کارخانه خارگ
کارخانه گاز و گاز مایع خارگ (قرارداد ساخت و اجاره با شرکت صف) را می توان یکی دیگر از پروژه های تعریف شده در وزارت نفت نام برد که با ظرفیت ۳۰۰ میلیون فوت مکعب در روز در حوزه جغرافیایی جزیره خارگ هم اکنون ۶۷.۱ درصد پیشرفت دارد و تا پایان سال ۱۴۰۴ راه اندازی کامل خواهد شد. اجرای این قرارداد مزایای فراوانی نصیب كشور و صنعت نفت خواهد كرد كه از آن جمله می توان به جمع آوری گازهای همراه میدان های نفتی خارگ و بهرگان (بویژه میدان مشترك فروزان) و جلوگیری از سوزانده شدن این ثروت ملی، درآمدزایی برای كشور، اشتغال زایی و جلوگیری از آلودگی زیست محیطی اشاره كرد.
طرح آماک
جمع آوری و تبدیل گاز همراه نفت می تواند هم از نظر اقتصادی و هم از نظر زیست محیطی فواید فراوانی داشته باشد که در این زمینه شرکت ملی نفت ایران برای جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه نفت و آلودگی محیط زیست، تأمین کمبود خوراک کارخانه های پتروشیمی، تولید عمده گاز سبک برای مصارف صنعتی و خانگی و سرانجام استفاده بهینه از این گازها، طرح جمع آوری گازهای همراه نفت لایه بنگستان (آماک) مخازن نفت اهواز، آبتیمور، منصوری، کوپال و مارون را در اولویت طرح های خود قرار داد که متأسفانه به دلایل مختلف از جمله بروز جنگ تحمیلی و بروز مشکلات ارزی، به تعویق افتاد.
پیش از اجرایی شدن طرح آماک، مجموع گازهای ترش آلاینده همراه نفت لایه بنگستان روزانه ۲۴۱ میلیون فوت مکعب در مشعل های واحدهای بهره برداری می سوخت و سبب انتشار روزانه حدود ۹ هزار تن مواد آلاینده در محیط زیست می شد.
در مقطع عملیات راه اندازی گام نخست این پروژه محیط زیستی، ابتدا چهار ایستگاه فشارافزایی اهواز ۳، ۲، ۱، منصوری و پالایشگاه شیرین سازی در سال ۱۳۸۴ و متعاقب آن ایستگاه های کوپال و مارون در سال ۸۶ و سرانجام ایستگاه آبتیمور در سال ۱۳۸۸ با موفقیت راه اندازی و تحویل بهره بردار شد.
با تکمیل مرحله نخست طرح آماک، گام اقتصادی طرح شامل ۱۷ ایستگاه فشارافزایی و نم زدایی گاز ترش، یک پالایشگاه شیرین سازی گاز و میعانات گاز ترش، احداث ۲۸۰ کیلومتر خطوط لوله جریانی، احداث ۹۵ کیلومتر خطوط انتقال نیرو و توسعه چند پست برق محقق شد.
پس از راه اندازی آخرین ایستگاه فشارافزایی در سال ۱۳۸۸ و راه اندازی کارخانه شیرین سازی گازهای اسیدی در سال ۱۴۰۰، روزانه ۲۸ هزار بشکه به ارزش یک میلیون و ۶۸۰ هزار دلار مایعات گازی از کارخانه های گاز و گاز مایع درآمدزایی داشته است و ۱۸۲ میلیون فوت مکعب در روز به ارزش ۷۸۰ هزار دلار گاز شیرین به شرکت گاز تحویل می شود، بنابراین ارزش گاز و میعانات گازی بازیافت شده از این طرح روزانه افزون بر ۲ میلیون و ۴۶۰ هزار دلار خواهد بود.
مرحله دوم طرح آماک یا گام محیط زیستی طرح، شامل ۹۶ کیلومتر خط لوله ۱۲ اینچ انتقال گاز اسیدی و ایستگاه تقویت فشار و نم زدایی گاز اسیدی و سامانه های فرآیندی و ایمنی جانبی است. در مرحله دوم این طرح از سوختن روزانه حدود ۱۴ میلیون فوت مکعب گاز اسیدی در مشعل موقت پالایشگاه جلوگیری و گاز اسیدی استحصالی از فاز ۲ (به میزان حداکثر ۱۸ میلیون فوت مکعب در روز) به طور مستقیم به پتروشیمی رازی ارسال می شود.
به گفته علیرضا دانشی، مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، ظرفیت تولید روزانه نفت خام کشور در مناطق نفت خیز جنوب. گازهای همراه نفت خوراک مهمی برای پتروشیمی ها هستند و می توان از این گازها برای مصارف داخلی کشور استفاده کرد که متأسفانه نبود توجه ویژه به این طرح از سوی دولت وقت و تأمین نکردن اعتبار لازم سبب شده طرح آماک به طور کامل اجرا نشود.
با اجرای طرح آماک، هم اکنون حدود ۸۶ درصد گازهای همراه نفت در مناطق نفت خیز جنوب جمع آوری می شود که به مصرف داخلی یا تزریق در مخازن نفتی برای صیانت از توان تولید، اختصاص می یابد. برای بقیه گازهای همراه نفت این شرکت نیز طرح هایی با مشارکت شرکت های پتروشیمی در حال اجراست تا ضمن تأمین خوراک این شرکت ها، از سوزاندن گازهای همراه در مشعل ها جلوگیری شود.
گازهای همراه؛ خوراک پتروشیمی ها
به تازگی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب آمادگی خود را برای اجرای طرح توسعه ۱۶ مخزن خامی با هدف تأمین خوراک پتروشیمی ها در سال های پیاپی اعلام کرده است. توسعه ۱۶ مخزن خامی مناطق نفت خیز جنوب با استفاده از تجارب گذشته و برآورد اولیه تولید روزانه، حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار فوت مکعب، بخشی از مشکل تأمین خوراک پتروشیمی ها را برطرف می کند، با اجرای این طرح و احداث و راه اندازی ۵ یا ۶ واحد ان جی ال، روزانه حدود ۱۲۰۰ میلیون فوت مکعب گاز خشک و همچنین میعانات و سیتوپلاس تولید خواهد شد. این موضوع در مرحله مطالعاتی قرار دارد که شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب با دعوت از شرکت های پتروشیمی طرح را تشریح (پرزنت) کرده است.
قطب گازی پاک می شود
اهمیت جمع آوری گازهای همراه در عسلویه به عنوان قطب انرژی ایران اهمیت بسزایی دارد. به گفته سخاوت اسدی، مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس با پیگیری های انجام شده برنامه های اصلاحی برای بازیابی گازهای مشعل و بهبود واحدهای بازیافت گوگرد در سه سطح کوتاه مدت یک ساله، میان مدت سه ساله و بلندمدت پنج ساله تعریف شده است، به طوری که جنس کارهای کوتاه مدت از نوع تعمیراتی، کارهای میان مدت در حوزه خرید تجهیزات و کارهای بلندمدت در حوزه اصلاح و تغییرات فرآیندی خواهد بود. افزون بر این، داده های فلرینگ پتروشیمی و پالایشگاه از سال ۹۶ تا به امروز مورد بررسی و تجزیه وتحلیل قرار گرفته و روند آن به طور کامل بررسی شده است.
مجوز امضای قرارداد و تأمین مالی اجرای پروژه کاهش ۲۰ درصدی مشعل سوزی پالایشگاه های یک تا ۱۰ پارس جنوبی با هدف توقف سوختن سالانه ۲.۳ میلیارد مترمکعب گاز صادر شده تا اجرای یکی از بزرگ ترین پروژه های زیست محیطی صنعت نفت کلید بخورد.
طرح جامع توسعه پایدار موظف به ساماندهی و مدیریت یکپارچه تمامی پالایشگاه ها و تأسیسات پارس جنوبی و اجرای طرح مهار و پالایش تمامی آلاینده های پارس جنوبی اعم از نفت، گاز و پتروشیمی است. این طرح توانسته با همکاری مدیران شرکت ملی گاز و شرکت ملی صنایع پتروشیمی گام های اولیه را در سه بخش مدیریت پالایش و مصرف گازهای آلاینده، مدیریت مایعات آلاینده (از جمله DSO) و مدیریت جامدات آلاینده (به ویژه گوگرد) و جلوگیری از انتشار آن بردارد.
دستاورد روزگار تحریم
تعیین تکلیف گازهای مشعل و کاهش و حذف گازسوزی با به کارگیری روش های جدید فنی، مالی و قراردادی با توجه به اینکه صنعت نفت سال هاست با تحریم های یک جانبه و انسداد جذب سرمایه و فناوری همراه است، اهمیت زیادی دارد. دولت سیزدهم با وجود محدودیت های بین المللی، با پرهیز از انفعال و تغییر رویکرد به تلاش ها برای پیشبرد اهداف توسعه ای با تکیه بر سرمایه و منابع شرکت ها و بانک های ایرانی ادامه داده و تمامی طرح های جمع آوری گازهای مشعل به صورت مالکیت/ سرمایه گذاری از سوی بخش خصوصی در حال انجام دارد و هزینه های انجام شده پس از بهره برداری از محل تحویل خوراک بازپرداخت خواهد شد. آنچه وزارت نفت در جذب سرمایه دنبال می کند مسیرهای مختلفی با به میدان آوردن بانک ها، پتروشیمی و به تازگی دعوت از شرکتهای بیمه ای است و در این میان از بدو فعالیت نشست هایی منظم با فعالان بازار پول و سرمایه ضمن همفکری و تبادل نظر، راه های چگونگی استفاده بیشتر از توان مالی این نهادها را بررسی و تلاش برای هدایت منابع بانک ها، بیمه ها، پتروشیمی ها و ... به سمت صنعت پیشران اقتصاد کشور داشته و یک بسته سرمایه گذاری جامع متناسب با اولویت های تولید و توسعه، تدوین کرده است تا از ظرفیت بانک ها و صنایع پایین دست برای سرمایه گذاری در بالادست استفاده کند که در برخی موارد کنسرسیومی متشکل از بانک های داخلی برای سرمایه گذاری در صنعت نفت تشکیل شده اند. از جمله آنها می توان به امضای قرارداد ۵۰۰ میلیون دلاری جمع آوری گازهای شرق کارون و قرارداد جمع آوری گازهای مشعل غرب کارون با شرکت هلدینگ خلیج فارس اشاره کرد تا شاهد خاموشی تعدادی از مشعل ها در گستره چهار استان کشور در آینده نزدیک باشیم. تمام این تلاش ها و دستاوردها از دوستی صنعت نفت با محیط زیست حکایت دارد.