توسعه پایین دست پتروشیمی، تحول در صنایع و نیازهای کشور را رقم می زند
امنیت در تامین دارو
مشعل صنعت پتروشیمی در سال های گذشته جریان توسعه خود را به بهترین شکل ادامه داده و در شرایط تحریم و محدودیت های قانونی و اقتصادی توانسته است برنامه توسعه بالادستی و پایین دستی و تکمیل زنجیره ارزش محصولات خود را اجرایی کند. موضوع توسعه پایین دست یکی از محورهای مهمی است که برای جلوگیری از خام فروشی محصولات پتروشیمی مدنظر قرار داشته و حالا با تلاش های دولت سیزدهم این مسیر برای توسعه صنایع پایین دستی و دسترسی به زنجیره با ارزشی که به تامین نیازهای روزمره شهروندان و عامه مردم منتهی می شود، هموار شده است. تامین نیازهای صنعت داروسازی یکی از صنایع پر مصرف و با جامعه هدفی انبوه و حیاتی است که بنا بر اعلام فعالان این عرصه امروز بیش از 90 درصد نیازهای سخت افزاری و ماشین آلات و 70 درصد ماده موثر دارو در صنایع پایین دستی پتروشیمی کشورمان تامین می شود.
محصولات پایین دست صنعت پتروشیمی در عرصه های مختلف زندگی ما کاربرد دارند و زنجیره این صنعت در قالب محصولاتی چون پلاستیک، کامپوزیت، دارو، مواد شوینده، بهداشتی و انواع رنگ و ... نیازهای زندگی ما را پاسخگو است. اگرچه در سال های گذشته به این نیاز پاسخ لازم داده نشده و بخش زیادی از نیاز این صنایع از خارج کشور تامین شده است، اما امروز می توانیم به توانمندی بخش پایین دستی صنعت پتروشیمی اتکا و افتخار کنیم که این نیاز را به طور کامل از داخل کشور تامین می کند.
توسعه پایین دست پتروشیمی حلقه اتصال به نیازهای مردم
باید توجه داشت که سرمایه گذاری در صنایع تکمیلی و پایین دست پتروشیمی همواره به علت وجود ارزش افزوده بالا، یک سرمایه گذاری مطمئن و سودآور خواهد بود و در بلند مدت زمینه توسعه و اشتغالی فراگیر را فراهم می کند. در عین حال برنامه ریزی برای توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی سبب توزیع عادلانه ثروت در کشور خواهد شد و نه تنها قیمت محصولات را پایین می آورد، بلکه زمینه اشتغال در مناطق محروم را فراهم می کند.
بر اساس برآورد کارشناسان صنایع پایین دستی، با توجه به موقعیت جغرافیایی و دارایی های طبیعی کشورمان در حوزه انرژی، صنعت پتروشیمی ایران می تواند بازاری با حدود ٦٠٠ میلیون نفر را در منطقه پوشش دهد و به همین دلیل لازم است در ابتدای مسیر توسعه صنایع پایین دست، چالش ها و نیازها و فرصت های پیش رو را به خوبی برآورد کرد. شرکت ها و صنوف مرتبط با بخش دارو و تولیدات مرتبط با مواد شیمیایی دارویی، همواره یکی از صنایع اصلی در حوزه پایین دست پتروشیمی محسوب شده و همواره دو بخش سندیکای تولیدکنندگان دارو و بخش های پایین دست پتروشیمی در همکاری نزدیک با هم قرار داشته اند. این حوزه های مهم و اثرگذار سال ها به دنبال همکاری و همیاری با هم بوده اند و حالا بالاخره این ارتباط برقرار شده و در مسیر خودکفایی قرار گرفته و در نتیجه آن تولید دارو در کشور به نقطه قابل قبولی رسیده است.
صنعت پتروشیمی از سال 1340 در ایران شکل گرفته و در این مسیر تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است و امروز 73 درصد نیاز کشور در حوزه ماده موثر دارو از داخل کشور تامین می شود؛ همچنین بیش از 90 درصد نیاز ماشین آلات مورد نیاز در حوزه دارو در کشور تولید می شود؛ در حالی که صنعت دارو، مواد دارویی، شیمیایی و بسته بندی دارویی گردش مالی 1.59 تریلیون دلاری در دنیا را دارد، رقابت در این عرصه به طور مستقیم رقابت با کشورهای اروپایی و امریکاست، تلاش ها و حضور مدام درحوزه پایین دست پتروشیمی و تامین نیازهای بخش دارو، از اهمیت زیادی برخوردار است.
نکته قابل توجه اینجاست که همه نیازها برای تولید دارو از مواد معدنی و شیمیایی تا ماشین آلات بسته بندی دارویی، جوانان متخصص و بازار منطقه ای فراهم است و نکته مهم تر اینکه فعالیت در این عرصه و خودکفایی در آن از خروج ارز جلوگیری می کند.
تبدیل ایران به غول دارویی خاورمیانه
میثم کریمی، دبیرکل سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی، شیمیایی و بسته بندی دارویی به عنوان یکی از بخش های اثرگذار و فعال در زمینه تولید دارو و پیگیری کننده نیازهای این صنعت در بخش پایین دست پتروشیمی، با اشاره به سهم متخصصان جوان ایرانی و شرکت های فناور و دانش بنیان در حوزه دارو و ماشین آلات مورد نیاز آن گفت: از 46 شرکت ایرانی فعال در حوزه ماده موثره دارو، 41 شرکت، دانش بنیان هستند و نقش قابل توجهی در داخلی سازی نیازها و حضور در بازارهای بین المللی داشته اند.
او با اشاره به بازار قابل توجهی که برای ایران در منطقه وجود دارد، گفت: با توجه به پتانسیل ها و مزیت هایی که ایران در تولید مواد موثر دارو دارد، می تواند بسیاری از شرکت های میان دست پتروشیمی را حمایت و در بلند مدت ایران را به غول دارویی در خاورمیانه بدل کند.
کریمی می گوید اگرچه در جریان شیوع و فراگیری ویروس کرونا در جهان بسیاری از شرکت های تولید دارویی تعطیل شدند اما این صنعت در این دوره خاص نقش قابل توجهی در تامین نیازهای مردم جهان داشت. نمونه آن را هم در داخل کشور و در همکاری نزدیک شرکت های دارویی - پزشکی و بهداشتی با شرکت های پتروشیمی و شرکت های پایین دست آنها به خوبی دیدیم.
نکته قابل توجه در مورد شرکت های دارویی این است که این حوزه میان بخشی تحت تاثیر مولفه های زیادی قرار دارد؛ از مشکلاتی که در زمینه ارز و تغییرات نرخ آن وجود دارد تا مشکلاتی که برای ایجاد موسسه و شرکت های دارویی از سوی دولت اعمال می شود و بروکراسی سنگین آن ! با این این حال این شرکت ها توانسته اند در سال های اخیر نشان دهند که می توانند در زمان خود مفید باشند و نیاز کشور را تامین کنند.
توسعه صنایع پایین دست پتروشیمی یک ضرورت چند جانبه است که نگاه به آن از هر سویی که باشد، زمینه منفعت برای کشور را فراهم می کند. تولید مواد میان دست و پایین دست پتروشیمی و چرخیدن چرخ کمپانی های مواد شیمیایی، زمینه تولید و کلید توسعه آینده صنعت پتروشیمی است، ضمن اینکه منفعت توسعه این بخش تنها مربوط به بخش تامین دارو نمی شود و بلکه در حوزه سموم و محصولات کشاورزی، قطعات خودرویی و قطعات مورد نیاز صنایع و ... مورد استفاده زیادی دارد که هر کدام از آنها چرخه ای از اقتصاد و اشتغال و توسعه را برای کشور به ارمغان می آورند.
آنچه امروز به عنوان تامین نیاز داخل در بخش پایین دست اعلام می شود، افق و نگاهی بلندمدت به صادرات و حضور در بازارهای منطقه ای و جهانی دارد و نگاه مثبت به تکمیل زنجیره تولید محصولات پتروشیمی و پیوند صنعت دارو و پتروشیمی، این افق را روشن تر خواهد کرد. به نظر می رسید چنانچه دولت همین مسیر حمایت و اولویت دار برای صنایع پایین دست را ادامه دهد، به زودی شاهد تحولات چشمگیر و ارزشمند بیشتری خواهیم بود. در این مسیر ارائه مشوق ها، ارائه تخفیف خوراک و اعمال بعضی از تخفیف ها در چارچوب قانون برای صنایع میان دستی و پایین دستی ضروری و سرمایه گذاران بیشتری را به این حوزه جذب می کند. به این ترتیب تکمیل زنجیره ارزش و کاهش خام فروشی، راهبردی است که نه تنها فعالیت بخش بالادست را معنا می بخشد، بلکه زمینه توسعه و ریشه دواندن صنعت پتروشیمی در همه ارکان زندگی مردم می شود. به همین دلیل اقدام های حمایتی همچون اجرایی شدن صندوق تخصصی مادر پروژه از سوی مدیریت سرمایه گذاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی با هدف تامین مالی صنایع پتروشیمی با اولویت صنایع پایین دستی از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین همراهی صندوق توسعه ملی، سازمان بورس و اوراق بهادار و نیز هلدینگ های پتروشیمی برای سرمایه گذاری و عدم توقف پروژه ها نقطه امید و قوت خوبی برای ادامه این مسیر است.