وزارت نفت در صدر سازندگان تجهیزات ساخت بار اول قرار دارد
شاگرد اولی با منافع بلند مدت
مشعل صنعت نفت همواره در مسیر دانش های جدید و به روزرسانی تجهیزات و دستاوردهای صنعتی خود قرار داشته و این مهم، الزامی جدایی ناپذیر دراین صنعت به شمار می آید. درحداقل دو دهه اخیر که صنعت نفت با تحریم های همه جانبه ومستقیم مواجه بوده، این تلاش برای دستیابی به دانش و فناوری و به روزرسانی از اهمیت بیشتری برخوردارشده است.
شروع برنامه ساخت داخل، ساخت بار اول و حمایت ازسازندگان داخلی درصنعت نفت، از دو دهه قبل با مهندسی معکوس و ارتقای دانش فنی ازسوی کارفرمایان نفتی و پیمانکاران پیگیری وموجب شده است که عرصه فعالیت را وسیع تر و به مرور از مرزهای ساخت بار اول عبور کند.
این عملکرد در دوسال اخیر و با شروع دولت سیزدهم، جهشی قابل توجه داشته و وزارت نفت پیشتاز درحوزه ساخت داخل، درمیان دیگر دستگاه ها بوده است. در این سال ها، شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت، تمرکزی ویژه برموضوع بومی سازی تجهیزات و ساخت بار اول داشته اند و باحمایت هایی که معاونت فناوری ریاست جمهوری و انجمن های تخصصی و ارگان های مرتبط داشته اند، وزارت نفت به شاگرد اول ساخت بار اول تبدیل شده است.
به مدیران شجاع نیاز داریم
دولت سیزدهم و وزارت نفت در اجرای مفاد بند الف تبصره 18 قانون ساخت داخل بیشترین تلاش و اهتمام را داشته است. در همین دوره، برنامه تولید بار اول کالاهای فناورانه در قالب ماده 10 قانون جهش تولید دانش بنیان به تصویب مجلس و شورای نگهبان رسید و آیین نامه اجرایی آن شهریور1401 از سوی دولت ابلاغ شد. زمستان سال گذشته، معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری اعلام کرد که وزارت نفت درصدرتولید کالاهای راهبردی و دانش بنیان کشور قرار دارد و از وزیر نفت تشکر کرد. در واقع معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری، بابت کسب رتبه نخست در دوره سوم اجرای برنامه «تولید بار اول اقلام راهبردی» از وزیر نفت قدردانی کرده است. وحیدرضا زیدی فرد، معاون وزیرنفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری نیزکه مسئول پیگیری پرونده های فنی و تخصصی در صنعت نفت است، با بیان این که تاکنون104 پروژه ساخت بار اول با صرفه جویی ارزی 300 میلیون دلارتعریف شده است، اظهار کرد: با اجرای این پروژه ها، هزینه تأمین کالا نسبت به نمونه خارجی 30 تا 60 درصد کاهش می یابد. وی تصریح کرد: می توان گفت که حالا وپس ازچند دهه فعالیت درحوزه ساخت بار اول، مسیرساخت و تولید تجهیزات صنعتی و بومی سازی تا حد زیادی، روی ریل قرارگرفته است. دراین سال ها، موانع مسیرشناسایی شده اند وشرکت های تولیدکننده ومتقاضی در تعامل با یکدیگر، نیازها و محدودیت های مالی و قانونی خود را شناسایی و معرفی کرده اند. به گفته معاون وزیرنفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری، روند داخلی سازی و مقاومت در برابرمحدودیت های مختلف نیازبه مدیران شجاعی دارد که بومی سازی و توان داخلی را باور داشته باشند؛ با این حال صنعت نفت با وجود نیاز به تجهیزات روزآمد دنیا و جلوگیری ازهرگونه تاخیر در روند اجرای پروژه ها، در بومی سازی و ساخت بار اول پیشرو بوده است وبنابر اعلام کارگروه تولید بار اول معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، 70 درصد مجوزهای داده شده نیز به ساخت باراول تجهیزات درصنعت نفت مربوط است.
سهم چشمگیرنفت از درخواست های ساخت بار اول
چندی قبل و درجریان نمایشگاه بین المللی ایران پلاست، هادی پرج، دبیر کارگروه تولید بار اول معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز اعلام کرد: از 382 درخواست تولید بار اول درکشور، بیش از 80 درخواست ها به ارزش 85 میلیون دلار به مرحله قرارداد نهایی رسیده که 226 مورد آن مربوط به وزارت نفت بوده است.
وی با اشاره به اینکه امسال سقف پرداخت تسهیلات به کالاهای تولید بار اول به 725 میلیارد تومان رسیده است، گفت: از جمله دشواری های عقد قرارداد تولید بار اول تعدد مدعیان محصولات ساخته نشده، پیچیدگی کشف قیمت تولید بار اول، ریسک مالی و فنی، دامپینگ پروژه های ناموفق و سازمان های نظارتی است.
بنابراظهارت پرج، اصلی ترین پیش نیازهای تدوین قراردادهای بومی تعیین عمق بومی سازی و میزان ارزبری طرح، تعیین مشخصات فنی سازی، قیمت گذاری تولید بار اول، تعیین مراحل پرداخت و طراحی سناریوی تست است.
براساس اعلام معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، مهم ترین حمایت های مالیاتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از شرکت های دانش بنیان برای تولید بار اول شامل معافیت فروش محصولات دانش بنیان (ماده 3 و 9 قانون دانش بنیان) و اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه (بند ب ماده 11 قانون جهش تولید دانش بنیان) است. بر اساس ماده 11 بند "ب" قانون حمایت از شرکت های تولید بار اول، معادل هزینه انجام شده برای فعالیت های تحقیق و توسعه به عنوان اعتبار مالیاتی با قابلیت انتقال به سال های آتی به شرکت ها و مؤسسات متقاضی اعطا می شود و معادل آن از مالیات قطعی شده سال انجام هزینه مذکور یا سال های بعد کسر می شود.
پیشرفت در تحقق بخشی به منویات مقام رهبری
درجریان برگزاری بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی نفت در اردیبهشت ماه امسال، هم پنج قرارداد تولید بار اول از سوی شرکت ملی حفاری ایران و شرکت ملی نفت خیز جنوب به ارزش 11 میلیون یورو منعقد شد. همچنین داخلی سازی 773 تجهیز به ارزش 584 میلیارد تومان در بخش های برق و ابزار دقیق، تجهیزات و مواد شیمیایی در سه ماهه نخست امسال در گروه صنایع پتروشیمی خلیج فارس و امضای قرارداد پروژه «ساخت بار اول «بازسازی و تخمین عمر پره متحرک توربین بین شرکت انتقال گاز ایران و شرکت توربوکمپرسور تک خاورمیانه، تنها نمونه هایی از توجه به ساخت داخل و ساخت بار اول درصنعت نفت هستند. این قراردادها به خصوص درصنعت پتروشیمی با توجه به پروژه های درحال اجرا و مجتمع های تولیدی که به تجهیزات روز و دانش فنی نیاز دارند، از اهمیت بیشتری برخوردارند.
بر همین اساس است که غلامرضا خوانساری، مدیرکل نظام تأمین و تجاری سازی فناوری معاونت مهندسی از موفقیت وزارت نفت دولت سیزدهم در کسب رتبه نخست در تعداد کالاهای ساخت بار اول در میان دستگاه های اجرایی خبر داده است.
وی با تشریح رویه پژوهشی وزارت نفت در دولت سیزدهم اظهار کرد: برای نخستین بار وزارت نفت موفق به کسب مقام نخست در میان سازمان های دولتی در زمینه ساخت بار اول شد که آمارهای معاونت علمی فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری مؤید آن است. این موضوع منجر به ثبت بالاترین تعداد پروژه های ساخت بار اول در وزارت نفت شده است.
خوانساری به فهرست بلند منابع که در وزارت نفت تشکیل شده است، اشاره کرد و گفت: این فهرست شامل 4 هزار تأمین کننده و سازنده وزارت نفت می شود که برای نخستین بار تعداد سازندگان تجهیزات صنعت نفت بیش از تعداد تأمین کنندگان شد و تعداد آن به 2 هزار و 20 شرکت رسید که رویکرد دانش بنیان شدن طبق منویات مقام معظم رهبری را در وزارت نفت نشان می دهد.
با توجه به گزارش هایی که از درون و بیرون از وزارت نفت اعلام و منتشر می شود، می توان این داده و حقیقت را به عنوان یک دستاورد مطرح کرد که وزارت نفت در مسیر یکی از اهداف بلندمدت خود یعنی استقلال داخلی و عدم وابستگی به شرکت های خارجی قدم های بلندی برداشته و به خصوص در دولت سیزدهم در این مسیر شاگرد اول هم بوده است و منافع بلند مدت این شاگرد اولی قبل از هر بخشی نصیب خود این صنعت می شود.
تاکنون گام های وزارت نفت در مسیر داخلی سازی و تولید بار اول، بسیار مثبت، ارزنده و نوع حمایت این وزارتخانه از شرکت های دانش بنیان و ساخت بار اول، برای دیگران سرمشق و الگو بوده است. می توان گفت که سیر صعودی حمایت از شرکت های دانش بنیان در وزارت نفت دولت سیزدهم در دوسال گذشته، از مهم ترین دستاوردهای این وزارتخانه به شمارمی رود؛ به گونه ای که بر اساس آمارهای منتشره دراین بازه زمانی، پیشتاز و سرآمد دیگر دستگاه ها بوده و پیشرفتی مهم در تحقق بخشی به منویات رهبری درخصوص استفاده از ظرفیت ها و توانمندی ها داخلی است.