سهم شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی در توسعه فناوری های نوین
خلق ثروت با کاهش وابستگی
مشعل شرکت پژوهش و فناوری پتروشيمی، به عنوان یکی از بازوهای شرکت ملی صنايع پتروشيمی، بیش از20 سال است که این صنعت را به سمت استفاده از فناوری های نو و کاربردی شدن پژوهش ها هدایت می کند. این مجموعه در چند سال اخیر، با تحریم های مستقیم و همه جانبه ای که صنعت پتروشیمی متاثر از آن بوده، توانسته است سهم قابل توجهی در ایجاد ثروت و کاهش وابستگی به شرکت های خارجی به منظور واردات محصولات شیمیایی و انواع کاتالیست ها داشته باشد.
گروه های مختلف پژوهشی و فناوری اعم از پليمر، کاتاليست، فرايندهای شيميايی، مواد شيميايی و توسعه محصول، همچنین فناوری های نوين، فنی و مهندسی و پايلوت و مستندسازی و مالکيت فکری، در سه مرکز تهران، اراک و ماهشهر شرکت پژوهش و فناوری پتروشيمی، مشغول به فعاليت هستند.
این مجموعه ها در چند سال اخیر و در جریان قراردادهای مشترکی که با شرکت های دانش بنیان داشته اند، تعداد زیادی از کاتالیست های پرکاربرد و راهبردی صنعت پتروشیمی را تولید تجاری کرده اند و امسال نیز این قراردادهای داخلی و خارجی ادامه یافته است.
اسناد همکاری و اثرگذاری در بازار داخلی و خارجی
براین اساس و با توجه به سند چشم انداز توسعه 20 ساله کشور،هماهنگ با آرمان صنعت پتروشیمی، چشم انداز شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی، تبدیل شدن به یک مرکز جهانی و پیشرو در زمینه توسعه و تجارت فناوری های پلیمری، کاتالیست های صنعت پتروشیمی، فرایندهای شیمیایی و پتروشیمیایی، همچنین فناوری های نوین است. این مجموعه، به همراهی مراکز پژوهشی خود، امسال در سه بخش مجزا چند قرارداد مهم امضا کرده یا در دستور کار دارد. به عنوان مثال، شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی و شرکت پتروشیمی مارون، قرارداد اعطای حق استفاده از دانش فنی (لیسانس)، تهیه بسته طراحی فرایندی واحد تولید پلی اتیلن سبک خطی/ سنگین به ظرفیت سالانه 310 هزار تن را امضا کرده اند. شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی، همچنین تفاهمنامه همکاری را به منظور استفاده از دانش فنی تولید پلی اتیلن ترفتالات، با پتروشیمی مروارید امضا کرده است.
این مجموعه (شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی)، در نمایشگاه ایران پلاست هفدهم که شهریورامسال برگزار شد نیز 6سند همکاری را با شرک های داخلی امضا کرد.ارائه لیسانس تولید پروپیلن از متانول به ظرفیت سالانه 120 هزار تن و تولید پلی پروپیلن با ظرفیت سالانه 120هزارتن با شرکت پتروکیمیای قشم هم نمونه های دیگری از قراردادهای امضا شده از سوی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی هستند. امضای سه تفاهمنامه ارائه دانش فنی و بسته طراحی فرایندی، مهندسی فرایند(PDP) دو واحد تولید پلی پروپیلن از پروپان با ظرفیت سالانه 600 هزار تن با شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس،توسعه کاتالیست های هم رسوبی مثل متاناسیون و شیفت دم پایین و سنتزمتانول با شرکت مواد پژوهان گوهرفام، همچنین تولید گریدها و تست کاتالیست های جدید تولید پلی پروپیلن با شرکت جم پیلن، دیگر مواردی هستند که شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با تکیه بر دانش فنی و ظرفیت شرکت های داخلی به انجام آن مبادرت کرده است.
شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی همچنین یک موافقتنامه همکاری در زمینه توسعه، تکمیل و ثبت دانش فنی فرایندهای تولید آروماتیک ها و محصولات مرتبط را با شرکت مهندسین مشاور گسترش فرایند شریف امضا کرده است.
ساختار اجرایی کلان تدوین شده برای شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به گونه ای است که ستاد این مجموعه، سیاستگذاری، برنامه ریزی، پشتیبانی و نظارت بر پژوهش های صنایع پتروشیمی را انجام می دهد. در این میان، مرکز پژوهش تهران در حوزه پژوهش های بنیادی و کاربردی و مراکز پژوهش و فناوری اراک و ماهشهر نیز در حوزه تبدیل پژوهش های انجام شده به فناوری، فعالیت می کنند. هر مرکز نیز متناسب با حوزه ماموریتی خود، به زیرساخت های پژوهشی و فناوری نظیر پیشرفته ترین امکانات و تجهیزات آزمایشگاهی و پایلوتی مجهز است.
از طرف دیگر، مراکز پژوهشی مجتمع های پتروشیمی با هماهنگی شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی، شبکه بزرگی از پژوهش و توسعه فناوری را در کل صنایع پتروشیمی تشکیل می دهند که در حل مشکلات تولید و به روز رسانی دانش و فناوری واحدهای تولیدی فعالیت می کنند.
سهم مرکز اراک در آزمون های تکمیلی
مرکز پژوهش و فناوری اراک در جوار مجتمع پتروشیمی شازند، با هدف افزایش ظرفیت پژوهش های صورت گرفته در مقیاس نیمه صنعتی و انجام آزمون های تکمیلی قبل از تحویل فناوری به صنعت و آماده سازی بسته دانش فنی، واقع شده است. ازجمله امکانات این مرکز می توان به واحد نیمه صنعتی ساخت پایه و کاتالیست های زیگلرناتا، واحد نیمه صنعتی تولید پلی اتیلن سنگین(HDPE)، واحد نیمه صنعتی ساخت آنتی اکسیدانت ها، پایلوت بازیافت آمین، پایلوت ساخت گاما آلومینا، پایلوت ساخت کاتالیست های همرسوبی(متانول ، MEK، LTSC ) و پایلوت تولید اروکامید اشاره کرد.
همچنین در این مرکز واحد نیمه صنعتی تولید پلی پروپیلنPP)P)، دستگاه های شکل دهی کاتالیست ها شامل قرص زنی، گرانول سازی و دیگر تجهیزات مرتبط نیز پیش بینی شده و فعالند. از جمله امکانات و فعالیت های این مرکز می توان به بومی سازی و راه اندازی واحد نیمه صنعتی پلی اتیلن سنگین با ظرفیت 1200 تن در سال به دست متخصصان و پژوهشگران این شرکت برای نخستین بار در خاورمیانه اشاره کرد.
پایلوت ساخت پایه کاتالیست، همچنین دستیابی به دانش فنی و ساخت کاتالیست متانول، کاتالیست MEK و تولید مقدماتی این کاتالیست برای تحویل به مجتمع های متقاضی نیز یکی دیگر از امکانات این مرکز است. در پژوهش و فناوری پتروشیمی اراک،آزمایشگاه های مجهزی به منظور انجام آزمون های تکمیلی و راکتوری نیز وجود دارد.
اجرای نیمه صنعتی پروژه ها در مرکز ماهشهر
مرکز پژوهش و فناوری ماهشهر با دسترسی مناسب به خوراک های مختلف پتروشیمی و تسهیلات فرایندی، همجوار با مجتمع های بزرگ تولیدی صنعت پتروشیمی به منظور افزایش ظرفیت پژوهش تا مقیاس نیمه صنعتی در منطقه ماهشهر پیش بینی و واقع شده است.
ازجمله امکانات و فعالیت های این مرکز می توان به پایلوت و واحد نیمه صنعتی تولید پروپیلن از متانول (PARS MTP) ، واحد نیمه صنعتی PET ، واحد نیمه صنعتی PVC و کوره شکست حرارتی الفین ها اشاره کرد. دراین مرکز،همچنین پایلوت تهیه مخلوط گازهای استاندارد، پایلوتRPB ، پایلوت فرایند متانول، پایلوت HDPE-PP و سوپرپایلوت VAM و اتیلن اکساید اشاره کرد. مرکز پژوهش و فناوری ماهشهر نیز همچون دیگر مراکز(تهران و اراک) دارای آزمایشگاه های مجهز برای انجام آزمون های تکمیلی است.
مرکز تهران، مرکزیتی برای پروژه های کشوری
وجود و فعالیت مرکز پژوهشی و فناوری تهران ﺑﻪ دلیل ﻣﺠﺎورت با برخی ﻣﺮاﮐﺰ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ و ﭘﮋوﻫﺸﯽ شاخص ﮐﺸﻮر و ﻫﻤﮑﺎری این ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﺎ ﺻﻨﻌﺖ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ، بسیار اهمیت دارد.
ﻣﺮﮐﺰ ﭘﮋوﻫﺶ و ﻓﻨﺎوری ﺗﻬﺮان، وظیفه انجام پژوهش در مقیاس آزمایشگاهی و تجاری سازی را به عهده دارد. دﺳﺘﺎوردﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ در این ﻣﺮﮐﺰ با افزایش مقیاس در مراکز اراک و ﻣﺎﻫﺸﻬﺮ در مقیاس های پایلوت و ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و درﺻﻮرت حصول نتیجه مورد نظر، برای تجاری سازی در صنعت، ارائه می شود. واحد تجاری سازی شرکت، ﺻﻨﻌﺘﯽ کردن دﺳﺘﺎوردهای ﺣﺎﺻﻞ از پژوهش های انجام شده را امکانپذیر ﻣﯽﺳﺎزد.
در این مرکز به منظور انجام فعالیت های پژوهشی، آزمایشگاه های متعددی از جمله آزمایشگاه های پلیمری ، فناوری های فرایندی، کاتالیست های پلیمری و غیرپلیمری، آنالیز و شناسایی مواد و اندازه گیری خواص فیزیکی و مکانیکی مواد وجود دارد.همچنین به منظور انجام آزمون های راکتوری و حصول اطمینان از نتایج آزمایشگاهی و افزایش مقیاس، پایلوت های متعددی در سوله های پژوهشی این مرکز مستقر هستند.
ازجمله امکانات ﭘﮋوﻫشی مرکز پژوهش فناوری تهران می توان به SET UP متانول، سیستمMTP ، سیستم MEK/DME ، SET UP هیدروژناسیون کامل الفین ها، SET UP آمونیاک، سیستم تبدیل LPG به آروماتیک ها و SET UP دهیدروژناسیون اشاره کرد.
در این مرکز همچنین سیستم های نیمه اتوماتیک و تمام اتوماتیک پلیمریزاسیون الفین ها، اتوکلاوهای همزن دار متعدد در ابعاد مختلف، سیستم خالص سازی خوراک برای پلیمریزاسیون الفین ها و دستگاه های شکل دهی پلیمرها شامل دستگاه های اکستروژن فیلم دمشی، اکستروژن لوله، قالب گیری دمشی و قالبگیری تزریقی، پرس داغ و... وجود دارد. همچنین اولین مرکز فناوری پیشرو غشا در خاورمیانه شامل سیستم های فناوری غشا تخت و بیوراکتور غشایی در این مرکز راه اندازی شده است.
بر اساس این گزارش، نقش و جایگاه مجموعه هایی همچون شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به آن دلیل است که بخش قابل توجهی از تامین نیاز کاتالیست صنایع پتروشیمی داخل کشور و صادرات کاتالیست ها را این شرکت به عهده دارد. علاوه بر آن، طبق گزارش های رسمی این شرکت، استفاده از لایسنس ایرانی که این شرکت تامین می کند ۳۰ تا ۴۵ درصد کاهش قیمت تمام شده واحد صنعتی را به همراه دارد. ازاین رو تلاش برای توسعه فعالیت و حذف موانع اجرایی برای فعالیت این مجموعه ضرورت دارد.