ضرورت توسعه پالایشگاه اصفهان برای دریافت و تامین سوخت پاک و با کیفیت، جلوگیری از آلودگی های محیطی و هوایی و لزوم تکمیل زنجیره ارزش در ارتقای کیفیت فراورده های نفتی، موجب ساخت پالایشگاه جنوبی در سال 1393 شد که پس از بررسی های عملیاتی، فنی و مهندسی پیچیده و همسو با فناوری های روز دنیا، از سوی متخصصان داخلی طی مدت 8 سال به پایان رسید. سرمایه گذاری شرکت پالایش نفت اصفهان در این طرح، به میزان 6.8 هزار میلیارد تومان، به اضافه 511 میلیون یورو و تامین 90 درصد کالای مورد نیاز از سوی سازندگان داخلی انجام شده است. در ادامه مسیر توسعه زیرساخت های اقتصادی در توسعه این طرح 42 میلیون نفر اشتغالزایی شده که با بهره برداری رسمی روزانه 300 تن گوگرد جداسازی و با به کارگیری 17 هزار مدرک مهندسی و احجام اصلی طرح حدود 5 میلیون مترمکعب عملیات خاکی، 321 هزار مترمکعب بتن ریزی، 18 هزار تن اسکلت فلزی، نصب 19 هزار تن تجهیزات، لوله کشی به میزان 2 میلیون اینچ قطر و 4 هزار و 200 کیلومتر کابل کشی انجام شده که تنها بخش کوچکی از عملیات گسترده ساخت این ابر پروژه ملی محسوب می شود. ضمن آنکه همزمان با عملیات راه اندازی، تستPMI (آنالیز شیمیایی) در 71 هزار نقطه به اجرا درآمد و 2 هزار و 300 نقطه معیوب شناسایی و برای تثبیت ظرفیت تولید و جلوگیری از حوادث غیرقابل جبران اصلاح شد. پالایشگاه اصفهان در این برهه زمانی و با تصور اینکه کشورمان با وجود تحریم ها و تهدیدهای مستمر نمی تواند به توسعه و پیشرفت دست یابد، با تدبیر در هزینه های سنگین اعتباری و مالی و همسو با اهداف مسؤولیت های اجتماعی در صیانت از محیط زیست و با ارتقای کیفیت تولید فراورده های نفتی با حمایت های ویژه دولت سیزدهم، وزیر نفت و شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران، واحد تصفیه گازوییل، یوتیلیتی و آفسایت و تولید 16 میلیون لیتر سوخت دیزل پاک را به کشورمان تقدیم می کند. مدیرعامل پالایشگاه نفت اصفهان مرداد امسال، از پیشرفت ۹۷ درصدی این واحد و راه اندازی پیش از موعد آن (۱۶ ماه زودتر از برنامه) خبر داده بود. محسن قدیری گفته بود: با راه اندازی این واحد، ظرفیت تولید روزانه ۲۰ میلیون لیتر گازوییل بر اساس استانداردهای بین المللی و در آینده ای نزدیک نیز تولید روزانه ۲۶ میلیون لیتر گازوییل با کیفیت یورو ۵ در این پالایشگاه فراهم شده و تاکنون سودآوری این واحد برای پالایشگاه اصفهان حدود ۱۹.۵ هزار میلیارد تومان بوده است. حدود ۸۰ درصد تجهیزات طرح ملی تصفیه گازوییل پالایشگاه نفت اصفهان، از سوی تولیدکنندگان داخلی تهیه و ساخته و از طریق شرکت های نارگان، چگالش و مپنا تأمین شده است. با توجه به تحریم ها و همکاری نکردن شرکت های خارجی، خدمات مهندسی تفصیلی این طرح که یکی از بخش های پیچیده و دشوار اجرای پروژه بوده، از سوی شرکت های داخلی نارگان، چگالش و مپنا اجرایی شده است.
استفاده از ظرفیت 150 شرکت دانش بنیان
رئیس جمهوری، در زمینه بهره برداری رسمی از واحد تصفیه گازوییل پتروپالایش اصفهان، دلیل اجرای این طرح بزرگ ملی را مدیریت تولید و مصرف در نفت، گاز و پتروشیمی کشور دانست و گفت: مدیریت این دو بخش، سبب تولید محصول با کیفیت، رفع ناترازی و رونق صادرات فراورده های نفتی خواهد شد که عواید آن، بخش های دیگری را تقویت می کند.
ابراهیم رئیسی این اقدام بزرگ پتروپالایش اصفهان را در تولید روزانه ۱۶ میلیون لیتر گازوییل پاک و کیفی سازی تولید در صنعت نفت را از اهداف محوری دولت و سبب رفع آلایندگی و ارتقای سلامت مردم بیان کرد. از رمزهای موفقیت پتروپالایش اصفهان در طرح احداث واحدهای تصفیه گازوییل، یوتیلیتی و آفسایت پالایشگاه اصفهان را می توان استفاده از ظرفیت 150 شرکت دانش بنیان برشمرد. رئیس جمهوری در این زمینه گفت: همت بلند دست درکاران این طرح در به سرانجام رساندن آن ۱۶ ماه زودتر از موعد مقرر، نویددهنده موفقیت های بزرگ در آینده است.
تولید روزانه 100 هزار گازوییل یورو5
جواد اوجی ، وزیر نفت نیز در زمینه طرح احداث واحدهای تصفیه گازوییل، یوتیلیتی و آفسایت پالایشگاه اصفهان با سرمایه گذاری ۸.۶ هزار میلیارد تومان به علاوه ۵۱۱ میلیون یورو گفته است: این طرح در زمینی به مساحت ۴۲۰ هکتار با هدف ارتقای کیفیت محصولات پالایشگاه به سطح استانداردهای جهانی و رعایت هرچه بیشتر ضوابط محیط زیستی به بهره برداری رسیده است. به گفته اوجی، در این طرح حجم گوگرد گازوییل تولیدی از ۱۰ هزار ppm به کمتر از ۱۰ ppm کاهش یافته که از نظر استانداردها بر اساس مشخصات استاندارد یورو ۵ است و با اجرای آن، همه گازوییل تولیدی پالایشگاه اصفهان، یورو ۵ و مطابق با استانداردهای روز دنیا در اختیار مردم قرار خواهد گرفت. از مزایای طرح احداث واحد تصفیه گازوییل، می توان به تولید روزانه ۱۰۰ هزار بشکه گازوییل (۱۶ میلیون لیتر در روز) مطابق با استاندارد یورو ۵، جلوگیری از انتشار ۳۰۰ تن گوگرد در روز، کاهش حجم گوگرد گازوییل تولیدی پالایشگاه از ۱۰۰ هزار PPM به کمتر از ۱۰ PPM، به کارگیری ۱۲۰۰ نفر در این واحد، ایجاد سود سالانه ۲۶۳ میلیون دلار و بازگشت هزینه های طرح پس از گذشت چهار سال اشاره کرد.
افتتاح 67 طرح کلان در امسال
طرح «احداث واحد تصفیه گازوییل» از جمله طرح های نیمه تمامی بود که دولت سیزدهم آن را به سرانجام رساند؛ اما طرح های نیمه تمامی هم وجود دارند که افزایش ظرفیت تولید نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش کشور را در آینده ای نزدیک به همراه خواهند داشت. به گفته وزیر نفت، در سال ۱۴۰۲ افتتاح ۶۷ طرح کلان و نیمه تمام به ارزش ۱۵.۱ میلیارد دلار، همچنین آغاز عملیات اجرایی ۱۵ طرح کلان جدید با سرمایه گذاری ۱۴.۳ میلیارد دلار نیز در دستور کار وزارت نفت قرار گرفته که تاکنون ۷ میلیارد دلار پروژه به بهره برداری رسیده، افتتاح شده یا آماده افتتاح است. تمام این طرح ها، اثری مستقیم بر افزایش ظرفیت تولید نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش کشور دارند. برخی از این طرح ها مانند پالایشگاه فاز ۱۴ و طرح فاز ۱۱ در پارس جنوبی، پالایشگاه هویزه خلیج فارس و فاز دوم پالایشگاه آبادان در خوزستان، پتروشیمی گچساران در کهگیلویه و بویراحمد به صورت رسمی به بهره برداری خواهند رسید.
توسعه فعالیت های زیست محیطی
بهره برداری از طرح های کیفی سازی فراورده های نفتی تولیدی، کمک قابل توجهی به بهبود وضع محیط زیستی کشور و نیز کاهش انتشار آلاینده ها خواهد کرد. مجموعه اقدام های صنعت نفت در زمینه محیط زیست، محدود به تولید فراورده با کیفیت نیست؛ بلکه در زمینه جمع آوری گازهای مشعل، امسال ان جی ال ۳۰۰ یا پالایشگاه هویزه به بهره برداری رسید و تا پایان سال نیز ۲۱ مشعل در منطقه شرق کارون جمع آوری خواهد شد. در این زمینه، تفاهمنامه همکاری «توسعه زیست بوم فناوری زنجیره های ارزش صنعت نفت» بین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و هلدینگ پتروپالایش اصفهان با حضور رئیس جمهوری در هفته نخست مهرماه امضا شد.
براساس این تفاهمنامه «ایجاد و توسعه زیست بوم نوآوری و افزایش عمق بومی سازی فناوری های کلیدی» تسهیل و حمایت خواهد شد. همچنین ارتقای بهره وری صنعت پتروپالایش و توسعه انرژی های تجدیدپذیر شامل «توسعه زیرساخت افزایش بهره وری و مدیریت پسماند صنعت پتروپالایش» و «ایجاد ارزش افزوده زیرساخت های پتروپالایش و تولید انرژی پاک» در دستور کار قرار خواهد گرفت. تامین مالی این تفاهمنامه نیز از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی انجام می شود.
احداث پالایشگاه های جدید، ضرورتی انکارناپذیر
بخش قابل توجهی از افزایش تولید و تکمیل طرح های نیمه تمام که به آنها اشاره شد، در زمینه ارتقای ظرفیت پالایشی و کیفی سازی فراورده های نفتی بوده است. توسعه ظرفیت پالایش و پتروپالایش نفت خام و میعانات گازی کشور نزدیک به ۳.۲ میلیون بشکه در روز است و نفت و میعانات گازی تولیدی خود را اکنون به صورت نفت خام صادر می کند.
وزیر نفت در این باره گفته، خام فروشی افزون بر اینکه ما را از ایجاد ارزش افزوده بی نصیب می کند، در سال های اخیر پاشنه آشیل کشور و سبب آسیب پذیری آن از ناحیه تحریم ها شده است. افزون بر این، با توجه به شدت مصرف انرژی در کشور، به منظور تأمین امنیت انرژی و پوشش کامل نیاز داخلی به فراورده های نفتی، احداث پالایشگاه های جدید ضرورتی انکارناپذیر است که مکرر مورد تأکید رهبر معظم انقلاب و ریاست جمهوری نیز بوده است.
اجرای طرح های پالایشی و پتروپالایشی
همسو با بحث افزایش ظرفیت، طرح های پالایشی و پتروپالایشی در کشور نیز در حال اجراست. به گونه ای که از ابتدای استقرار دولت سیزدهم، توجه ویژه ای به این امر شده و اقدام های متعددی در طول یک سال و نیم گذشته انجام شده است. در چارچوب قانون حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی، هشت طرح پالایش و پتروپالایش میعانات گازی و نفت خام با ظرفیت یکهزار و 460 بشکه در روز و سرمایه گذاری ۲۸.۶ میلیارد دلار در دست پیگیری و اجراست.
همچنین بر اساس ماده ۵۹ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی، افزایش کیفیت فراورده های نفتی و کاهش ترکیبات گوگردی به صورت جدی در دستور کار وزارت نفت دولت سیزدهم قرار گرفته و در این خصوص ۱۱ طرح بهینه سازی و ارتقای کمی و کیفی فراورده های تولیدی پالایشگاه های موجود ذیل قانون حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی با مجموع سرمایه گذاری ۶.۷ میلیارد دلار در حال اجراست.
وزیر نفت در این باره، از امضای مشارکت نامه و تامین مالی ساخت پتروپالایشگاه شهید سلیمانی و پالایشگاه مروارید مکران در مجموع با ظرفیت ۶۰۰ هزار بشکه در روز نفت خام سنگین و سرمایه گذاری بیش از ۱۸ میلیارد دلار با بانک ها و هلدینگ های بزرگ داخلی خبر داده است. به گفته اوجی، فعال سازی پالایش فراسرزمینی به ظرفیت ۱۴۰ هزار بشکه در روز با کشور ونزوئلا و مذاکره و امضای قرارداد با دیگر کشورها، همسو با هدف توسعه صادرات نفت خام و میعانات کشور و تکمیل زنجیره ارزش نیز انجام شده که در استمرار این اقدام ها هم طرح واحد تصفیه گازوییل، یوتیلیتی و آفسایت پالایشگاه اصفهان به بهره برداری رسیده است.
تبدیل شدن به پالایشگاه سبز
پالایشگاه اصفهان، به دلیل پتروپالایشی شدن، طرح های دیگری نیز در دستور کار دارد که از آن جمله می توان به طرح احداث واحد ۸۱ هزار بشکه ای گوگردزدایی از ته مانده برج های تقطیر (RHU) پالایشگاه اصفهان با سرمایه گذاری ۱.۶ هزار میلیارد تومان به علاوه ۶۴۲ میلیون یورو ذیل قانون حمایت از تولید اشاره کرد. این طرح، حدود ۴۴ درصد پیشرفت فیزیکی داشته که با بهره برداری از آن تا پایان دولت سیزدهم، روزانه 72 هزار بشکه نفت کوره کم گوگرد برای خوراک واحد RFCC تولید خواهد شد. وزیر نفت با اشاره به این مطلب گفت: همسو با تکمیل زنجیره ارزش، طرح تولید بنزین و پروپیلن (RFCC) با سرمایه گذاری ۱۱۰۰ میلیون یورو در پالایشگاه اصفهان با پیشرفت فیزیکی حدود ۱۰ درصد در حال اجراست. ظرفیت خوراک این واحد ۹۱ هزار بشکه در روز است که بیش از ۸۰ درصد آن از واحد RHU تأمین می شود. محصولات این واحد، روزانه ۸ میلیون لیتر بنزین و ۶۰۰ هزار لیتر گازوییل است. همچنین گاز مایع از دیگر تولیدات این واحد است که به عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی استفاده خواهد شد. به گفته اوجی، با بهره برداری از مجموعه طرح های پالایشگاه اصفهان، می توان گفت که این پالایشگاه به پالایشگاه سبز تبدیل می شود که این امر در هوای پاک استان اصفهان تأثیر بسزایی خواهد داشت.
وی تأکید کرد: در مجموع ما به دنبال این هستیم که تا پایان دولت ۶ طرح کیفی سازی پالایشگاه های شیراز، تهران، تبریز، لاوان، RHU اصفهان و شازند با سرمایه گذاری ۱.۸ میلیارد دلار را تا پایان دولت سیزدهم به بهره برداری برسانیم. در پایان باید گفت؛ طرح های صنعت نفت، بخصوص در صنعت پالایش، به دست جوانان متخصص و پرورش نیروهای کارآمد به اجرا درآمده است. با بهره مندی از ظرفیت پالایشگاه ها و اجرای پروژه ها به طور حتم روزهای امیدبخش تری برای کشورمان رقم خواهد خورد. در این میان، شرکت های دانش بنیان می توانند به کمک صنعت نفت و شرکت های پالایشی بیایند که با این رویکرد، تحریم ها را خنثی و در مسیر توسعه و آبادانی کشور گام بر خواهیم داشت.