مسیر توسعه بخش خصوصی در دولت سیزدهم هموار شده است
پیشتازی در صادرات کاتالیست ایرانی
مشعل حرکتی که از چند سال قبل به عنوان تولید داخل انواع کاتالیست های پرکاربرد آغازشده، به مرحله تازه و ارزشمند صادرات این محصول رسیده است. بسیاری از شرکت های دانش بنیان و فناوری که در این مسیر گام برداشته اند، پس از عبور از مراحل پرپیچ و خم مشکلات اقتصادی، همچنین محدودیت های مالی و حقوقی توانسته اند به سوی خودکفایی در تولید و مقاصد صادراتی حرکت کنند. به عبارتی این شرکت ها توانسته اند در کنار تولید داخل و تامین نیاز آنها، سهمی در بازار کاتالیست منطقه و بازارهای جهانی داشته باشند. یکی از شرکت های دانش بنیان موفق در زمینه تولید کاتالیست، نفت و گاز سرو است که به صورت مشارکتی در ابتدای دهه 80 شکل گرفته و هم اکنون در زمره اولین تولیدکنندگان کاتالیست های پرکاربرد در صنعت پتروشیمی است. مهران رضایی، مدیر مهندسی و تحقیق و توسعه شرکت نفت و گاز سرو، در گفت وگو با «مشعل» به تشریح فعالیت های این شرکت در بخش های مختلف آن پرداخته است که در ادامه می خوانید.
این شرکت غیردولتی در زمينه تحقيق و توليد انواع کاتالیست های صنايع نفت، گاز، پتروشيمي و صنعت فولاد، همچنین طراحی و اجرای واحدهای GTL (تولید نفت مصنوعی) موفقیت های چشمگيري كسب کرده و توانسته است تولید تمام کاتالیست های مورد استفاده در فرایند تولید متانول، آمونیاک، اوره، کاتالیست تولید گاز اتیلن در صنعت پتروشیمی و کاتالیست های صنایع پایین دستی را برای تبدیل متانول به فرمالدئید به ثمر برساند و اکنون نیز به عنوان یکی از تولیدکنندگان کاتالیست ایرانی در جمع تولیدکنندگان این محصول در جهان شناخته می شود.
صادرات ۲۰ میلیون دلار کاتالیست راهبردی
مهران رضایی گفت: این شرکت همانند بسیاری دیگر از شرکت های دانش بنیان به دنبال آن بوده که بخشی از محصول خود را روانه بازارهای خارجی کند و به همین دلیل در دو سال اخیر شرایط برای حضور در بازار روسیه فراهم شده است.
وی تصریح کرد: تنها کاتالیزور تولید اتیلن در سراسر جهان، کاتالیست هیدروژناسیون استیلن است که توانایی تولید آن فقط در اختیار چند شرکت خارجی است و حدود ۳۵ سال، این نوع کاتالیست از سوی مجتمع های پتروشیمی ایرانی از شرکت های خارجی وارد می شد. کاتالیست هیدروژناسیون استیلن یکی از راهبردی ترین کاتالیست هایی شناخته می شود که در صدر کالاهای تحریمی جای گرفته، به طوری که هدف از این تحریم ضربه زدن به شرکت های ارزش آفرین در صنعت پتروشیمی بوده است. این شرکت خصوصی با یک رویکرد ملی توانست در مسیر داخلی سازی این کاتالسیت قرار بگیرد و آن را به تولید تجاری برساند.
به گفته رضایی، پس از کسب امتیازهای فنی و عملکردی مدنظر، تولید این کاتالیست آغاز و ماه گذشته این کالای ارزشمند به صورت کامل برای استفاده صنعتی به یک شرکت پتروشیمی تحویل داده شد.
این مدیر دانش بنیان با اشاره به اینکه در صنعت پتروشیمی دو نوع گاز اتیلن و گاز سنتز وجود دارد و هر کشوری توانایی تولید گاز اتیلن و سنتز را داشته باشد، همه صنعت پتروشیمی را در اختیار دارد، تصریح کرد: هم اکنون این شرکت توانسته است این دو نوع گاز را بومی سازی کند و صنعت پتروشیمی را به خودکفایی قابل افتخار برساند.
رضایی اظهار کرد: بخش زیادی از بازار کاتالیست در سال های اخیر در دست شرکت های هندی و چینی بود و شرکت های پتروشیمی برای تامین و خرید آن باید هزینه هایی سنگین می پرداختند و حالا با تولید کاتالیست های مورد نیاز شرکت ها از سوی این تولیدکننده کاتالیست، بخش زیادی از این نیازها تامین شده است. شرکت نفت و گاز سرو تاکنون بیش از ۲۰ میلیون دلار صادرات کاتالیست تنها به روسیه داشته است و می توان گفت که این مسیر تازه برای آنها باز شده است.
انگیزه بیشتر برای تکمیل زنجیره تولید
مهران رضایی با اعلام اینکه اولین کاتالیست تجاری شده کشور، یعنی کاتالیست ریفورمینگ اولیه با بخار آب در سال 1386 از سوی شرکت تولید و در واحد آمونیاک پتروشیمی شیراز مورد استفاده قرار گرفته است، افزود: پس از ساخت این کاتالیست، انگیزه بیشتری پیدا کردیم و به دنبال تکمیل زنجیره تولید کاتالیست ها رفتیم.
وی با اشاره به رقابت نابرابر در تولید کاتالیست و عرضه آن در بازار گفت: تولیدکنندگان خارجی قیمت محصولاتی را که نداشتیم با قیمت بالا به ما می فروختند و در عوض محصولاتی را که خودمان تولید می کردیم، به پایین ترین قیمت به بازار عرضه می کردند تا از این طریق فرصت رقابت از ما گرفته شود؛ به همین دلیل بود که تلاش کردیم زنجیره تولید کاتالیست را در اختیار خودمان بگیریم.
رضایی با اعلام اینکه در حال حاضر محصولات کاتالیست این شرکت در پتروشیمی های مسجدسلیمان، مروارید، بوشهر، هنگام و آپادانا به کار گرفته می شود، افزود: سه محصول این شرکت از سه سال قبل راهی بازارهای بین المللی همچون روسیه، عراق و ونزوئلا شده است. به بازار روسیه یکهزار و 163 تن، بازار عراق ۱۹۲ تن و به ونزوئلا ۲۶۷ تن انواع کاتالیست را صادر کرده ایم و حدود یکهزار تن سفارش دیگر هم برای این سه کشور در دستور کار است.
وی با بیان اینکه ما یک رویا را برای خودمان محقق کرده و کاتالیست ایرانی را به بازار جهانی فرستاده ایم، افزود: هم اکنون ۴ هزار تن ظرفیت تولید داریم، اما با بررسی بازارهای جهانی و داخلی متوجه شدیم که نیاز است تا این ظرفیت را افزایش دهیم؛ از این رو کارخانه ۶ هزار تنی محصولاتمان را راه اندازی کردیم.
رضایی گفت: حاصل حداقل دو دهه تلاش ما این بوده است که ۳۰ نوع کاتالیست پرکاربرد را داخلی سازی کرده ایم که ۵۰ درصد آنها صادراتی است و این روند ادامه دارد.
وی با بیان اینکه چرخه تولید کاتالیست متانول را به طور کامل تولید و کاتالیست متانول پتروشیمی های زاگرس، آرین متانول، مرجان، بوشهر، آپادانا و شیراز، همچنین حدود 95 درصد کاتالیست آمونیاک واحدهای آمونیاکی کشور را هم تامین می کنیم.
رضایی با اشاره به اینکه در حال حاضر به دنبال گسترش فعالیت در بازارهای داخلی و خارجی هستیم، افزود: بخش دولتی در این بازار ورود پیدا کرده و بخش زیادی از نیروهای متخصص این بازار از قبل آماده را جذب کرده و از آنجا که موضوع مالکیت معنوی در ایران اجرا نمی شود، این موضوع قابل پیگیری هم نیست.
وی تصریح کرد: این بازار نابرابر بخش خصوصی را تحت تاثیر قرار می دهد و اگر تعداد شرکت های دولتی در بازار کاتالیست بیشتر شود، شرکت های خصوصی تولیدکننده کاتالیست با مشکل روبه رو می شوند؛ به همین دلیل نگران ورود این شرکت های دولتی به بازار کاتالیست هستیم.
اگرچه در دو سال اخیر و با رویکردی مثبت و پیگیری های واقعی دولت سیزدهم مسیر برای شرکت های دانش بنیان بیش از پیش باز شده است، اما هنوز شرکت های تولیدکننده کاتالیست در بخش خصوصی با موانع و مشکلاتی روبه رو هستند. مشکلاتی که باز هم گره آن به دست نهاد بالاسری و مسئولان اجرایی در صنعت پتروشیمی قابل حل است و می توان امیدوار بود که دولت سیزدهم همانطور که اقدام هایی در این زمینه حمایتی داشته، در مسیر رفع مشکلات آنها هم با شتاب بیشتری گام بردارد. شرکت های تولیدکننده کاتالیست در چند سال اخیر یکی از مجموعه های ارزآور در شرایط سخت تحریم بوده اند و از این نظر ادامه فعالیت و رفع موانع تولید برای آنها اهمیت زیادی دارد.