تشریح دریچه ای تازه از دنیای پژوهش در گفت و گو با مدیرکل امور پژوهش معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری وزارت نفت
از آزمایشگاه تا میدان
لیلامهداد| صنعت نفت؛ مهم ترین بخش اقتصاد جهانی است که نقشی حیاتی در تامین انرژی و رشد اقتصادی جوامع دارد. این موتور محرکه توسعه صنعتی و فناوری تا به امروز در بخش های مختلف از اکتشاف و استخراج تا پالایش و توزیع، از دستاوردهای پژوهش بهره برده است. در واقع طی همه این سال ها، پژوهش در صنعت نفت به دنبال بهبود فرایندها، افزایش بهره وری، کاهش هزینه ها و کاهش اثرات زیست محیطی بود تا بازدهی صنعت نفت افزایش یابد و در کنار آن، چالش هایی همچون تغییرات اقلیمی و کاهش منابع فسیلی را نیز حل کند. هاجر فرشیدی، مدیر کل امور پژوهش معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری با این مقدمه که «پژوهش از جنس زیرساخت و سرمایه گذاری» است؛ آن هم سرمایه گذاری بلندمدت می گوید:«می توان از اقداماتی حرف زد که به شرط پایداری در پنج یا 10سال آینده به سرانجام خواهند رسید و شاید بهتر این باشد که بگوییم امروز کجا ایستاده ایم؟» مدیرکل امور پژوهش وزارت نفت سعی دارد با این مقدمه، تصویری جامع از وضعیت فعلی پژوهش ها، شناسایی فرصت ها و آینده پیش روی این صنعت برایمان ارائه دهد. مشروح این گفت و گو را می خوانید.
امروز کجا ایستاده ایم؟
امروز در زیست بوم پژوهش و نوآوری صنعت نفت، ارکان متعددی در تلاشند تا چالش های فعلی و مسائل آتی صنعت نفت را از طریق پژوهش و نوآوری رفع کنند. در معاونت مهندسی، پژوهش و فناوری، اداره کل های امور پژوهش، امور فناوری و نظام تامین و تجاری برای تسهیل و تسریع در آفرینش، توسعه و جذب فناوری در صنعت نفت سیاستگذاری کرده و بر حُسن اجرای سیاست ها و عملکرد شرکت های اصلی و فرعی در حوزه پژوهش و فناوری نظارت می کنند.
این زیست بوم، زیرمجموعه های دیگری هم دارد؟
مدیریت های پژوهش و فناوری شرکت های اصلی و فرعی، نقش آفرینان اصلی این حوزه، دانشگاه و پژوهشگاه صنعت نفت از قدیمی ترین ارکان این زیست بوم هستند که در سال های گذشته و با توجه به نیاز صنعت به تربیت نیروی انسانی متخصص و بهره گیری از خدمات آزمایشگاهی تخصصی تاسیس شده اند؛ اما با اراده صنعت نفت و گذار از مرحله بهره برداری فناوری به خلق فناوری، این دو مرکز به مرور زمان توانمندی خود را افزایش دادند و نقش های جدیدی را در توسعه فناوری به عهده گرفتند. با توجه به معرفی مفهوم نوآوری باز در ابتدای قرن بیست ویکم و دستاوردهای برجسته آن در اقتصاد دانش بنیان، وزارت نفت هم در سال های اخیر با تاسیس پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز و صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت، 2 عضو فعال و تسهیل گر را برای بهره گیری از نوآوری باز به زیست بوم پژوهش و نوآوری صنعت نفت اضافه کرده است.
ارکان بیرونی زیست بوم صنعت نفت کدامند؟
ارکان بیرونی زیست بوم صنعت نفت عبارتند از: دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، شرکت های دانش بنیان، شرکت های فناور، آزمایشگاه های آکرودیته و ارکانی که صنعت نفت از خدمات آنها در مراحل مختلف توسعه فناوری بهره مند می شود و با آنها در ارتباط است تا مسیر رشد و کمال را طی کند. به جرأت می توان گفت که امروز زیرساخت های قانونی و تسهیلاتی برای توسعه فناوری فراهم شده و ارکان متعدد این زیست بوم، مانند چرخ دنده های به هم متصل در حرکت هستند تا سرعت صنعت در نیل به هدف دانش بنیان شدن تسریع شود. به نظر جایگاه امروز، نویدبخش افق های خوبی برای آینده صنعت است که قطعا این جایگاه مرهون تلاش مجموعه ها و افراد زیادی است که از گذشته تا کنون در صنعت نفت نقش آفرینی کرده و می کنند.
نقش پژوهش در این زیست بوم کجاست؟
پژوهش، گام اول توسعه فناوری است که در تعامل مناسب و دوطرفه بین صنعت و دانشگاه اتفاق می افتد. دانشگاه ها، کارخانه تولید ایده و نوآوری هستند. این ایده ها با تحقیقات کتابخانه ای و آزمایشگاهی مسیر بلوغ را طی کرده و در ادامه با ساخت نمونه اولیه در مقیاس واقعی و ارزیابی عملکرد، به سمت تولید انبوه و تجاری سازی حرکت می کنند. گام های اول مسیر توسعه فناوری از طریق ارتباط با دانشگاه و گام های بعدی در تعامل با مراکز رشد و واحدهای فناور، پارک های علم و فناوری، شرکت های دانش بنیان و ... ب