اینجا سکوی ابوذر است؛ 76 کیلومتری خلیج فارس
شب بیداران زیر نورمشعل
مرجان طباطبایی شب « سکو» بیرونی: در سکوت شبانه سکو، صدای توربین ها برای تولید نفت به قدری گوشخراش است که امان نمی دهد صدای موج های خلیج فارس شنیده شود تا آنجا که حتی نوای مرغان دریایی هم در این سرو صدای بی وقفه محو می شود. اما درست در ساعات خواب بیشتر ساکنان کشور، اینجا در 76 کیلومتری جزیره خارگ در خلیج فارس، زندگی حال و هوایی دیگر دارد از جنس کار و تلاشی از نوع شبانه روزی برای تولید نفت خام. کار روی سکوهای نفتی و گازی 24 ساعته است و کارکنان، نیمی از دو هفته کاریشان شب کار هستند. شیفت شب از ساعت 6 عصر آغازمی شود و تا 6 صبح ادامه دارد. برای فردی که تازه از دو هفته استراحت بازگشته، شب زنده داری یک هفته ای آسان به نظر نمی رسد.
میدان نفتی ابوذرکه قدیم ترها آن را «اردشیر» می خواندند، درجنوب غربی خارگ قرارگرفته و سال 1349 با حفر6 حلقه چاه، اقتصادی شناخته وعملیات بهره برداری کامل از آن درسال 1355 از سوی شرکت امریکایی پان امریکن آغاز شده است. بالاترین تولید شرکت نفت فلات قاره ازهمین میدان با سه سکوی بهره برداری و9 سکوی اقماری انجام می شود و نفت آن به وسیله خط لوله 24 اینچی زیر دریا، به جزیره خارگ پمپاژ، فرآورش و درمخازن ذخیره سازی می شود.
حضور زنان در سکوهای نفتی در زمان شب چندان متداول نیست و این نخستین تجربه من از دنیای شب و کار در یک سکوی نفتی است؛ تجربه ای که با اخذ مجوز و هماهنگی شرکت نفت فلات قاره ایران و موافقت رئیس سکوی ابوذر فراهم می شود. مجوزی که حتی برای کارکنان سکو هم عجیب به نظر می آید. حضور در این ساعات، دنیایی متفاوت از روز یک سکو پیش رو قرار می دهد؛ تجربه ای خاص و منحصر. در این ساعات سکو، خبری از تردد پرتعداد کارکنان نیست و تنها تعدادی محدود در شیفت شبانه عهده دارحفاظت، حراست و تداوم تولید نفت هستند. حتی فعالیت های تعمیراتی هم تعطیل می شود، مگر آن که اضطراری همچون نشت چاه، از کارافتادن توربین و. . . پیش بیاید. اطراف سکوتا چشم کارمی کند، یک سرسیاهی است، سیاهی ای که آبی روز دریا را هم درخود گم کرده است. زیرپا، هم مشبک های آهنی زرد رنگ، عمق سیاهی 50متری از دریا را نشان می دهد. تنها نور روشن آن، سکوی ابوذر، سکوهای اقماری اطراف آن و کف موج هایی است که با برخورد دمادم به پایه های قطورسکو، آن را آرام آرام درگذر زمان می سایند. تماشای چنین صحنه ای آن هم در دل شب، شاید برای برخی ترسناک جلوه کند، اما برای کارکنان سکوی ابوذر این ترس، عادی شده است یا شاید چاره ای جز کنار آمدن با آن را ندارند. یکی ازکارکنان ابوذر می گوید: کار روی سکوی دریایی با کار درخشکی بسیار فرق دارد. کسی که روی دریا کار می کند، نترس می شود.
چراغ روشن ابوذر
درمحوطه سکو باد خنکی می وزد، اما همان جایی که تابستان شرجی سخت دارد، در زمستان به قدری سرد می شود که کارکنان با کلاه و دستکش مشغول شیفت شب هستند و گاهی ازشدت سرما پشت پنل ها پنهان می شوند و گاه نیز مه به قدری زیاد است که یک متری خود را هم نمی شود دید وحتی فلر با این عظمت سکو هم دیده نمی شود یا خاموش می شود. کارکنان شیفت شب موظف به بازرسی مداوم تجهیزات، پمپ ها و دستگاه های روشن هستند و گزارش آن را به شیفت روز می دهند. معمولا در شیفت شب 6 نفر بهره بردار به همراه مامورایمنی بیدارهستند. حالا شب ازنیمه گذشته است؛حدود 3 نفر ازشب بیداران درمحوطه و 3 نفر نیز دراتاق کنترل مجتمع ابوذربا چشمانی باز وهوشیارمشغول فعالیت هستند و فرآیند استخراج نفت خام از دل دریا را انجام می دهند. شیفت بهره برداری سکوهای نفتی به این صورت است که هر شیفت، دومسئول نوبت کار دارد و درهر نوبت، مهندس اتاق کنترل، کارمند مراقب دستگاه وچند اپراتورآنها را همراهی می کنند. درسکوی گازی هم دو نفر درشیفت شب مشغول کارهستند. با این حال درسکوهای فرعی تردد شبانه کمتر وخلوت تراست. مامورمربوطه شرایط دستگاه ها، کارهای جانبی پمپ ها، سرکشی دستگاه و محیط را کنترل می کند و گزارش را به روزکار تحویل می دهد. در دریا شرایط متفاوت ازخشکی است؛ علی اکبر دوستداری، معاون مجتمع تعریف می کند که یک بار رعد و برق به دکل زد و سیستم مخابرات آن را کارانداخت. شدت باران به قدری زیاد بود که ازهمه نفرات خواستم پناه بگیرند وهر اتفاقی رخ داد، حتی درصورت «شات داون» هم وارد محوطه نشوند. با این اوصاف به نظرمی رسد که ازخوش شانسی، شب تقریبا آرامی را تجربه خواهیم کرد.
6 ماه از سال روی سکو هستیم
داوود زیراهی که سابقه 14 سال فعالیت در واحد بهره برداری سکوی ابوذر را دارد، یکی از نفرات شیفت شب است که درمحوطه سکو، مشغول بازرسی پمپ هاست.
او درباره نوع کارسکو درشب می گوید: هربار که از استراحت 14 روزه برمی گردم، شیفت شب آغاز می شود. در 12ساعت بیداری آمار تمامی دستگاه ها و تجهیزات را دریافت و گزارش وضعیت آنها را آماده می کنم.
زیراهی درباره تعداد شب کاری هایش اظهار می کند: سالی 14 هفته می شود. 6 ماه از سال روی سکو هستیم و این مدت زمان دوری برای خانواده هم سخت است.
او با بیان این که از نیروهای پیمانکاری نفت است، تصریح می کند: با وجود کارمساوی با دیگر کارکنان در ساعات روز و شب، حقوق متفاوت دارد وحق شیفت شب کاری اش در ماه تنها 700 هزار تومان است. مسئولیت شب کاری زیاد است طوری که حتی زمانی هم که درخانه هستیم، فکر و ذهن مان اینجاست. غلامحسین کرمی هم از دیگر نفرات بهره برداری شیفت شب است که با استقبال برای گفت وگو شرایط خود در شیفت شب را برایم توضیح می دهد. او با بیان این که کار در اینجا (سکوی نفتی) سرما و گرما نمی شناسد و باید در هر شرایطی انجام شود، پله های آهنی و پرشمار سکوی ابوذر را نشان می دهدو می گوید: من و همکارانم مرتب برای پیگیری امور درحال بالا و پایین رفتن از این پله ها هستیم. گاه تعداد پله هایی که از آنها بالا و پایین می رویم، به عدد دو هزار هم می رسد.
با او در این پله ها همراه می شوم. آنقدر تاریک است که به سختی می توان درسیاهی شب آنها (پله) را دنبال کرد؛ این انتظار وجود دارد که با برداشتن قدمی نامناسب، زیرپایت خالی شود.
شب زنده داری کارکنان نفت
یکی از بخش های روشن در نیمه شب سکو، اتاق کنترل است که مهندس اتاق کنترل، کارمند مراقب دستگاه و چند اپراتور در آن حضور دارند. دورتا دور اتاق، چیدمانی از پنل هایی است که در هریک از آنها می توان جریان تولید نفت و ارسال آن را به جزیره خارگ مشاهده کرد.
علیرضا عظیمی با سابقه 10 سال فعالیت در سکوی ابوذر، مهندس اتاق کنترل است. او فارغ التحصیل مهندسی شیمی و سال 1391 از طریق آزمون سراسری وارد صنعت نفت شده است.
وی می گوید: سختی اقماری، سختی ازخودگذشتگی و یک نوع جانبازی است. همه می توانند به عنوان یک جانباز شناخته شوند. چون از زندگیشان می گذرند و در روزهای خوش و ناخوش با خانواده شریک نیستند .
عظیمی با اشاره به اینکه کار اقماری، فعالیتی معمولی نیست، اما باید انجام شود، ادامه می دهد: مهم این است که چه میزان برای کار ما ارزش قائل شوند؛ بسیاری مواقع، مطالبه ما تنها مادی نیست؛ انتظار این است که مسئولان ارشد یک بار ازکارکنان سکوهای نفتی و گازی خلیج فارس هم تشکر کنند. از پرستاران، آتش نشانان، پلیس ها و دیگر ارگان های کشور تشکر می شود، اما تا حالا از کارکنان اقماری شرکت ملی نفت ایران تشکری نشده که بگویند شما هم، شب ها بیدارهستید، فقط پلیس و پرستار بیدار نیستند، این در حالی است که بخش اعظمی از بیداری انسان های این سرزمین برای کارکنان شرکت ملی نفت ایران است.
او در ادامه می گوید: بیشترین مطالبه صنعت نفت درحال حاضر موضوع حقوق و دستمزد است. چون دریافتی متناسب با کاری که انجام می شود، نیست .
حامی کارکنان نفت باشید
عظیمی ادامه می دهد: همه ما این نوع کار را پذیرفته ایم که اینجا حضور داریم و با وجود تمام کاستی ها هیچ وقت خدشه ای درعملکرد نفرات شاهد نبودیم. هر سال که می گذرد، از حق و حقوق ما کاسته می شود، اما نفرات با همان انگیزه کار را انجام می دهند. این خاصیت نفت است؛ خاطرم هست در دوره آموزشی، یکی از قدیمی های نفت می گفت روی این صنعت غیرت داشته باشید. وقتی روی سکوی نفتی مدتی را سپری کردم، ناخودآگاه این اتفاق افتاد و هر کسی در هر نقطه ای از صنعت نفت با همین غیرت کار می کند. وی در ادامه صحبت های خود می گوید: شما