ورود ایران به دورانی جدید از صدور خدمات فنی و مهندسی
تحریم ها بی اثر می شوند
مشعل فعالیت های فراسرزمینی، موضوعی است که وزارت نفت بر اساس بخشی از تاکیدات مقام معظم رهبری به عنوان اولویتی مهم در دستورکار قرار داده و بخشی از مسئولیت آن را به شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران سپرده است. به منظور پیشبرد این هدف، توافق هایی با برخی کشورها همچون ونزوئلا برای صدور خدمات فنی و مهندسی صورت گرفته که در پی آن و استفاده از توان داخلی مهندسان و شرکت های دانش بنیان، بیش از دو میلیون قطعه کالا به این کشور صادر شده است. کشورمان با تکیه بر رویکرد جدید پالایشگاه داری فراسرزمینی و همچنین رویکرد تازه اتخاذ شده پتروشیمی های فراسرزمینی، نفت و گاز طبیعی خود را به بازار های جهانی صادر می کند که با این روند می توانیم تحریم های ظالمانه را خنثی کنیم؛ هر چه این حلقه کوچک تر و تنگ تر شود، مسئولان و مدیران کشور با تکیه بر توانمندی و قابلیت نیروهای متخصص کشورمان، راهکاری جدید برای خنثی سازی تحریم ها و برون رفت از آن ارائه می کنند که احداث پالایشگاه ها در فراسوی مرزهای کشور از آن جمله است. در ادامه گزارشی از روند شکل گیری پالایشگاه های فراسرزمینی می خوانید.
فلسفه ایجاد پالایشگاه های فراسرزمینی، نوعی سرمایه گذاری و فروش نفت به صورت محصولات فراوری شده است. برخی کشورهای نفتی، وارد این عرصه شده و نتایج قابل توجهی هم دریافت کرده اند. با این روش می توان از فروش نفت خام کشور جلوگیری کرد، ضمن اینکه وزارت نفت، صدور خدمات فنی و مهندسی به دیگر کشورها را نیز دنبال می کند.
شرکت های دانش بنیان برای صدور خدمات فنی و مهندسی، همکاری های قابل توجهی با وزارت نفت دارند که می توان از توانمندی آنها برای سرمایه گذاری در مسیر احداث پالایشگاه های فراسرزمینی بهره جست. ارتباط با کشورهای هدف برای صدور خدمات فنی و مهندسی، علاوه بر جلوگیری از خام فروشی، در بی اثر کردن تحریم ها نیز موثر خواهد بود؛ زیرا با این روش می توان تغییرات و تعمیرات و تولید محصول در پالایشگاه های فراسرزمینی را به ظرفیت اسمی بازگرداند. به منظور تحقق این امر، قرارداد اولیه تکمیل ظرفیت پالایشگاه ۱۴۰ هزار بشکه ای «ال پالیتو» به ارزش ۱۱۰ میلیون یورو با هدف تأمین تجهیزات پالایشگاهی و کمک به تعمیرات اساسی آن اواسط سال 1401 امضا شد. این فرایند اکنون در مراحل پایانی قرار دارد و همه تجهیزات موردنیاز این واحد با ساخت داخل تامین و ارسال شده است. برپایه گزارش ها، بیش از دو میلیون قلم کالای ایرانی برای بازسازی پالایشگاه «ال پالیتو» در محموله های 35، 80 و 250 تنی صادر شده که شامل قطعات کوچک (پیچ و مهره) تا قطعات بزرگ و راهبردی همانند کاتالیست ها می شود. در گزارش ها آمده است، پالایشگاه ال پالیتو روزانه ظرفیت تولید و پالایش 140 هزار بشکه نفت را دارد که اکنون با ظرفیت 60 هزار بشکه در روز کار می کند. این پالایشگاه درگام اول، با حضور در پروژه فراسرزمینی، به تولیدروزانه 100 هزار بشکه و در گام بعدی به تولید 140 هزار بشکه در روز خواهد رسید.
طرح بازسازی پالایشگاه حمص
شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران، پس از پالایشگاه ال پالیتو به دنبال اجرای طرح بازسازی پالایشگاه حمص سوریه است که پالایشگاه آبادان، مسئولیت آن را به عهده دارد. گروه پژوهشی شرکت پالایش نفت آبادان برای آشنایی بیشتر، بازدیدی از پالایشگاه حمص سوریه داشته و اعداد و ارقام مربوط به پروژه بازسازی را هم تعیین کرده است. این پالایشگاه اکنون با ظرفیت تولید روزانه 40 هزار بشکه نفت خام کار می کند که این میزان می تواند به 120 هزار بشکه افزایش یابد، ضمن اینکه مطالعات فنی برای بازسازی پالایشگاه حمص هم تکمیل شده است.
انجام مطالعات پالایشگاه کاردون
وزارت نفت در استفاده از ظرفیت خالی پالایشگاه فراسرزمینی، تنها به «ال پالیتو» و «حمص» اکتفا نکرده و برای تعمیر پالایشگاه «پاراگوانا»که بزرگ ترین پالایشگاه نفتی ونزوئلا و سومین پالایشگاه جهان با ظرفیت ۹۵۵ هزار بشکه در روز محسوب می شود، همکاری دارد. این مجتمع پالایشی که شامل سه پالایشگاه «اوای، کاردون و گرانده» می شود، پس از تحریم ونزوئلا و انجام نشدن تعمیرات اساسی آن، فرسوده شده است. اقدام های مطالعاتی پالایشگاه کاردون با ظرفیت تولید روزانه 310 هزار بشکه از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران انجام و نقاط آسیب پذیر این واحد و تجهیزاتی که باید تامین شود، مشخص شده و در مرحله مذاکره روی اجرای عملیات بازسازی قرار دارد.
بازسازی پالایشگاه «ساپوگاسکاندا»
همچنین از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران، مطالعاتی برای بازسازی پالایشگاه «ساپوگاسکاندا» انجام شده است. این پروژه اکنون در مرحله چگونگی اجرای عملیات بازسازی، چگونگی تامین نفت خام و شیوه تامین نقدینگی قرار دارد.
رعایت استاندارد در پالایشگاه های فراسرزمینی
کشورمان صدور خدمات فنی و مهندسی به دیگر کشورها را از صفر مطلق آغاز کرده و در این مسیر باید کالاها و تجهیزات مورد نیاز را بر اساس استاندارد پالایشگاه های فراسرزمینی تامین کند. این موضوع در کنار تنوع کالایی مورد نیاز برای بازسازی این نوع پالایشگاه ها، سختی کار را دو چندان می کند.
استفاده از راهبردهای فناورانه در قطب مصرف
با توجه به نیاز روزافزون دنیا به فراورده های نفتی، به نظر می رسد که تحریم اینگونه حامل های انرژی سخت باشد. از این رو فعال شدن ایران در بحث پالایشگاه های فراسرزمینی می تواند آغاز خوبی را در بحث تامین پایدار فراورده در داخل و خارج ایران رقم بزند. با توجه به قیمت های جهانی فراورده های نفتی، استفاده از ظرفیت های خالی پالایشگاه های نفت خارج از کشور، می تواند درآمدهای ایران را افزایش دهد. از سوی دیگر باید به این نکته نیز توجه داشت که تعمیرات، راه اندازی و مدیریت پالایشگاه های خارجی به دست شرکت های توانمند داخلی، بحث صادرات نفت، اشتغال و ارزآوری را به دنبال خواهد داشت، ضمن اینکه توسعه استفاده از ظرفیت خالی پالایشگاه های فراسرزمینی، نقشه دشمن برای کاهش درآمدهای نفتی را هم تضعیف می کند. در این مسیر، یکی از تکالیف برنامه هفتم، توسعه استفاده از راهبردهای فناورانه در قطب مصرف است. به عبارت دیگر، بتوانیم با مشارکت در تعمیر پالایشگاه های برون مرزی، نفت خام خود را به آورده تبدیل کرده و در بازارهای هدف به فروش برسانیم.
حلقه مفقوده در قاره آفریقا
کارشناسان بر این عقیده اند که نباید از ظرفیت قاره آفریقا برای بازسازی پالایشگاه های آن دور ماند. این قاره، ظرفیت پالایشی 3.5 میلیون بشکه در روز را دارد که نیمی از آن به دلیل تعمیر نشدن، از کار افتاده است. متاسفانه این پروژه در بخش مطالعه متوقف شد و در این باره توافق و قراردادی هم امضا نشده که امیدواریم در دولت چهاردهم، توسعه روابط با آفریقا پیگیری شود.
در پایان باید گفت؛ ورود ایران به حوزه پالایشگاه های فراسرزمینی، نشان دهنده گامی مهم و راهبردی در مسیر خنثی سازی تاثیر تحریم ها و گسترش حضور در بازار جهانی نفت است. ایران با ایجاد پالایشگاه هایی در کشور های خارجی، مانند پالایشگاه ال پالیتو ونزوئلا و مذاکرات جاری با پالایشگاه حمص در سوریه، تقاضای ثابت برای عرضه نفت خام خود را تضمین و خروجی مطمئنی برای صادرات خود ایجاد می کند. این رویکرد، همراه با نوسازی پالایشگاه های موجود، ایران را بازیگری کلیدی در بازار جهانی نفت تبدیل خواهد کرد و امکان تغییر چشم انداز تجاری آن را فراهم خواهد ساخت. از آنجا که ایران با چالش های ناشی از تحریم ها روبه روست، راهبرد پالایشگاه های فراسرزمینی آن، نقشی مهم در شکل دهی سیاست های تجاری آتی و تحکیم موقعیت خود در عرصه بین المللی ایفا خواهد کرد.