به گفته او، «براساس برنامه ريزي بهداشت و درمان صنعت نفت بوشهر و خارگ، سلامت خانواده محور را در برنامه داريم، يعني خانواده ها را درگير درمان بيماري هاي مزمني مانند ديابت، فشار خون و ... مي کنيم که تعداد افراد مبتلا روبه افزايش است. تا زماني که خانواده ها اطلاع کافي نداشته باشند، در اين زمينه موفق نخواهيم بود. از اين رو شرکت ها و خانواده ها را درگير کرده ايم تا با اصلاح رژيم غذايي، بيماري هاي مزمن را درمان کنيم.»رئيس پزشک خانواده بهداشت و درمان صنعت نفت بوشهر و خارگ مي گويد: «با رعايت بهداشت عمومي مي توان از بيماري هاي شايع، بخصوص در فصل مدارس جلوگيري کرد؛ اما چون خدمات بهداشت عمومي به صورت رايگان ارائه مي شود، خيلي مورد توجه قرار نمي گيرد و در طولاني مدت به بيماري هاي مزمن تبديل مي شود.»او مي افزايد: « کلينيک پزشک خانواده پرديس در دفتر يک مدرسه تاسيس شده است، از اين رو از نظر فضاي محيطي با کمبودهايي مواجه هستيم و به دليل نداشتن شرايط فيزيکي، نمي توانيم پزشک متخصص بياوريم و قرار است تا ماه مهر، يک درمانگاه مناسب در اختيارمان قرار گيرد تا از اين طريق، مشکل فضاي فيزيکي برطرف شود و هر روز متخصص داخلي و اطفال در درمانگاه حضور داشته باشد.
کمبود پزشک اطفال
در ادامه با سجادي، کارمند شرکت پتروشيمي هم صحبت مي شوم که 17 سال است در منطقه عسلويه کار مي کند و براي گرفتن گواهينامه سلامت به درمانگاه پزشک خانواده پرديس مراجعه کرده است. او مي گويد: «با توجه به اينکه خانواده ام در اينجا زندگي مي کنند، بايد شرايط بهداشتي و رفاهي خوبي داشته باشند؛ اما متاسفانه با کمبود متخصص اطفال و ساير تخصص ها روبه رو هستيم.»
پيشگيري بهتر از درمان است
گيسو تاج زاده 51 سال سن دارد و 21 سال در بيمارستان نفت خارگ فعاليت داشته است. او از پرستاري اتاق عمل شروع کرده و اکنون مديريت خدمات پرستاري درمانگاه خانواده پرديس را به عهده دارد. اين کلينيک مختص به کساني است که در شهرک پرديس زندگي مي کنند و خدمات اورژانسي و پزشک خانواده را به عهده دارند و سه دسته بزرگسال(والدين)، 8 تا 18 سال (نوجوانان) و زير 8 سال (کودکان) را تحت پوشش دارد، همچنين خدمات ابتدايي دندانپزشکي در اين کلينيک انجام مي شود.
به گفته تاج زاده، «خدمات ابتدايي در اين کلينيک انجام مي شود و بيماران بستري در اورژانس را بعد از شش ساعت تعيين تکليف مي کنيم و کساني را که به درمان بيشتر نياز دارند، به نزديکترين محيط درماني مي فرستيم؛ البته در کنار اين موارد ارائه خدمات کلينيکي بسيار مهم است و قبل از اينکه اتفاقي براي ساکنان شهرک بيفتد، آن را پيش بيني مي کنيم و اقدام هاي لازم را انجام مي دهيم.»
او با بيان اينکه بهداشت، کارهاي پيشگيري را انجام مي دهد و هميشه پيشگيري بهتر از درمان است، مي گويد: «بسياري از بيماري ها را نمي توان به صورت قطعي درمان کرد؛ اما با شناسايي بيماري هاي قلبي، انواع سکته، آموزش ريسک هايي که باعث بيماري قلبي، سکته و ... مي شود، مي توان از وقوع يک بيماري جلوگيري کرد.
سرپرستار درمانگاه خانواده پرديس در ادامه از کمبود نيرو گلايه مند است و مي افزايد: «اکنون شش پرستار داريم که دو نفر آنها به مرخصي رفته اند. کادر درمان با کمبود نيرو مواجه هستند و گاهي اوقات دو شيفت کار مي کنند که اين روند، کارايي را کاهش مي دهد. اين کلينيک، شبانه روزي است و در سه نوبت صبح، عصر و شب خدمات مي دهد و در هر شيفت بايد دو پرستار داشته باشيم؛ اما اکنون حداقل ها را داريم و در شيفت شب يک پزشک و پرستار حضور دارند. »
متقاضي داروي خارج از دستورات
در ادامه با مريم رحيمي، مسؤول داروخانه درمانگاه پزشک خانواده پرديس صحبت مي کنم که از سال 87 مشغول به کار است. او مي گويد: « تعداد مراجعه کنندگان به صورت فصلي متغير است و با شروع فصل گرما و تعطيلي مدارس، بيشتر خانواده ها از شهرک مي روند. به همين دليل از خرداد تا مرداد تعداد مراجعه کننده ها کم است؛ اما در پاييز و زمستان روزانه 120 تا 150 نفر مراجعه کننده داريم.»
به گفته رحيمي، «متاسفانه مراجعه کنندگان، برخي اقلام دارويي را که در فارماکوپه دارويي تعريف نشده، از ما مي خواهند، مانند قرص يدوفوليک که براي خانم هاي باردار استفاده مي شود، ضمن آنکه داروهاي ژلوفن و آمپول کتورولاک نيز بتازگي حذف شده است. اين آمپول، جزو داروهاي مسکن است و کاربرد زيادي دارد و با توجه به اينکه اورژانس اين درمانگاه به صورت شبانه روزي است، پزشکان، متقاضي آمپول کتورولاک هستند.»مسؤول داروخانه درمانگاه پزشک خانواده پرديس مي افزايد: «با توجه به اينکه سن مراجعه کنندگان اين شهرک نسبت به بيمارستان توحيد پايين تر است، از اين رو داروهاي فشار خون و بيماري هاي قلبي کمتري دريافت مي کنيم.»
لزوم حضور يک روانشناس
معصومه دبيري، پزشک عمومي درمانگاه پزشک خانواده شهرک پرديس مي گويد: «از آنجا که محيط شهرک کوچک است، بيشتر بيماري ها ويروسي است. به عنوان مثال، زماني که سرماخوردگي يا آنفلوآنزا شيوع پيدا مي کند، طي چند هفته، بيشتر مراجعه کنندگان، مبتلايان به اين ويروس هستند، ضمن آنکه فضاي درمانگاه کوچک است و نمي توان از پزشکان متخصص استفاده کرد. زماني در اين درمانگاه، روانشناس داشتيم و خانم هاي ساکن در اين منطقه که به دليل تنهايي و دوري از خانواده و شاغل بودن همسرانشان، دچار افسردگي شده بودند، براي مشاوره به درمانگاه مراجعه مي کردند. اين کار باعث مي شد آمار طلاق و سردي بين زوجين کم شود.»
پذيرش بيماران تالاسمي بومي
بعد از پايان گزارش از درمانگاه هاي مناطق عملياتي بوشهر و خارگ، به سمت بيمارستان توحيد جم مي روم؛ جايي که بخش عمده خدمات درماني به بوميان اين منطقه، برعهده آن است. بخش تالاسمي بيمارستان توحيد جم، يکي از بخش هايي است که تمام بيماران آن را بوميان منطقه تشکيل مي دهند و مسؤوليت آن را کلثوم بازايي به عهده دارد. او مي گويد: «اين بخش 37 بيمار دارد که به دليل دوري مسافت، يک روز قبل از خونگيري، يک ماشين براي دريافت خون مي فرستيم تا فرداي آن روز، تزريق خون را شروع کنيم. اين بيماران هيچکدام تحت پوشش بيمه نفت نيستند و بيمه تامين اجتماعي و خدمات روستايي دارند و هزينه بسيار پاييني از آنها گرفته مي شود، اين در حالي است که در بيمارستان هاي دولتي، براي داروهايي که بعد از تزريق خون به بيمار مي دهند، هزينه هاي زيادي دريافت مي کنند.»
شناسايي بيماري خاموش
سعيد لطفي، رئيس سلامت کار بهداشت و درمان صنعت نفت بوشهر و خارگ است. او اين منطقه را به دليل ماهيت عملياتي بودن انتخاب کرده است؛ زيرا حجم کار در آن زياد است. لطفي مي گويد: «حدود 15 هزار نيرو، تحت پوشش طب صنعتي در اين منطقه فعاليت مي کنند که بايد همه ساله براي انجام معاينه دوره اي، به درمانگاه هاي بهداشت و درمان صنعت نفت بوشهر و خارگ مراجعه کنند.»
به گفته او، «هر سال فهرست افراد واجد شرايط معاينه از طريق امور اداري و منابع انساني شرکت هاي منطقه در اختيار بهداشت و درمان قرار مي گيرد که پس از فراخوان و با همکاري اچ اس اي، بر اساس يک برنامه منظم روزانه تحت معاينه قرار مي گيرند. طب صنعتي، ماهيت پيشگيرانه دارد و از طريق آن بيماري هاي ناشي از شغل و بيماري هاي مزمن غير واگير نظير ديابت و فشارخون بالا که عمدتا فاقد علائم واضح هستند و ممکن است فرد از وجود آنها بي خبر باشد، شناسايي و براي درمان به متخصصان مربوطه ارجاع مي شوند. علاوه بر اين، پس از انجام اين معاينه ها، وضعيت سلامت مراکز صنعتي منطقه به کمک نرم افزار مشخص شده و الگوي اپيدميولوژيک بيماري ها تعيين مي شود. اين الگوها امکان مقايسه اندکسهاي هر سال را با مقادير کشوري فراهم مي کند، همچنين مي توان از اين طريق، روند سالانه شاخص ها را مورد بررسي قرار داد.»
رئيس سلامت کار بهداشت و درمان صنعت نفت بوشهر و خارگ در ادامه به بيماري هاي شايع در ميان کارکنان اشاره مي کند و مي افزايد: «عمده ترين بيماري هاي اين منطقه در رده بيماري هاي مزمن غير واگير قرار دارد که شامل اضافه وزن، چاقي، چربي خون بالا، ديابت و فشار خون مي شود . شيوع روز افزون اين بيماري ها يک معضل کشوري و در واقع جهاني است. اين بيماري ها غير شغلي بوده و درمان آن علاوه بر آموزش، اطلاع رساني فردي و مشاوره تغذيه، به ميزان همکاري فرد بستگي دارد. شيوع بسياري از اين بيماري ها در منطقه، از متوسط کشوري پايين تر است. در زمينه بيماري هاي شغلي نيز مي توان به شايع ترين آنها يعني کاهش شنوايي ناشي از تماس با سر و صدا اشاره کرد. آسم شغلي و درماتيت پوستي نيز در رده هاي بعدي قرار دارند.»
او مي گويد: «علت کاهش شنوايي شغلي، کار در محيط شلوغ و با سر و صداي بالاست. عمده ترين روش کاهش سر و صدا، فرايندهاي مهندسي است، ضمن اينکه همزمان وسايل حفاظت فردي از طريق اچ اس اي، در اختيار افرادي که در معرض سر و صدا هستند، قرار مي گيرد. همچنين در گزارش هاي سالانه بيماري هاي شغلي، امور اچ اس اي شرکت ها روش هاي کنترل اين بيماري ها را مورد بررسي قرار مي دهند.»
لطفي خاطرنشان مي کند: «فرايند بررسي تغيير شغل کارکناني که به بيماري شغلي مبتلا شده اند، در کميسيون پزشکي منطقه و در نهايت کميسيون پزشکي عالي نفت انجام مي شود و در صورت تاييد، شغل فرد به طور موقت يا دائمي تغيير مي کند.»
افزايش تعداد اتاق هاي عمل
به سمت اتاق عمل مي روم تا گفت و گويي با مسؤول اين واحد داشته باشم. وقتي از دري که روي آن نوشته شده ورود ممنوع، داخل مي شوم، مدتي منتظر ناصر ذهبي، مسؤول اتاق عمل بيمارستان توحيد جم مي مانم؛ زيرا پرستارها با او در تماس هستند و هماهنگي ها را انجام مي دهد. او با 27 سال سابقه کار مي گويد: «هر ماه حدود 300 تا 350 عمل داريم که در سه دسته بيماران سرپايي، الکتيو و اورژانسي قرار مي گيرند همچنين جراحي عمومي، جراحي زنان، ارتوپدي و اي ان تي (گوش و حلق و بيني) را داريم که در اين ميان، جراحي عمومي و زنان بيشتر است و پزشکان اي ان تي و چشم به صورت پاره وقت مي آيند.»به گفته او، «بيماران به دو دسته شرکتي و غير شرکتي تقسيم مي شوند که تعداد بيماران غير شرکتي بيشتر است و بر اساس قراردادهايي که با شرکت هاي بيمه داريم، طبق تعرفه از آنها هزينه دريافت مي کنيم»ذهبي در ادامه به کمبودهاي اتاق عمل اشاره مي کند و مي گويد: «با توجه به اينکه جراح عمومي، زنان و ارتوپد هميشه در منطقه حضور دارند، تعداد اتاق هاي عمل کم است که براي رفع اين مشکل در طرح توسعه، تعداد آنها بيشتر خواهد شد.»
نا هماهنگي ميان دانشگاه علوم پزشکي با نفت
از آنجا که بيمارستان توحيد جم در شاهراه شيراز و عسلويه قرار دارد، بيشتر بيماران اورژانسي دچار آسيب ديدگي شديد (تروما) بر اثر تصادف هستند. در اين زمينه بهروز حيدر مطلق، سرپرستار اورژانس بيمارستان توحيد جم مي گويد: «روزانه بين 500 تا 600 مراجعه کننده داريم که گاه به 15 تا 16 هزار نفر مي رسد. بيشتر بيماران به دليل شرايط منطقه در مرحله اول تروما و بعد قلبي و گوارشي هستند.»
به گفته او، «حمايت دانشگاه علوم پزشکي از اين بيمارستان کم است. با توجه به اينکه 80-70 درصد مراجعه کنندگان، بومي هستند، تمام مسؤوليت به عهده بيمارستان است. بوميان منطقه بيشتر بيمه شدگان تامين اجتماعي هستند، از اين رو بهتر است از سوي دانشگاه علوم پزشکي، بيمارستاني فعال براي آنها در نظر گرفته شود، اما متاسفانه اينطور نيست، ضمن آنکه هزينه هايي که از بوميان منطقه دريافت مي کنيم، بر اساس استاندارد کشوري است.»
در ادامه با غلامرضا سليمان نژاد، يکي از بوميان منطقه صحبت مي کنم که برادرش بر اثر تصادف در اورژانس بيمارستان توحيد جم بستري شده است. او مي گويد: «چون بيمارستان توحيد جم، تنها بيمارستان شهر است، بيشتر بوميان براي دريافت خدمات درماني از اين بيمارستان استفاده مي کنند و چون اين بيمارستان پزشکان خوبي دارد، ترجيح مي دهند بيشتر به اينجا بيايند.»
تولد 1400 نوزاد
علي عبا، مدير پرستاري بيمارستان توحيد جم نيز مي گويد: « سه تا چهار سال است که در اين بيمارستان، کنترل عفونت بيماران بستري را پايش مي کنيم، به اين صورت که يک هفته بعد از عمل با زير گروه هاي زنان، ارتوپدي و جراحي تماس گرفته مي شود تا وضعيت آنها را پيگيري کنيم، ضمن آنکه نظارت بر سيستم هاي اعتبار بخشي بيمارستاني را نيز داريم که طي چند سال گذشته، رتبه يک بيمارستاني را کسب کرده ايم و جزو بيمارستان هاي معتبر در استان بوشهر هستيم، همچنين سال 96 در ترويج زايمان طبيعي پيشگام بوده ايم و از آن سال تاکنون 1400 نوزاد به اين شيوه به دنيا آمده اند.»
او ادامه مي دهد: «مسؤوليت 115 شهرک نفتي نيز به عهده ماست و در اين زمينه، يک پايگاه اورژانس داريم که به تکنيسين اورژانس و راننده آمبولانس مجهز است و در صورت نياز در انتقال بين بيمارستاني بيماران نيز کمک مي کند.»
عبا، به کمبود نيروي انساني در واحد پرستاري اشاره مي کند و مي گويد: «به دليل نداشتن امکانات NICU و برخي جراحي هاي قلبي، بيماران به استان بوشهر فرستاده مي شوند. ضمن آنکه با يکي از بيمارستان هاي استان فارس هماهنگ کرده ايم تا بيماران سوختگي را به آنجا منتقل کنيم.» مدير پرستاري بيمارستان توحيد جم ادامه مي دهد: «حدود دو سال است که سيستم هدايت اعزام بيماران را فعال کرده ايم و از اين طريق، اطلاعات بيماران اعزامي به بيمارستان هاي طرف قرار داد را ارسال مي کنيم تا مشخص شود که بيمار بايد به کدام بيمارستان فرستاده شود.»
هزينه هاي بسيار پايين
يکي از مراجعه کنندگان مي گويد: «بيمارستان، کمبودهايي از جمله NICU و MRI دارد، اما در کنار اين کمبودها بتازگي بخش دياليز را راه اندازي کرده اند و هزينه هايي که از ما دريافت مي کنند، بسيار پايين است؛ زيرا 5 تا 10 درصد را بيمار و ما بقي را بيمه پرداخت مي کند.»
عدم توازن خدمات و مراجعه کنندگان
آذر محمدنژاد، سوپر وايزر پلي کلينيک تخصصي بيمارستان توحيد جم مي گويد: «برخي پزشکان و متخصصان، بايد در يک کلينيک حضور داشته باشند، از اين رو متخصصان داخلي، زنان، اطفال و جراحي را به صورت ثابت داريم و در کنار آن، برخي از تخصص ها مانند گوش و حلق و بيني، اعصاب و روان، چشم و ارتوپدي را به صورت پاره وقت داريم.»
به گفته او، «بعضي مراجعه کنندگان از نداشتن امکاناتي مانند MRI و سي تي اسکن گلايه مي کنند که در پاسخ بايد گفت، بيمارستان کنگان به عنوان معين در نظر گرفته شده است، از اين رو بيماراني را که به دريافت اين خدمات نياز دارند، اعزام مي کنيم، ضمن آنکه گاهي اوقات بعضي تخصص ها مانند روماتولوژي را نداريم، زيرا تعداد بيماران آن به حد نصاب نمي رسد.»
محمدنژاد مي افزايد: «اساسي ترين مشکل اين پلي کلينيک اين است که تناسبي ميان مراجعه کنندگان و متخصصان وجود ندارد و بيشتر اوقات يک متخصص داخلي 100 مراجعه کننده دارد که اين موضوع باعث مي شود به برخي از آنها نوبت نرسد. همچنين نوبت دهي ها به صورت مکانيزه انجام نمي شود.»
اعزام در صورت نياز
در پايان راه با مجيد محسني، فردي که از ابتداي ايجاد ساختمان جديد دندانپزشکي ناظر بر کار بوده تا کم و کاستي در اين زمينه نباشد، صحبت مي کنم.
او مي گويد: «خدمات دندانپزشکي در اين کلينيک، در سطح (يک) انجام مي شود و بيماران شرکتي براي دريافت خدماتي مثل پر کردن دندان، جرم گيري، زيبايي و ... مراجعه مي کنند، اما بيماران غيرشرکتي براي کشيدن دندان مي آيند. به عبارت ديگر، آنچه را در تعهدات سازمان است، انجام مي دهيم.»
او ادامه مي دهد: «هر آنچه از دستمان بر بيايد، انجام مي دهيم، اما در برخي مواقع مثل زماني که سيستم بدني يک بيمار به آمپول بي حسي جواب نمي دهد و ... ، ممکن است باعث نارضايتي بيمار شود، از اين رو سياست کلي ما بر آن است که تا جاي ممکن از اعزام بيماران جلوگيري کنيم، زيرا وقتي يک کودک اعزام مي شود، به همراه او، پدر و مادر او نيز مي روند که در اين صورت پدر بايد چند روز مرخصي بگيرد و به دليل ازدحام بيماران، وقت هايي که به آنها داده مي شود، طولاني مدت است که اين روند، نارضايتي آنها را به همراه دارد.»