یک سهل انگاری کوچک یعنی وقوع حادثه ای بزرگ
مذاکره در اصول HSE معنا ندارد
مشعل صنایع نفت و گاز با توجه به کیفیت و کمیت مواد خام، بینابینی و محصولات جانبی و نهایی، همچنین دارابودن سه مشخصه پیچیدگی بالا، قابلیت انعطاف پایین و آسیب پذیری از دیدگاه اچ اس ای (HSE) جزء صنایع بحرانی محسوب می شود که بروز یک حادثه در آن می تواند جنبه های انسانی، زیست محیطی و اقتصادی را تحت تاثیر قرار دهد. طبق تحقیقات و محاسبات انجام شده، بروز حادثه در تاسیسات نفت، گاز و پتروشیمی کشورهای در حال توسعه به مراتب گران تر و جبران ناپذیرتر از حوادث مشابه در کشورهای توسعه یافته است؛ از این رو مدیریت کارا و اثربخش عملکرد اچ اس ای امری ضروری است. منطقه 4 عملیات انتقال گاز ایران به تازگی موفق به کسب نشان يك ستاره در ارزیابی تعالي اچ اس ای شرکت ملی گاز ایران شده، به همین دلیل با سامان صفائی، رئیس اچ اس ای و پدافند غیرعامل این منطقه که دارای مدرک صلاحیت حرفه ای در حوزه اچ اس ای است گفت وگو کرده ایم که در ادامه می آید.
چرا اچ اس ای در صنعت حساسیت و اهمیت بالای دارد؟
شاید تولد اچ اس ای در سازمان های غربی مبتنی بر رویکردهای اقتصادی و سرمایه داری بوده، اما مفاهیم مذکور ریشه در اندیشه های دینی ما دارند و طبعا رویکردهای اسامی و انسانی در نظام جمهوری اسلامی ایران، ارزش و اهمیت موضوع را بسیار بیشتر می کند. در صنعت با توجه به وجود مخاطرات وجنبه های زیست محیطی، ریسک های زیادی متصور است، پس برای مدیریت این ریسک ها باید ارزش ها و رویکردهای اچ اس ای در راهبرد و فرآیندهای سازمان حاکم باشد. پایداری انتقال گاز به عنوان محور توسعه، صیانت از انسان و دارایی های فیزیکی سازمان که بیت المال هستند و ضرورت حفاظت از محیط زیست به عنوان یک مسئولیت اجتماعی در قبال نسل های امروز و آینده، در ماموریت شرکت انتقال گاز ایران یعنی: «انتقال پاک، ایمن، پایدار و بهره ور گاز» متبلور است. اکنون بیش از ۷۰ درصد سبد انرژی کشور به گاز اختصاص یافته و مردم ایران به نعمت گاز وابسته شده اند؛ این موضوع مدیریت چنین صنعتی را حساس تر کرده است.
چرا همکاران اچ اس ای در سطح صنعت گاز سختگیر هستند؟
صنعت نفت، به عنوان صنعت مادر در این کشور مطرح است، همه برای صیانت از سرمایه های ملی، مسئولیت مشترکی داریم و دستیابی به اهداف عالیه تنها زمانی تحقق خواهد یافت که در پیمودن این مسیر از هیچ کوششی کوتاهی نکرده و احساس مسئولیت کنیم. از سوی دیگر با توجه به گستردگی کارها هیچ تضمینی برای رخ ندادن حوادث وجود ندارد و حوادث هزينه هاي آشکار و پنهان بسیار زیاد دارد. فعالیت های اچ اس ای دی، پیش از آنکه وظیفه سازمانی باشد، یک جهاد و رسالت معنوی است و هر آسیب به همکاران عزیز، یک تراژدی خانوادگی است. مسائل اچ اس ای دی ساده و در عین حال پیچیده است، حتی یک سهل انگاری ساده یا یک قطعه کوچک می تواند حادثه ای بزرگ ایجاد کند پس باید به این نکته توجه داشته باشیم که اچ اس ای دی قابل مذاکره سر میز نیست و باید در همه سطوح در اولویت نخست اجرا باشد. تصور اینکه انجام کار و رعایت الزامات اچ اس ای دی دو امر تفکیک پذیر هستند، یک خطای راهبردی است.
نقش آموزش را در پیشبرد فرهنگ سازی اچ اس ای چطور ارزیابی می کنید؟
عامل اکثر قریب به اتفاق حوادث، انسانی است؛ از این رو ارتقای سطح فرهنگ و صلاحیت کارکنان در زمینه اچ اس ای امری حیاتی است. آموزش یک سرمایه گذاری راهبردی در این مسیر است تا انتقال پاک، ایمن، پایدار و بهره ور گاز تضمین شود.
برای کاهش حوادث حین کار و حتی به صفر رساندن آن برنامه ای تعریف کرده اید؟
اول اینکه عملکرد اچ اس ای سازمان در همه واحدهای سازمانی به ویژه عملیات، منابع انسانی و غیره تحقق می یابد و امور اچ اس ای و پدافند غیرعامل تنها یک حلقه از این زنجیر است. ما به سهم خود تلاش های زیادی در این مسیر انجام می دهیم، نظارت عالیه بر جاری بودن و صحت عملکرد فرآیندهای سازمانی مربوطه از جمله مدیریت ریسک های اچ اس ای،پدافند غیرعامل و مدیریت شرایط اضطراری، جاری سازی و به روز رسانی الزامات، مشاوره، آموزش، بازرسی و ممیزی در فعالیت هایی که از سوی کارکنان سازمان یا از طریق پیمانکاران انجام می شود، بررسی و تجزیه و تحلیل رویدادهای گزارش شده، مدیریت اقدامات اصلاحی، مانورها، گزارش گیری و گزارش دهی مستمر، مدیریت داده ها و اطلاعات و پایش شاخص ها و... و سعی داریم از منظر اچ اس ای و با منطق رادار به تعالی سازمان کمک کنیم.
چه اقدام هایی سبب شد منطقه 4 در جايزه نشان تعالي اچ اس ای موفق به كسب جايزه يك ستاره شود؟
مدیریت توانمند منطقه، فرهنگ سازمانی و سرمایه های انسانی ارزشمند موجب شده که ادامه دهنده راه پیشکسوتانی باشیم که برای ایجاد و رشد منطقه زحمات بسیار زیادی را متحمل شدند و این امانت را به ما سپردند و ان شاء الله ما نیز امانت دار خوبی باشیم و این مشعل خدمت را به آیندگان برسانیم. همه مناطق عملیاتی در کنار یکدیگر، تحت مدیریت ستاد شرکت انتقال گاز ایران در حال گام برداشتن در مسیر تعالی هستند و همه ما یک تیم و اعضای یک خانواده هستیم. با توجه به فرصت ها، تهدیدها، قوت ها وضعف هایمان همگی تلاش می کنیم و دستاوردهایمان را باید به اشتراک بگذاریم تا با هم افزایی در مسیر دشوار و بی انتهای سفر تعالی سازمان، دست در دست یکدیگر حرکت کنیم. فعالیت ها در مناطق عملیاتی مشابه است و تنها تفاوت های اندک در کمیت و کیفیت است که در نتایج ارزیابی ها انعکاس می یابد. یکی از وجوه تمایز منطقه وجود همکارانی ارزشمندی مانند هادی جغتایی است که با تعهد و تخصص خود توانسته است نرم افزار مدیریت اچ اس ای را پایه گذاری کند. این مهم تاکنون با همراهی و محبت مدیریت وکارکنان شرکت انتقال گاز و به طور خاص خانواده بزرگ اچ اس ای محقق شده و بدون اراده و حمایت های مدیران مناطق به ویژه محمد کامل، مدیر منطقه و روسای اچ اس ای شرکت انتقال گاز و تسهیل گری مدیریت مخابرات و تلمتری میسر نبود.
در مسیر تحقق برنامه ها با چه چالش هایی روبه رو هستید؟
تعدد الزامات ابلاغی به شرکت انتقال گاز از مراجع مختلف بالادستی که بعضا با یکدیگر همخوانی ندارند، یک چالش عمده است. ارتقای کمی ساختار سازمانی اموراچ اس ای دی یا استفاده از خدمات مشاوران دارای صلاحیت و خرید خدمات در حوزه های اجرایی یک نیاز فوری است. هم اکنون باوجود گذشت بیش از ۱۵ سال از تولد ساختار سازمانی اچ اس ای دیدر وزارت نفت و توسعه جهش گونه در حجم و پراکندگی جغرافیایی خطوط لوله و تاسیسات و تنوع عملیاتی در شرکت انتقال گاز، ساختار سازمانی تغییر نیافته و حتی در سال گذشته یک سمت سازمانی آن یعنی ۲۵درصد ساختار سازمانی واحد ایمنی و آتش نشانی حذف شد. در ساختار مجازی نیز سال هاست که امکان جذب نداریم و از سویی نمایندگان اچ اس ای پیمانکاران که شرکای راهبردی ما هستند، به دلیل محدودیت های قانونی و ساختاری نمی توانند آن گونه که باید همراه و یاور ما باشند. مسائل فوق در کنار کیفیت پایین ساختار سازمانی (پایه سمت)، نیازمند تامل و بازنگری است. برابر راهبرد شرکت انتقال گاز، نیازمند بازطراحی الگوی حاکمیتی، مهندسی مجدد فرآیند و متناسب با آن ساختار سازمانی هستیم. آموزش مستمر و در تراز جهانی برای شاغلین حوزه اچ اس ای دی یک نیاز مستمر، ضروری و فوری است. امیدوارم زیرساخت ها و منابع به گونه ای تامین شود که امور اچ اس ای دی از روزمرگی نجات یابد و زمان بیشتری برای اندیشه و راهبری صرف کند.