سکانس دوم: یک خط لوله کلیدی در کنار خط لوله صادراتی
کمی آن سو تر از مجموعه تأسیسات نفت و گاز شماره ۳ و ۴ آغاجاری با طی مسافتی چند کیلومتری، مرکز انتقال نفت شهید آل خمیس (شماره یک امیدیه) به چشم می خورد تا نفت خام با آی پی ۳۵ از میدان نفتی مارون را در شریان های این شبکه انتقال دهد. پس خط لوله نفت مارون با این آی پی نفتی مرغوب را به سمت گلوگاه های نفتی ارسال می کند. این در حالی است که یک خط لوله صادراتی ۳۶ اینچی نیز در مجاورت خط لوله اصفهان - مارون تعبیه شده است تا نفت خام صادراتی را به سمت خارک مشایعت کند، اما سهم این خط لوله پالایشگاهی از میدان مارون که ظرفیت تولید روزانه اش به طور متوسط به ۵۲۰ هزار بشکه می رسد، انتقال روزانه ۵۵۰ هزار بشکه نفت خام است. این در شرایطی است که ذخیره درجای نفت خام این میدان ۴۶ میلیارد بشکه برآورد می شود تا نبض تولید و انتقال را همچنان در این مسیر فعال نگه دارد.
سکانس سوم:ارسال نفت و فرآورده به سمت اصفهان و تهران
قدرت سر بازی، مدیر شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه اصفهان با اشاره به گستردگی این منطقه می گوید: این منطقه دارای هشت رشته خط لوله است که از این میان یک خط لوله ۳۲ اینچی نفت خام مارون را به سمت پالایشگاه اصفهان انتقال می دهد. حدود ۷۰ درصد از این نفت به سمت پالایشگاه اصفهان و مازاد آن در حدود ۳۰ درصد از طریق یک رشته خط ۲۴ اینچی به سمت پالایشگاه تهران ارسال می شود. خط لوله دیگر خط ۱۸ اینچی نیز فرآورده های نفتی پالایشگاه اصفهان را به سمت تهران هدایت می کند. دو خط لوله دیگر ۲۰اینچی و ۱۶ اینچی در مسیر جنوب شرق فرآورده های نفتی پالایشگاه بندرعبارس را دریافت و به سمت تهران ارسال می کند. این در حالی است که در مجموع ظرفیت فرآورده انتقالی روزانه ۳۵۰ هزار بشکه برآورد می شود. به گفته وی نیروگاه اسلام آباد، تاسیسات آبنیل و فرودگاه اصفهان و پایگاه هشتم شکاری از دیگر مقاصدی هستند که از طریق یک خط ۱۲ و دو خط ۸ اینچی سوخت رسانی می شوند.
مدیر شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه اصفهان با اشاره به اینکه این منطقه دارای حدود ۸۰۰ نیروی انسانی است، به سختی پایش خطوط و آنلاین بودن این فرآیند تأکید می کند و ادامه می دهد: خط بانان، واحدهای بسیج و حراست و عملیات با اعزام و حضور در مناطق عملیاتی گشت زنی می کنند و موارد مشکوک و نیاز به رسیدگی را گزارش می دهند. به گفته سربازی، خوشبختانه این منطقه به صورت مستمر با رصد و کنترل شبانه روزی پایش می شود، اما یکی از مشکلات عدیده در این منطقه به حوادث طبیعی مثل رانش زمین و آسیب وارده از شخص ثالث مانند فعالیت ماشین آلات سنگین و راهسازی است که به حریم خطوط تجاوز صورت می گیرد.
سکانس چهارم: همجواری با طولانی ترین پل کابلی معلق در کشور
اما در امتداد این مسیر لاجرم باید از پرآب ترین رود کشور یعنی کارون در جوار بزرگ ترین سد برق آبی کشور یعنی کارون ۳ عبور کرد. برای خروج از خوزستان باید از شهرستان دزپارت رد شد. خط لوله مارون - اصفهان به مسیر خود ادامه می دهد و به سد کارون ۴ می رسد. در این محدوده ۴ کیلومتر از خط لوله از داخل دریاچه سد عبور می کند، اما این تمام ماجرا نیست؛ خط لوله روگذری به موازات این خط به عنوان خط لوله «بای پاس» به طول ۱۲ کیلومتر از روی طولانی ترین پل کابلی کشور که روی مخزن ذخیره آب سد کارون ۴ برای این منظور تعبیه شده عبور می کند تا در صورت لزوم به عنوان جایگزین برای انتقال پایدار مواد نفتی استفاده شود. پل کابلی که با داشتن ۴۶۰ متر طول و ارتفاع ۷۰ متری از سطح دریاچه از طولانی ترین پل های معلق در کشور به شمار می آید، عرشه فلزی آن در دو طرف با دو خط لوله گاز و نفت همجوار شده است. این در حالی است که ارتباط بین دو استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری را برای عبور و مرور عشایر بختیاری تسهیل کرده است. به گفته مدیر منطقه اصفهان، ساخت این پل سال ۹۸ به اتمام رسیده و سال ۱۴۰۱ به خطوط لوله منطقه اصفهان به عنوان بهره بردار تحویل شده است.
سکانس پنجم: انتقال روزانه بیش از ۸۷ میلیون لیتر نفت از گذرگاه مرگ
پس از عبور از امیدیه، رامهرمز، باغملک و ۱۶ کیلومتر قبل از رسیدن به مرکز انتقال نفت ایذه این خطوط لوله باید از دل دو تنگه عبور کند تا به دو دره اصلی یعنی اوج سخت گذر بودن این خط برسد. «لیر» و «اوند» دو دره ای است که در امتداد یکدیگر زیر تیغ آفتاب برهوتی از صخره، سنگ و سنگلاخ را دربر گرفته است. مسیری که فراز و نشیب های 3 تا 4 متری آن با شیب تند طی کردن ورود به دهدز را در هاله ای از گردوغبار و صدای مهیب باد سخت و دیرگذر می کند. دره هایی که در فصل پاییز پرآب و سیلابی می شوند و زحمت کار حراست از خطوط را به دلیل آب بردگی از خطوط و حرکت خاک روی خطوط دوچندان می کنند؛ جایی که از امکانات ارتباطی و ترددی خبری نیست و پس از ورود به دهدز که گلوگاه ارتباطی و اصلی این خط پرفراز و نشیب تلقی می شود، این خط لوله وارد مرز دو استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری می شود و مسیر خود را بعد از گذر از مرکز انتقال نفت گندمکار به سمت پالایشگاه اصفهان ادامه دهد. جاری شدن و انتقال پایدار روزانه ۸۷ میلیون و ۴۵۰ هزار لیتر نفت خام در این مسیر پرپیچ و خم کاری است سخت که بدون لحظه ای توقف در کوران چالش ها و سختی شرایط جغرافیایی و آب و هوایی با استفاده از توربین ها و سایر تجهیزات صنعتی که با دانش و تخصص بومی تعمیر و اورهال می شوند، در حال انجام است. خط لوله ای که از بطن خاک و سنگلاخ عبور کرده است، در طول مسیر هرچند کیلومتر با مجموعه ای از نشانگرهای زرد رنگ علامت گذاری شده اند. در این گذرگاه سکوهایی به چشم می خورند که پوششی را روی خطوط و در محدوده هایی که احتمال رانش و ریزش وجود دارد، ایجاد کرده اند تا براثر ریزش کوه از ضربه وارده به خط لوله ای که در زیرزمین گذاشته شده است، ممانعت شود.
سکانس ششم: تعرض به حریم خطوط لوله
رحمت الله مصباح، رئیس مهندسی خوردگی فلزات منطقه از ماجرایی می گوید که برای تعمیر یکی از خطوط کارکنان مجبور به اسکان شبانه در کنار رود کارون می شوند، چراکه بارندگی ها اجازه تردد و بازگشت به مرکز انتقال را نداده بود. حفاظت از محیط زیست، حراست از تأسیسات، کنترل بحران ها، نظارت بر فرآیند مستمر انتقال آن هم در این شرایط سخت کاری طاقت فرساست که وجود مشکلاتی بر این سختی می افزاید. شهاب نادری، رئیس مرکز انتقال نفت شماره ۴ یکی از معضلات جدی امروز را بحث تعرض به حریم خطوط عنوان می کند. او می گوید: برای این کلاف درهم تنیده شده باید مسئولان ذی ربط به فکر یک راهکار اساسی باشند.
سکانس هفتم و پایانی :پشت صحنه ارسال فرآورده های نفتی به پمپ های بنزین
ماحصل این فرآیند پیچیده و پرمشقت که در مناطق عملیاتی با حضور متخصصان و تلاشگران این عرصه رقم می خورد، بسترساز تولید فرآورده های نفتی از واحدهای پالایشگاهی می شود. طی این فرآیند هم خوراک پالایشگاه یعنی نفت خام را برای تولیدات تأمین می کند و هم محصولات تولیدشده اعم از بنزین و گازوییل را به سمت انبارهای پخش برای ارسال به جایگاه های عرضه سوخت فراهم می کند. پر شدن مخازن سوخت گیری و فعال کردن نازل های سوخت در جایگاه های عرضه سوخت برای تأمین سوخت مصرفی خودروها با طی شدن این مسیر پرپیچ و خم توسط متخصصان متعهد و حراست از تأسیسات و تجهیزات این صنعت کلیدی این گونه رقم می خورد تا تردد بی دغدغه خودروها را در سطح شهرها و کلانشهرها رقم بزند. افزون بر فرآیندهای از اکتشاف تا تولید نفت و تلاش همه روزه و بی وقفه تلاشگران بخش بالادست صنعت پرپیچ و خم نفت، انتقال و ارسال به مبادی مصرف نیز خود یک کتاب است با فصل هایی پر از داستان واقعی ایثار و تلاش مردانی که شب و روز را به هم دوخته اند تا پایین دست نفت نیز همچون بالادست آن بی وقفه کار کند تا ثمره این همدلی را به ایران و ایرانی هدیه کند؛ ایرانی که دل ها برایش می تپد.