه رگ سفید را مرور کنیم: در محیطی با فشار بالای سیال (بیش از PSI ۲۴۰۰) که یکی از بالاترین فشارهای ثبت شده در فوران های کشور است، حرارت مرکز آتش (حدود 1470درجه سانتی گراد)، نوع سیال خروجی از چاه (ترکیبی از نفت و گاز)، زمین لرزه به واسطه خروج نفت و گاز 3 و نیم ریشتر، آلودگی صوتی 180 دسی بل به همراه  تشعشعات چاه قرار داشتیم که تمام این موارد عملیات مهار فوران این چاه را به پیچیده ترین عملیات اطفای حریق در کشور بدل کرد.

استاندارد آلودگی صوتی در محیط های صنعتی 80 دسی بل است و به ازای هر میزان افزایش از میزان ساعت کار کاسته می شود. فعالیت در چنین فضایی آن هم به مدت 58 روز با هیچ استاندارد بین المللی از نظر شاخص های ارائه شده همخوانی ندارد و هر ثانیه حضور در این محیط ایثار و غیرت می خواهد. در این حادثه 15 فرایند حمله به چاه، بدون توقف انجام شد. در فضایی که نیم متر زیر پا قابل مشاهده نبود درعمق دوهزار و 342 متری با مته قطر 22 سانتی متری به دل آتش زده و این چاه پرزبانه مهار شد. در این حادثه پس از 14 روز اقدام های زیرساختی و استقرار دکل 93 فتح (شرکت ملی حفاری ایران) در موقعیت C برای حفاری عمودی و دکل 94 فتح شرکت ملی حفاری ایران در موقعیت A به عنوان چاه امدادی انحرافی انتخاب و در بامداد یکم آذرماه، حفاری عمودی دکل 93 آغاز شد. با توجه به ماهیت متفاوت فوران چاه، به موازات هم دو روش گزینه اطفا از سطح (Top Kill) و همچنین اطفا از عمق (Bottom Kill) در دستور کار قرار گرفت که در نهایت از طریق اطفا از عمق (Bottom  Kill ) به هدف رسیدیم و در عمق دو هزار و 342 متری در حفره چاه 147 رگ سفید از طریق چاه کمکی ارتباط برقرار کردیم و پس از ۳۴ روز حفاری مستمر در عمق مورد نظر در ساعت ۲۰ و ۴۵ دقیقه شامگاه پنجم دی به سرانجام رسید و از طریق پمپ‎های فشار قوی توانستیم آتش را مهار کرده و اژدهای سرکش ۱۴۷ به طور کامل خاموش شد. وقتی یک چاه فوران می کند، از حالت طبیعی و معمول خود خارج می شود، چاه های مجاور نیز تحت شعاع قرار می گیرند؛ بنابراین، اقدام های لازم در این زمینه نیز در دستور کار قرار گرفت. احداث 250 کیلومتر خط لوله انتقال آب به قطر چهار اینچ، احداث دو استخر آب به ظرفیت 200 هزار مترمکعب، احداث راه‎های دسترسی به موقعیت چاه، انجام عملیات خاکبرداری 300 هزار مترمکعب، جمع آوری کلیه ضایعات در معرض آتش، ساخت و احداث دو محل جایگاه پمپ های فشار قوی، نصب و جوشکاری لوله های جریانی سیستم های پمپ های فایرفایتینگ، احداث بیمارستان صحرایی، حفر 2 چاه امدادی و انحرافی با مجموع متراژ حفاری حدود بیش از 4 هزار متر در مدت زمانی کوتاه در منطقه کوهستانی سخت گذر و همجواری با گرمای سوزان و صدای گوشخراش، رکوردی تحسین‎برانگیز بوده است. حفاری فعالیتی پرمشقت است و کارکنان حفار که سربازان خط تولید هستند، مسئولیت سختی به عهده دارند، به این دلیل که با چاه زنده مواجه و به طور مستقیم با قهر طبیعت رو به رو هستند.

گاهی با حادثه نفت شهر، دکل 118 حفاری شمال، 104 مارون ، رگ سفید و ... همراه می شوند. در این حادثه، رگ سفید اولین چاهی بود که تیم شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب آن را در اختیار داشته و کارکنان خدوم شرکت ملی حفاری ایران نیز همکاری تمام قد داشتند.  با همدلی و غیرت و لطف خدا توانستیم آتش را مهار کنیم. در این مسیر مدیریت آقای مهندس پاک نژاد هم به عنوان معاون وقت امور تولید شرکت ملی نفت ایران و فرمانده ارشد میدان بسیار ثمربخش بود؛ از این رو که ضمن ارتباط دوستانه و محبت آمیز و صمیمانه با تمامی نفرات در سطوح مختلف، شخصا در خط مقدم آتش حضور داشت و با دستورات مقتضی، عملیات مهار را پیش می برد. لازم می دانم یادآوری کنم که تمامی نفرات تیم حاضر درمهار چاه رگ سفید، ترکیبی از بهترین و باتجربه ترین نیروهای شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب و شرکت ملی حفاری ایران بودند.

درس آموزی

ابعاد این حادثه با هدف پیشگیری از حوادث مشابه، در سمیناری در دانشگاه صنعتی شریف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتیجه حادثه دلخراش به درس آموزی های مناسب از نظر آموزش نیروی انسانی مرتبط با کنترل و مهار چاه ها و تامین تجهیزات مورد نیاز انجامید و این ضرورت احساس شد که آموزش فرماندهی میدان در دستور کار قرار گیرد و دو گروه 26 نفره منتخب درسطح شرکت ملی نفت ایران از طریق آموزش دوره های مرتبط برای حوادث پیش بینی ناپذیر آماده کار شدند. یاد همکارانی که در حادثه رگ سفید و مشابه یا در طول سال های گذشته جانفشانی کردند، گرامی و زنده باد غیرت ایرانی.