روند ارتقا بخشی فراورده های نفتی در پالایشگاه های کشور
سلامت محیط زیست با ارتقای نفت کوره
مشعل ارتقای کیفی محصولاتی همچون نفت کوره، از مواردی است که وزارت نفت به عنوان یک اولویت و فعالیتی مهم در حوزه پالایشگاهی، آن را پیگیری می کند و با انعقاد قراردادهای مختلف و متعدد در این زمینه تلاش کرده است به این مهم، عینیت بیشتری ببخشد. در اخبار مربوط به کیفی سازی محصول و ارتقای آن، بخصوص نفت کوره، پالایشگاه هایی همچون کرمانشاه، به منظور ارتقابخشی به کیفیت نفت کوره خود، در آبان امسال قراردادی را با یک شرکت دانش بنیان امضا کرد. قراردادی که وارد فاز اجرا شده و به واسطه آن، کاهش آلاینده های زیست محیطی، ارتقای شاخص های کیفی نفت، همچنین افزایش سوددهی و توسعه پالایشگاه کرمانشاه را شاهد خواهیم بود.
دیگر پالایشگاه های نفت کشور از جمله اصفهان، امام خمینی(ره) شازند، بندرعباس، لاوان و... نیز با هدف کیفی سازی محصولات خود، بویژه نفت کوره که از آلاینده های مهم به شمار می آید، پرداخته اند و تلاش کرده اند تا همسو با سیاست های کلان وزارت نفت در این مسیر گام بردارند و اثربخش ظاهر شوند.
گزارش حاضر اشاره ای است به زوایای مختلف تلاش های بخش پالایشگاهی کشور برای ارتقا بخشی به نفت کوره به عنوان یکی از محصولات خروجی این پالایشگاه ها.
تغییر ترکیب سبد پالایش نفت کشور و افزایش ســهم فراورده های سبک و با ارزش افزوده بیشتر از این ســبد از طریق تبدیل فراورده های سنگین به محصولات سبک تر و میان تقطیر، همچنین بهبود کیفیت محصولات تولیدی، از جمله نیازهای اساسی صنعت پالایش کشور است. این مهم در قوانین کشور نیز مورد اشاره بوده و بر اساس ماده 59 قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی مصوب 1389، دولت مکلف شده است تا میزان تولید نفت کوره را به حداکثر 10 درصد کاهش دهد.
تبدیل 30 درصدی نفت کوره گازوئیل
از ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم، ارتقای کیفی نفت کوره مورد توجه قرار گرفته و پالایشگاه های کشور به این سمت حرکت کرده اند. مصداق این امر تبدیل قرارداد به اجرای پروژه از سوی پالایشگاه کرمانشاه است. محمدرضا امامی نیا، سخنگوی این پالایشگاه، هدف از اجرای این طرح را کاهش میزان گوگرد موجود در نفت کوره از 3.2 به 0.8 درصد اعلام و اظهار کرده است: با اجرای این طرح، 30 درصد از نفت کوره تولیدی پالایشگاه کرمانشاه به گازوییل تبدیل خواهد شد.
به گفته او، اکنون تولید نفت کوره، یکی از چالش های اصلی در شرکت های پالایشی کشور به شمار می رود و پالایشگاه کرمانشاه در این زمینه با اعتماد به دانش بومی مهندسان جوان و کارکنان توانمند پالایشگاه کرمانشاه، برای نخستین بار در کشور، گامی موثر در این زمینه برداشته است.
صفر شدن نفت کوره پالایشگاه تهران
پالایشگاه تهران نیز برای کیفی سازی و ارتقابخشی به نفت کوره به عنوان یکی از محصولات خروجی خود، حدود 11 طرح را بررسی کرده و با یک شرکت دانش بنیان نیز قرارداد همکاری امضا کرده است.
به گفته حامد آرمان فر، مدیرعامل پالایشگاه تهران، مطالعات امکان سنجی مربوط به طرح کیفی سازی نفت کوره به اتمام رسیده و در حال ورود به فاز طراحی تفصیلی و پایه و همچنین خرید دانش فنی (لایسنس) هستیم.
بخشی از سبد سوخت مصرفی پالایشگاه تهران را نفت کوره تولیدی خود این پالایشگاه تشکیل می داد که افزون بر آلودگی، برای پالایشگاه تهران ضرر و زیان محسوب می شد و استفاده از گاز، صرفه اقتصادی بالایی داشت. به منظور رفع این چالش، اقدام هایی با بررسی موردبه مورد و کوره به کوره در دستور کار قرار گرفت، به طوری که از آبان ۱۴۰۰، نفت کوره مصرفی پالایشگاه تهران به صفر رسیده است.
حرکت به سوی تولید فراورده های با ارزش افزوده
پالایشگاه آبادان نیز مسیری را پیش روی خود قرار داده تا نفت کوره تولیدی در آن در حداقل آلودگی باشد. حکیم قیم، مدیرعامل این پالایشگاه از کاهش تولید نفت کوره، حرکت به سوی تولید فراورده هایی با ارزش افزوده بیشتر و به حداقل رساندن خام فروشی در این پالایشگاه خبر داده است.
اجرای پروژه احداث فازهای یک تا چهار پالایشگاه آبادان، گامی برای نوسازی این پالایشگاه و کاهش خام فروشی و تولید محصولاتی با ارزش افزوده بیشتر است. هم اکنون پالایشگاه آبادان وعده جواد اوجی، وزیر نفت را مبنی برای افزایش ۱۵ درصدی ظرفیت پالایشی در کل کشور، عملیاتی ساخته و در واقع هدف دولت سیزدهم برای جلوگیری از خام فروشی را محقق کرده است.
به گفته حکیم قیم، با کاهش 4 درصدی میزان تولید نفت کوره در شرکت پالایش نفت آبادان کیفی سازی این محصول، افزایش یافته و میزان آلایندگی آن تا شهریور سال آینده از 42 درصد به 38 درصد کاهش خواهد یافت و طبق برنامه ریزی های انجام شده نیز انتظار می رود این میزان آلایندگی تا سال 1405 به 28 درصد برسد.
تبدیل نفت کوره به کک اسفنجی
پالایشگاه بندرعباس 350 میلیون بشکه تولید دارد که حدود 120 تا 130 هزار بشکه آن نفت کوره است. نفت کوره یا مازوت، یکی از هیدروکربن های نفتی است که در مراحل پالایش نفت خام پس از نفتا، بنزین و نفت سفید به دست می آید. این ماده، ارزان ترین ماده سوختنی برای کوره ها، حمام ها و تنور نانوایی ها، موتورهای دیزلی دریایی و برخی نیروگاه هاست.با اجرای طرح ملی ارتقای کیفیت محصولات سنگین پالایشگاه بندرعباس، تولید این محصول ارزان و کم ارزش (نفت کوره) عملا متوقف شده و به جای آن در فرایند تولید، کُک اسفنجی به دست می آید. کک اسفنجی در صنایع فولاد و آلومینیوم کاربرد زیادی دارد و می تواند ایجاد ارزش افزوده کند.
سولفورزدایی همسو با ارتقای کیفی سازی نفت کوره
هلدینگ پتروپالایش اصفهان نیز همسو با اجرای طرح ارتقای کیفی سازی 12 میلیون لیتر نفت کوره در میان پالایشگاه های کشور، پروژه سولفورزدایی را نیز در دستور کار دارد و پیگیر تکمیل آن با پیشرفت 50 درصدی است. با تکمیل طرح سولفورزدایی، نیاز نیروگاه ها به نفت کوره بدون سولفور تامین می شود. جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران در این باره گفته است: در شرکت پالایش نفت اصفهان، ۱۲ میلیون لیتر نفت کوره تولیدی باید کیفی سازی شود. تکلیف قانونی این است که نفت کوره به لحاظ گوگرد به نیم درصد برسد. یکی از تکالیف نیز کیفی سازی است. امیدواریم این پروژه، بسرعت اجرایی شود و نفت کوره تولیدی در پالایشگاه اصفهان به فراورده های کیفی سبک تبدیل شود.
گوگردزدایی از نفت کوره
پالایشگاه شیراز نیز از این موضوع مستثنا نیست و شهریور امسال، تفاهمنامه گوگردزدایی از نفت کوره را با یک شرکت دانش بنیان منعقد کرد. هدف از اجرای این تفاهمنامه، کاهش حجم گوگرد نفت کوره تولیدی به منظور کیفی سازی فراورده های نفتی در این پالایشگاه است. جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران، از دستیابی کشور به دانش فنی کیفی سازی نفت کوره صنایع پالایشی خبر داده است.
به طور میانگین، روزانه حدود ۶۵ میلیون لیتر نفت کوره(مازوت) در کشور تولید می شود که حدود ۱۸ درصد از فراورده های تولیدی در پالایشگاه های نفت 10گانه کشور را به خود اختصاص می دهد. بر اساس لایحه برنامه هفتم توسعه، مقدار نفت کوره تولیدی کشور با اجرای طرح های کیفی سازی در پالایشگاه ها، با کاهش ۵ درصدی به ۱۲.۹ درصد(معادل ۴۹ میلیون لیتر در روز) خواهد رسید.
به گفته جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران، ارتقای کیفی نفت کوره تولیدی هم از لحاظ زیست محیطی و هم از نظر اقتصادی برای کشور بسیار حائز اهمیت است و تولید نفت کوره کم گوگرد و ارتقا یافته از نظر کیفی، ارزش اقتصادی بالایی برای کشور به همراه دارد، به طوری که تفاوت نفت کوره 3.5 درصد با نفت کوره 5/0، در هر تن 200 دلار است، یعنی در یک واحد 5 هزار تنی، سالانه ۵۲ میلیون دلار ارزش افزوده خواهیم داشت.
آنچه اجرای طرح های کیفی سازی و ارتقای محصولاتی همچون نفت کوره را پراهمیت می سازد، ایجاد یک چرخه دوسر سود است که یک سر آن بهبود بخشی به محیط زیست و سوی دیگرش ارزش آفرینی به زنجیره تولید و ایجاد ارزش افزوده است.