
بهروز هادي زنوز - اقتصاددان
عربستان گرفتار وضعیت دوگانه
چند روز قبل از اجلاس اوپک، دو کشور روسيه و عربستان به عنوان دو توليدکننده عمده نفت بعد از آمريکا براي محدوديت در توليد نفت به منظور کنترل منابع عرضه در جهان، در اجلاس G20 که در ژاپن برگزار شد، توافق کردند و غرض از اين تصميم آن بود که قيمت نفت از شرايط فعلي پايين تر نرود. در اين ميان، اما عربستان وضعيت دوگانه اي دارد؛ اين کشور 7 درصد GDP دارد و در عين حال با تعهداتي سياسي را نسبت به آمريکا براي افزايش توليد است و با اين شرايط ممکن است طبق اين توافق قيمت نفت را تنها براي مدتي تثبيت کنند. در عين حال رفتار عراق در تخطی از سهمیه خود هم قابل تامل بوده و بعید است که عراق تولید خود را کاهش دهد. این کشور با تولید 4.8 میلیون بشکه ای حدود 300 هزار بشکه بیش از سهمیه خود تولید دارد و نمایندگان این کشور درباره دلایل این تخطی از تعهد، احتیاج به کسب درآمد و نیاز به بازسازی این کشور را مطرح می کنند و اینکه این کشور باید مستثنا باشد.
به نظر می رسد با توجه به شرایط تامین نفت در بازار، کاهش صادرات قابل توجه ایران تاثیری جزئی در بازار دارد. به گفته ولادیمیر پوتین سقف این توافق 9 ماه است؛ اما ادامه این روند می تواند تحت تاثیر فعال شدن اینستکس باشد؛ چنانچه صادرات ایران از طریق اینستکس تسهیل و تثبیت شود و فروش نفت به اروپا و چین به این شیوه ادامه یابد، می توانیم شاهد کاهش قیمت نفت باشیم.
نرسي قربان- اقتصاددان
تصمیم از بیرون، به اوپک ضربه می زند
در شرايط فعلي توافق اخير در اوپک به نفع ايران خواهد بود و وزير نفت در اظهارات خود در اجلاس اوپک هم روي اين موضوع تاکيد کرده است؛ اما درباره اينکه کشورها چقدر روي اين توافق باقي مي مانند و آن را واقعا اجرا مي کنند؟ نمي توان نظري قطعي اعلام کرد؛ چراکه اوپک بخش نظارتي در مورد اين تخلف ندارد.
درست است که توافق دوجانبه اي بين روسيه و عربستان در جريان اجلاس G20در ژاپن انجام شد؛ اما بايد تاکيد کنيم که اوپک قطعا به اجماع نياز دارد و نبايد با تصميماتي از بيرون، وارد فضاي يکجانبه گرايي شود.
صادق زيباکلام- تحليلگر
نقش آفرینی مهم زنگنه
آنچه همزمان با يکصدوهفتادوششمين نشست اوپک قابل اشاره است، آنکه عرضه و تقاضاي نفت در جهان امروز در مقايسه با 20-10 سال گذشته تغيير زيادي داشته است. در مقاطعي منشا 70 تا 80 درصد نفتي که در جهان خريد و فروش مي شد، اوپک بود؛ اما اکنون سهم آن در بازار جهاني نفت به يک سوم هم نمي رسد و ساير کشورها سهم اکثر بازار جهاني اوپک را در اختيار گرفته اند. اين مساله بر نقش و جايگاه اوپک نيز تاثير گذاشته و باعث شده اين سازمان و اعضاي آن جايگاه گذشته را در اختيار نداشته باشند. با اين حال تصميمات و اتحاد و انسجام در اوپک مهم است و من فکر مي کنم اگر دشمني ميان ايران و عربستان تداوم داشته باشد، به گونه اجتناب ناپذير سايه اين موضوع بر اوپک تاثير گذار خواهد بود و اوپک...در کنار اين دو عامل لطمه بيشتري خواهد ديد. در اين ميان نمي توان ديپلماسي زنگنه در دوره هاي مختلف اوپک را ناديده گرفت که نقش مناسبي داشته و بسيار خوب ظاهر شده اند و اگر قدرت بيشتري در هدايت سياست خارجي جمهوري اسلامي داشتند هم بسيار برايمان مفيد بود. به تلاش هاي ايشان در اوپک و فروش نفت و در داخل، نمره مثبت مي دهم و او را يکي از موفق ترين ها در دو دولت آقاي روحاني مي دانم.
حسن مرادي- کارشناس انرژي
ایران الگوی سایر اعضای اوپک
در يکصدوهفتادوششمين نشست اوپک نيز تکروي برخي اعضا از جمله عربستان بر اين نشست سايه انداخته است. آنچه واضح است آنکه تمامي اعضاي اوپک مخالف اين رويه بوده و همواره نسبت به آن واکنش نشان داده اند اما اميدوارم اوپک در اين دوره نيز با رفتار عاقلانه و در نظرگرفتن شرايط ويژه و خاص برخي ازاعضاي اوپک از جمله ايران و ونزوئلا تصميم گيري کند و بر کاهش يک ميليون بشکه سهميه و حفظ سهميه هاي گذشته تمرکز داشت. در نتيجه چنين رفتاري و با تصميماتي که اتخاذ مي کنند اعتلا و اعتبار مجموعه اوپک حفظ خواهد شد.
آقای زنگنه از سیاستمداران کهنه کاری است که نظرها و رفتارشان باعث شده، جمهوری اسلامی ایران برای بسیاری از کشورها الگو باشد. موضوعی که در دوره های مختلف نشست اوپک شاهد آن بوده و در یکصدوهفتادوششمین نشست اوپک نیز وجود دارد که با تاکید ایشان نسبت به حفظ وحدت میان اعضا، پرهیز از تکروی و یکجانبه گرایی و در نهایت حفظ جایگاه سازمان اوپک همراه شده است.
پافشاری ایران بر موضعش باعث شد عربستان در این نشست نیز همچون گذشته با وجود تکروی، تابع سایر اعضا شود و در این دوره هم قواعد جمعی را پذیرفت.
یکجانبه گرایی، به رخنه و متزلزل شدن جایگاه اوپک منجر خواهد شد و ضعف اوپک به شکل تدریجی باعث از بین رفتن این سازمان می شود. هر نوع تضعیف اوپک هم در درازمدت، منافع تمامی اعضا را به خطر خواهد انداخت.
ایران منجی اوپک
ايران تلاش دارد اوپک را به عنوان يک سازمان پيشرو از طلاق عاطفي خارج و به وحدت نظر بيشتر بر مبناي منافع سياسي اوپک هدايت کند. آنچه زنگنه مي گويد، يک منطق سياسي قدرتمند براي اعضاي اوپک در برابر خريداران نفتي را دنبال مي کند که بيش از هر چيز به دنبال آن هستند که اوپک را در وضعيت ضعيف شده نگه دارند. نوعي طلاق عاطفي ميان اعضاي اوپک در مقام تمثيل کاملا نمود دارد. بنابراين اگر بافتِ متن اوپک را مشاهده کنيم، اگرچه روس ها گاه و بيگاه در کنار تهران قرار مي گيرند و به نقد رفتارهاي ديگر اعضاي اوپک مي پردازند؛ اما بايد اذعان داشت هر کدام از اعضاي اوپک نه بر مبناي منافع جمعيت و يا جماعتي به نام صادرکنندگان نفت اوپک با هم همکاري کنند، بلکه بر مبناي منافع خاص خود و امتيازاتي که در بازار نفت براي خود در نظر دارند، دنبال آن هستند که زمينه ساز و زمينه پرور ايجاد فضاي مناسب براي همکاري هاي بين المللي خود باشند و از نفت به عنوان يک حربه سياسي و نه حربه اقتصادي براي توسعه ملي استفاده کنند. اکنون عربستان در صدر همه کشورها قرار دارد و همواره با توليد نفت خود و همچنين کاهش و افزايش آن سعي مي کند زمينه ساز استفاده از نفت به عنوان ابزار سياسي همسو با منافع خود و متحدان فرامنطقه اي اش اين يعني آمريکا باشد. در اين ميان، روس ها هم اگر چه در دادن شعار از عربستان به عنوان يکي از بزرگترين توليدکنندگان نفت در جهان، خود را پيشروتر نشان مي دهند و از استقلال نسبي بيشتري برخوردار هستند؛ اما آنها هم منافع و اهداف خود را دنبال مي کنند و در بزنگاه هاي تاريخ، با آنکه ايران را شريک استراتژيک خود مي خوانند، از نفت به عنوان حربه سياسي استفاده کرده و به عکس، براي گرفتن امتياز سياسي از ايالت متحده از برگ ايران و نفت بهره برده و همانگونه که ديديم در مقوله نفت و توليد نفت هيچگاه حاضر نشدند توليدات خود را به واسطه فشارهايي که بر ايران مي آيد، کاهش دهند تا بازار نفت دچار نوعي شوک معنادار در جهت فشارها و تحريم ها به ايران شود. از طرف ديگر، جمهوري اسلامي ايران به عنوان يک چالش گر نظام بين الملل بر آن بوده تا همواره به نقد رفتارهاي ديگران اقدام کند؛ اما در ارتباط با رفتار خود مواضع خود را به هيچ وجه از منظر سياسي مورد لغزش قرار ندهد. اگر اين معنا را بپذيريم که قرار بوده اوپک يک سازمان اقتصادي براي صدور نفت توسعه ملي کشورها و حفظ ارزش و قيمت نفت در بازار عرضه و تقاضاي جهاني باشد، اکنون از اهداف خود دور شده و تلاش دارد از نفت در هر کدام از برهه هاي تاريخ، به عنوان اهرم فشار بين المللي سود بجويد. در اين ميان بايد بدانيم که نفت خاورميانه، ديگر به عنوان کالاي استراتژيک مطرح نيست. آمريکايي ها خود به بزرگ ترين توليدکننده نفت جهان تبديل شده اند و همه اينها نشان مي دهد که مواضع جمهوري اسلامي ايران از منظر منطق و سپهر فکري حاکم بر اوپک که اکثريت سياسي را در درون خود پنهان داشته است، يک موضع منتقدانه و در عين حال نزديک به واقعيتي بوده که همواره تلاش کرده از نفت براي ايجاد فضاي مناسب تعادل ميان کشورهاي فرادستي و فرودستي بهره ببرد و تنها نقطه قوت ايران در بهره برداري سياسي از نفت در پس از پيروزي انقلاب اسلامي آن بوده که ايران تلاش کرده از اين امتياز ملي خود به نفع منطقه و کشورهايي استفاده کند که خواه و ناخواه تحت سيطره قدرت هاي فرامنطقه اي قرار گرفته بودند.
مهدي مطهرنيا- کارشناس بين الملل
هشدار وزیر به اوپک هوشمندانه بود
هشداری که وزیر نفت در نشست 176 اوپک دادند بسیار هوشمندانه بود تا از این طریق مدت 9 ماهه را تمدید کنیم. همانطور که می دانید، اوپک با تصمیمات مشترک کشورهای دارنده نفت تشکیل شده و اگر قرار باشد در این اجلاس ها یکجانبه گرایی صورت گیرد و صرفا نظر یک کشور مورد تایید باشد، بهره دهی و انگیزه تأسیس اوپک از بین می رود. به همین دلیل وزیر نفت نیز در نشست اوپک این موضوع را هشدار دادند. بهتر است اعضای اوپک به نظرات ایران به عنوان یکی از تولید کننده های میزان بالای نفت توجه کنند. اگر روسیه به عنوان کشوری خارج از اوپک همراهی بیشتری با ایران داشته باشد و از نقطه نظرات وزیر نفت در اوپک استفاده شود، می توان آینده خوبی را برای آن پیش بینی کرد، اما اگر اوپک به صورت یکجانبه گرایی پیش برود، نمی توان آینده روشنی برای آن ترسیم کرد. در پایان باید گفت که اکنون فضا سازی دروغین علیه وزیر نفت پیش آمده که باید در این شرایط خاص از ایشان پشتیبانی کرد تا جلوی حرکات سازماندهی شده گرفته شود. از این رو نمایندگان مجلس باید از آقای زنگنه حمایت بیشتری داشته باشند.
محمد کاظمي، عضو هيأت رئيسه کميسيون حقوقي و قضايي مجلس شوراي اسلامي
وزیر نفت از افتخارات دولت تدبیر و امید است
حضور مقتدرانه وزير نفت در نشست اوپک جاي تقدير و تشکر دارد. آقاي زنگنه به عنوان شيخ الوزراي نفت در نشست اوپک بخوبي و پر قدرت وارد شدند که در شرايط فعلي و حساس نفت، با توجه به انسجامي که در کشور صورت گرفته، اين هماهنگي مي تواند باعث يأس و نا اميدي دشمنان و موفقيت هاي بيش از پيش جمهوري اسلامي به عنوان يکي از تأثيرگذارترين و موفق ترين وزارتخانه ها در اوپک باشد.
اگر اوپک يکجانبه حرکت نکند، مي توان آينده خوبي را براي آن پيش بيني کرد. ما از اوپک مي خواهيم به تعهدات بين المللي خود پايبند باشد تا اگر کشور عضوي تحريم مي شود، ساير کشورهاي عضو با تحريم هاي ظالمانه آمريکا همکاري نکنند. کشورهايي که در اين موقعيت ما را تنها بگذارند، فردا روز نيز نوبت آنها خواهد شد، زيرا آمريکا به هيچ کس رحم نخواهد کرد. وزير باسابقه نفت، امروز يکي از افتخارات دولت تدبير و اميد است. به عنوان يک ايراني به روحيه جنگنده آقاي زنگنه با هدف احقاق حقوق جمهوري اسلامي ايران در نشست هاي وزارتي اوپک و غيراوپک افتخار مي کنم. متاسفانه برخي به جاي برشمردن خدمات ارزشمند نظام اسلامي، تنها به دنبال حاشيه سازي هستند و در مقابل پيشرفت هاي کشور، سد و مانع ايجاد مي کنند.
شهباز حسن پور بيگلري، عضو کميسيون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شوراي اسلامي
افزایش قیمت نفت اوپک مقطعی است
با وجود کاهش توليد نفت در کشورمان و افزايش توليد در آمريکا، قيمت نفت در بازار جهاني افزايش نداشته و قيمتي منطقي در اين زمينه حاکم است و با آنکه در خاورميانه، ليبي و ونزولا نيز تنش هايي وجود دارد، اما قيمت نفت بالا نرفته است، از اين رو مي توان گفت که افزايش 2 تا 4 درصدي قيمت نفت که گاهي اوقات شاهد آن بوديم، به صورت کوتاه مدت و مقطعي بوده است. به همين دليل فکر مي کنم که اعضاي اوپک و غير اوپک، تصميمي بر افزايش قيمت نفت نخواهند داشت و همين قيمت را نگه مي دارند، زيرا اين رويکرد به نفع تمام توليد کنندگان نفت است.
بايد گفت که اکنون سهميه ايران در اوپک حفظ شده و قدرت توليد را داريم؛ اما محدوديت در فروش داريم و اين باعث شده تا نتوانيم نقشي پررنگ داشته باشيم. برخي گمانه زني ها در تشکيل اوپک پلاس نيز وجود دارد که کشور روسيه گرداننده آن خواهد بود و عربستان نيز با او همکاري خواهد کرد؛ زيرا بالاترين توليد کننده نفت در اوپک، کشور عربستان است و در غير اوپک نيز کشور روسيه سهم بيشتري دارد. بنابراين اين دو کشور در هماهنگي با يکديگر حرکت مي کنند و به دو دليل علاقه مند به ثبات قيمت کنوني هستند؛ نخست اينکه اگر قيمت نفت افزايش يابد، به طور قطع پروژه هاي نفت، تجهيزات و خدماتي که ارائه مي دهند نيز افزايش خواهد يافت و دوم اينکه آمريکا شروع به توليد نفت شيل مي کند تا مقرون به صرفه شود، از اين رو نه تنها آمريکا؛ بلکه کشورهاي ديگر نيز شروع به توليد نفت با افزايش قيمت خواهند کرد، به همين دليل قيمت کنوني نفت را نگه خواهند داشت و تمايلي به کاهش قيمت نيز ندارند، زيرا بودجه کشورهايي مانند عربستان، روسيه، عراق و... بر اساس قيمت نفت تنظيم شده که با کاهش قيمت، کسري بودجه پيدا مي کنند. با نگاهي بلند مدت مي توان گفت که کشورها بي ميل نيستند که اوپک کمرنگ شود و جاي آن را اوپک پلاس بگيرد، اما بعيد مي دانم که به زودي اتفاقي رخ دهد.
اسداله قره خاني، سخنگوي کميسيون انرژي مجلس شوراي اسلامي