با ساخت کاتالیست های پلی اتیلن سنگین در صنعت پتروشیمی با اعتماد به توان داخل محقق شد
صرفه جویی20 میلیون دلاری
مشعل حالا دیگر کاتالیست تنها یک کالا در صنایع نفت و گاز و بخش های صنعتی نیست و به عاملی برای چندین برابر شدن درآمد صنعت نفت و اقتصاد کشور و کاهش وابستگی در شرایط تحریمی تبدیل شده است. تولید انبوه، متنوع و منطبق با آخرین فناوری روزآمد انواع کاتالیست های پرمصرف و راهبردی در صنعت نفت و سایر صنایع در سال های اخیر به مدد متخصصان داخلی و شرکت های دانش بنیان افزایش داشته است. در حال حاضر افزون بر بخش خصوصی و شرکت های فناور جدید، تعدادی از زیرمجموعه های صنعت نفت، نقش اثرگذاری در روند بومی سازی کاتالیست های راهبردی دارند و شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به عنوان بازوی تحقیقاتی شرکت ملی صنایع پتروشیمی توانسته است سهمی قابل توجه در رشد روز افزون ساخت انواع کاتالیست ها در کشور داشته باشد.
خبر مهم اثرگذار این روزهای صنعت پتروشیمی، تکمیل پروسه تحقیق و پژوهش آزمایشگاهی و تست موفق انواع کاتالیست در واحدهای آزمایشی و صنعتی است. این اخبار خوش و نمونه های موفق تست شده در واحدهای تولیدی نوید رویدادهای بزرگ و بلندمدتی را برای صنعت پتروشیمی و ساخت کاتالیست ها دارد و نکته مهم و اثرگذار این است که واردات این کاتالیست ها و خرج ارز متوقف می شود. این اتفاق و تغییر مهم همان دستورالعملی است که در چند دهه گذشته در برابر چشممان گذاشته ایم و بارها تکرار کرده ایم که ما می توانیم و حالا در سال های تحریمی نشان دادیم که می توانیم این وابستگی را قطع کنیم. شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی در ادامه ساخت و بومی سازی کاتالیست های پرمصرف و راهبردی، برنامه بومی سازی کاتالیست پلی اتیلن را از سال 95 در دستور کار قرار داد و در نهایت در سال 1401 این محصول به مرحله تجاری سازی و مصرف در مجتمع های پتروشیمی رسیده است.
کاتالیستی که نبود آن موجب اختلال تولید شد
شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی موفق شده است کاتالیست پلی اتیلن را که به دلیل تحریم ها تهیه آن با مشکلات فراوانی مواجه بود، بومی سازی کند و اکنون این دو کاتالیست به مرحله تجاری سازی و مصرف در واحدهای تولیدی رسیده اند. کاتالیست SAZ-201 چند ماه قبل در واحد تولید پلی اتیلن سنگین (فناوری CX شرکت میتسویی) شرکت پتروشیمی ایلام با موفقیت تست شده و به تایید رسیده است. به گزارش شرکت ملی صنایع پتروشیمی، با بومی سازی و تولید تجاری این کاتالیست، گام موثری در مسیر ارتقای توان ساخت داخل و جلوگیری از مختل شدن تولید بیش از 800 هزار تن محصول پلی اتیلن سنگین به ارزش سالانه 800 میلیون دلار و رفع موانع تحریمی برداشته شده است. فاطمه شهسواری، پژوهنده پلیمر شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی و یکی از مجریان پروژه سنتز کاتالیست فرآیند CX میتسویی، با اشاره به فناوری دو کاتالیست PZ و RZ شرکت میتسویی ژاپن که مجتمع های پتروشیمی از آن استفاده می کردند، گفت: در دوران تحريم ورود اين كاتاليست ها به كشور ممنوع شد و مجتمع هاي توليدي به ناچار به كاتاليست هاي چيني مشابه رو آورده اند. از آنجا که پلی اتیلن یکی از پرمصرف ترین ماده های پلیمری در صنعت پتروشیمی است، کمبود آن در روند تولید اختلال ایجاد می کرد.
شهسواری با تاکید بر اینکه دو کاتالیست PZ و RZ برای فرآیند ( HDPE ) استفاده می شوند، گفت: در حال حاضر کاتالیست مصرفی مجتمع ها کاتالیست PZاست؛ البته نسل جدید هم اکنون در کشور وجود ندارد، اما شرکت پژوهش و فناروی روی آن کار کرده و به زودی این کاتالیست هم به مرحله تجاری سازی می رسد.
او با اعلام اینکه مصرف سالانه این دو کاتالیست در کل کشور حدود 100 تن در سال است، افزود: پتروشیمی های بندر امام خمینی(15 تن در سال)، ایلام (30 تن در سال)، میاندوآب (30 تن در سال)، مهر (30 تن در سال) از این کاتالیست مصرف می کنند که با شروع تحریم ها برای تامین آن دچار مشکل شدند.
ساخت واحد صنعتی کاتالیست در کمتر از یک سال
شهسواری به روند شروع پروژه تحقیقاتی اشاره کرد و گفت: من و همکارانم از جمله آقای دانشگر و خانم فریده عظیم فر در سال 95 این کار را در فاز آزمایشگاهی و با مهندسی معکوس شروع کردیم. در ادامه فعاليت هاي آزمايشگاهي براي طراحي كاتاليست با عملكرد مشابه نمونه هاي خارجي صورت پذيرفت و در مرحله بعد نوآوري در سنتز كاتاليست انجام گرفت و پس از نتیجه بخش بودن این مرحله ، ساخت پايلوت توليد كاتاليست با ظرفيت 10 كيلوگرم در هر بچ در دستور كار قرار گرفت. بعد از ساخت و راه اندازي پايلوت، اولين بچ كاتاليست به نام SAZ 201 در اسفند ماه سال 1397 توليد شد. نتايج تست اين ماده در دمو نشان داد كه اين كاتاليست هم از لحاظ فرآيندي و هم مشخصات محصول مشابه كاتاليست صنعتي PZ است.
او افزود: با توجه به ظرفيت پايين پايلوت هاي ساخت كاتاليست پلي الفين موجود در شركت، همواره جهت توليد مقدار زياد كاتاليست براي تست در مجتمع هاي پتروشيمي ( حداقل 250 كيلوگرم) ، با مشكل توليد مواجه بوديم. از این رو ساخت واحد كاتاليست هاي پلي اتيلن دوغابي در دستور كار قرار گرفت. ساخت فاز اول اين واحد با ظرفيت 30 تن در سال از زمستان سال 1398 آغاز شده و در كمتر از يك سال به پايان رسيد. سپس واحد راه اندازي و كاتاليست توليد شده توسط دمو پلنت مركز اراك تست و تاييد شد. بعد از تاييد كاتاليست، 250 كيلوگرم توليد شد. کاتالیست توليدي در واحد نیمه صنعتی با دانش فنی شرکت پژوهش و فناوری و با همکاری ارزشمند شرکت پتروشیمی ایلام با موفقيت تست شد.
پژوهنده پلیمر شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی تصریح کرد: خوشبختانه نتایج این تست صنعتی در پتروشیمی ایلام مثبت داد و نه تنها مشکلی به وجود نیامد بلکه نتایج آن بهتر از نمونه های چینی بود و این مجتمع بلافاصله درخواست 500 کیلو از این کاتالیست را جهت استفاده بيشتر در واحد را داد که به زودی تکمیل و برایشان ارسال خواهد شد.
نسل جدید کاتالیست RZ به زودی تجاری می شود
شهسواری با اشاره به قیمت بالای نمونه خارجی این کاتالیست گفت: این کاتالیست در هر 100 تن، بیش از 20 میلیون دلار در سال صرفه جویی ارزی دارد و می تواند برای مجتمع های مختلفی صرفه اقتصادی داشته باشد و در عین حال مشتری های بیشتری را به این چرخه اضافه کند، ضمن اینکه تعدادی از این مجتمع ها به دنبال گرفتن دانش فنی این دو کاتالیست از ما و احداث واحد صنعتی آن هستند. در حال حاضر هم نقشه های اجرای واحد صنعتی برای تولید 100 تن تهیه شده و صحبت هایی در مورد اینکه هلدینگ خلیج فارس این واحد 100 تنی را اجرا کند، وجود دارد.
او با تاکید بر اینکه وظیفه شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی تهیه و بومی سازی این کاتالیست بوده و به زودی نسل جدید كاتاليست هاي شركت پژوهش و فن آوري براي تكنولوژي ميتسويي نيز آماده می شود، گفت: پلیمر تولیدی نسل جدید ویژگی های برتری دارد و به همین دلیل شرکت ها تمایل بیشتری به استفاده از کاتالیست های جدید دارند و ما هم به زودی مراحل تست و تجاری سازی کاتالیست نسل جدید را شروع می کنیم.
شهسواری با اعلام اینکه در این پروژه 35 تا 40 نفر از نیروهای داخلی شرکت دخالت داشته اند، گفت: برای ساخت واحد صنعتی و تست این کاتالیست 12 میلیارد تومان هزینه شده است در حالی که 80 درصد تجهیزات فنی مورد استفاده در آن تولید داخل است و اگر داخلی نبود نمی توانستیم این واحد را در کمتر از یک سال تمام کنیم.
پژوهنده پلیمر شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با اشاره به شرایط سخت و فشرده ای که او و همکارانش در مراحل تست و آزمایش این کاتالیست داشته اند ، گفت: اين كار نمونه اي از يك كار تيمي موفق و تلاش شبانه روزي همكاران و نيز حمايت و همراهي مديريت محترم شركت پژوهش و فن آوري و امیدواری ما این است که حمایت ها ادامه داشته باشد و سایر پتروشیمی ها همچون پتروشیمی ایلام به ما و توان داخل اعتماد داشته باشند.