توافق رضایت بخش

يکصد و هفتاد و ششمين نشست وزيران نفت و انرژي اوپک، نمايندگان کشورهاي عضو را بار ديگر در مقر دائمي اين سازمان در وين پايتخت اتريش گردهم آورد. نشستي که برخلاف پيش بيني ها، سخت و زمانبر به سرانجام رسيد و در نهايت با تمديد توافق کاهش توليد تا 2020 و همچنين تصويب منشور همکاري اوپک و غيراوپک (با جلب نظر ايران) پايان يافت. وزير نفت در پايان اين نشست گفت: جلسه خوبي بود و به چيزي که دنبال آن بوديم، رسيديم. ايران به تضمين هاي مورد نظر خود در اوپک دست يافت. بر اين اساس اوپک به توافق رسيد تا کاهش توليد داوطلبانه مورد توافق در نشست 175 اوپک را براي 9 ماه ديگر (از اول ژوئيه سال 2019 ميلادي تا 31 مارس سال 2020 ميلادي) تمديد کند. موضوعي که اعلام زودهنگام آن، اين نشست را از قبل آسان و حتي بي رمق مي کرد؛ همان لحظاتي که به جاي وين در اوزاکا در حاشيه نشست اجلاس G20 از توافق براي کاهش توليد براي 6 يا 9 ماه خبر داده شد و ساز ناکوک يکجانبه گرايي در اوپک زده شد؛ موضوعي که مورد اعتراض وزير نفت کشورمان قرار گرفت و پيش از سفر به وين و در طول ديدارهاي خود پيش از شروع اجلاس 176 آن را گوشزد و بر اين مساله تاکيد کرد که هر تصميمي بايد درون سازمان اوپک گرفته شود. حفظ وحدت و پرهيز از يکجانبه گرايي، محور اصلي سخنان زنگنه در نشست ها و ديدارهاي او در طول اين اجلاس بود که با اصرار بر آن نسبت به مرگ سازمان اوپک هشدار داد. واکنش هايي که تحرک خاصي به اين دوره از اجلاس بخشيد. او گفت که ما مشکلي با تمديد تصميم قبلي يا حتي افزايش ميزان آن نداريم. آنچه از نظر ما اشکال داشت، روش طرح و پخت‎وپز اين تصميم بود که فکر مي‎کنم حرف ما بخوبي شنيده شد. نگراني من از اين است که اوپک يکجانبه تصميم بگيرد و يک يا دو نفر از جانب اوپک صحبت کنند؛ اوپک يعني 14 عضو با حق مساوي.  سخنان زنگنه و تکرار آن، ايران را در شنيدن اين پيام به خواست خود رساند، به طوري که زنگنه اعلام کرد: «فکر مي‎کنم پيام ما بخوبي شنيده شد.» فرايندي که در نهايت روسيه را به طور رسمي به واکنش واداشت تا براي جلب نظر ايران، سخنگوي کاخ رياست جمهوري روسيه اعلام کند که بيانيه ولاديمير پوتين، رئيس جمهوري اين کشور در مورد آمادگي روسيه و عربستان براي تمديد توافق کاهش توليد، تنها منعکس کننده موقعيت دو کشور بوده است نه از پيش تعيين کردن خروجي مذاکرات وين بود.

توافقي که تمديد شد، چه بود؟

اعضاي اوپک با انتشار بيانيه اي مهر تاييد را بر تمديد کاهش توليد زدند. بيانيه پاياني نشست 176 اشاره دارد: اوپک با در نظر گرفتن عوامل بنيادين بازار کنوني و ديدگاه مورد اجماع درباره دورنماي ماه هاي باقي مانده سال 2019 ميلادي، تصميم گرفت کاهش توليد داوطلبانه مورد توافق در نشست 175 اوپک را براي 9 ماه ديگر (از اول ژوييه سال 2019 ميلادي تا 31 مارس سال 2020 ميلادي) تمديد کند. در بخشي از قطعنامه 179,915 اوپک آمده بود: با تأکيد بر تعهد مستمر اوپک بر ثبات بازارها، منافع مشترک کشورهاي توليدکننده، عرضه کارآمد، اقتصادي و امن به مصرف‎کنندگا‎ن، بازگشت سود منصفانه براي سرمايه گذاري ها و با توجه به شرايط و جو رواني کنوني بازار و بازگشت اطمينان و سرمايه گذاري کافي به صنعت نفت براي تأمين تقاضاي آينده، با توجه به عوامل بنيادين کنوني در بازار و ديدگاه همگاني بازار درباره افزايش عدم توازن در سال 2019 ميلادي، اجلاس اوپک تصميم گرفت که مجموع افزايش توليد مشاهده شده در نيمه دوم سال 2018 ميلادي را به ميزان 800 هزار بشکه در روز (معادل 5/2 درصد کاهش) نسبت به سطح توليد اوپک در اکتبر 2018 پايين بياورد. اين معافيت در حالي بود که اعضاي سازمان کشورهاي صادرکننده نفت (اوپک) توافق کردند توليد خود را براي يک دوره 6 ماهه (از ابتداي سال جديد ميلادي) 800 هزار بشکه در روز کاهش دهند، همچنين کشورهاي غيراوپکي نيز براي کاهش 400 هزار بشکه‎اي توليد نفت به توافق رسيده‎اند. در کنار ايران، ونزوئلا و ليبي هم از مشارکت در اين توافق معاف شده و معافيت ايران در اين دوره تداوم خواهد يافت.

منشور اوپک و غيراوپک چيست؟

منشور اوپک و غيراوپک که بيشترين زمان اين دوره از نشست اوپکي ها را به خود اختصاص داد و آن را طولاني کرد، در نهايت با جلب نظر ايران که از مخالفان اين منشور بود، به تصويب رسيد. اين منشور يک همکاري داوطلبانه ميان اعضاست و اجراي آن الزام آور نيست. زنگنه درباره اصلاحات مورد نظر ايران در منشور همکاري اوپک و غيراوپک گفت: خوشبختانه همه اصلاحات انجام شد، مساله اصلي اين است که تصميم هاي اين مجموعه الزام آور نيست و هيچ تعهدي براي کشورها ندارد، ضمن اينکه به کشورها اجازه داده شد در صورت لزوم، مجوزهاي لازم را از دولت ها و مراجع بالاترشان بگيرند. علاوه بر اين، مهم ترين موضوع اين است که اين منشور، هيچ تاثيري بر مکانيزم هاي عملياتي و تصميم هاي اوپک ندارد. به گفته زنگنه، در نشست اوپک، مقداري هم درباره نحوه تامين مسائل مالي مرتبط با اين فرايند بحث شد که بايد براي منابع مالي آن به صورت جداگانه تصميم گيري شود، يعني اين کار بار جديدي بر اوپک تحميل نمي کند. وزير نفت در پاسخ به اين پرسش که تصويب اين منشور چه تاثيري بر عملکرد آينده اعضاي اوپک خواهد گذاشت نيز اظهار کرد: هدف اين است که آغوشي براي توليدکننده هاي غيراوپک باز شود تا بتوانند بيايند. در واقع سازوکاري است براي کشورهايي که نمي خواهند عضو اوپک شوند، اما مي خواهند با اوپک همکاري داشته باشند. به گفته زنگنه فعلا محل جلسات نيز در دبيرخانه اوپک خواهد بود و قرار شده است رئيس و نايب رئيس اين نهاد به طور متناوب از ميان اعضاي اوپک و کشورهاي غيرعضو انتخاب شوند. وزير نفت يادآور شد: ما تاکيد کرديم که اوپک همچنان پابرجاست و اين منشور و اصول و متن آن هيچ تاثيري بر اوپک ندارد.

تمديد دبيرکلي بارکيندو

اعضاي اوپک همچنين دوره دبيرکلي محمد بارکيندو را براي يک دوره سه ساله ديگر، تمديد کردند که از اول ماه اوت سال 2019 ميلادي اجرايي مي شود.

توافق اوپک و غير اوپک

روز سه شنبه (11 تير ماه) نيز وزيران نفت و انرژي کشورهاي عضو و غيرعضواوپک به رهبري روسيه در وين گردهم آمده و درنهايت بيانيه پاياني ششمين نشست وزارتي کشورهاي اوپک و غيراوپک با اعلام تمديد کاهش داوطلبانه توليد براي يک دوره 9ماهه (از اول ژوئيه سال 2019 ميلادي تا پايان ماه مارس سال 2020 ميلادي) منتشر شد. به اين ترتيب اعضاي غيرعضو اوپک موافقت کردند که کاهش 400 هزار بشکه اي توليد نفت خود را ادامه دهند و اعضاي اوپک نيز به سهم 800 هزار بشکه اي خود از توليد نفت پايبند بمانند.  افزون بر اين تمديد، توافق کاهش 400 هزار بشکه متحدان غيراوپکي نيز در نشست مشترک کشورهاي عضو و غيرعضو اوپک بررسي مي شود و به احتمال زياد اعضاي غيراوپک نيز اوپک را در اين تصميم همراهي خواهند کرد.

 

دیدارهای زنگنه در وین

وزير نفت کشورمان از همان بدو ورود به وين، روز شلوغي را سپري کرد و ديدارهاي مختلفي را ساعاتي پيش از آغاز يکصدوهفتادوششمين نشست اوپک پشت سر گذراند تا همچنان تاثيرگذاري ايران را با اعلام مواضع ايران و وجود کاهش ميزان توليد و صادرات به رخ بکشد.

بيژن زنگنه در اولين ديدارهاي خود با مانوئل کودو، رئيس دوره اي اوپک و وزيرنفت ونزوئلا در هتل کوبورگ وين ديدار و درباره اهميت و جايگاه اوپک گفت وگو کرد، در ديدار با مانوئل کودو، رئيس دوره اي اوپک و وزيرنفت ونزوئلا، بر ضرورت مقابله با يکجانبه گرايي در اوپک تاکيد کرد و گفت: تصميم گيري خارج از اوپک و تحميل آن به اوپک، بقاي اين سازمان را تهديد مي کند، نمي شود برخي کشورها خارج از اوپک تصميم گيري و آن را به اوپک تحميل کنند؛ چنين رفتاري براي بقاي اوپک خطرناک است. اوپک يک سازمان سياسي نيست، برخي اعضا متاسفانه مي خواهند هماهنگ با آمريکا از اوپک به عنوان يک ابزار سياسي استفاده کنند. موضوعي که به نظر مي رسد محور ساير ديدارهاي زنگنه را هم شامل مي شد. ثامر غضبان، وزير نفت عراق، مصطفي صنع الله، رئيس شرکت ملي نفت ليبي، ژان مارک تيستر چيکايا، وزير نفت جمهوري کنگو، آمانوئلايبه کاچيکوو، وزير نفت نيجريه و محمد ارکاب، وزير انرژي الجزاير از جمله کساني بودند که با وزير نفت کشورمان مذاکرات فشرده اي قبل ار شروع اجلاس 176 وزرا داشتند. افزون بر آن، نشست سه جانبه اي هم ميان دبير کل و رييس اوپک محمد بارکيندو برگزار شد. همچنين الکساندر نواک، وزير انرژي روسيه هم به ديدار زنگنه آمد.

زنگنه درباره مذاکرات انجام شده خود با وزراي نفت و انرژي عضو اوپک گفت: مهم ترين نکته اي که در اين نشست با دوستانمان و همين طور رسانه هاي مختلف مطرح شد، اين بود که اوپک با خطراتي روبه روست. يکي از اين خطرات يکجانبه گرايي است که بعضا در اوپک مشاهده مي شود.

وي ادامه داد: بعضي از اعضاي اوپک تک روي مي کنند و مي خواهند از جانب اوپک و به نام اوپک تصميم بگيرند و از طرف اوپک توافق هايي مي کنند که اين کار درستي نيست و به نفع اعضا هم نيست.

وزير نفت، يکي از اصول پايه در اوپک را برابري حق همه 14 عضو آن دانست و اظهار کرد: ما درباره اين موضوع با همه اعضا صحبت کرديم و عموما هم تأييد کردند و مهم اين است که بر اين اساس عمل شود. حالا تصميم هرچه است، بايد بر مبناي اجماع و کار جمعي درون اوپک باشد.

زنگنه با اشاره به اينکه نبايد از خارج اوپک براي اين سازمان تصميم گيري شود، گفت: حالا ممکن است در مواردي هم موضوع خوبي باشد، اما مهم اين است که جمع اوپک با هم تصميم بگيرند و حقوق همه اعضا مساوي باشد. اين مهم ترين بحثي بود که امروز با وزراي ديگر داشتم و در چند مورد هم مصداق ها را مطرح کرديم و فکر مي کنم اين مسأله تأثيرگذار باشد.