نگاهی به اقدام های حمایتی وزارت نفت از شرکت های فناور و دانش بنیان
عملکرد درخشان به گواه آمار
مشعل | صنعت نفت ایران توانسته است در سال های اخیر همزمان با تحریم های همه جانبه ای که هدفی جز خم کردن کمر این صنعت نداشته، بخش قابل توجهی از نیازهای فناورانه را در درون بدنه خود تامین کند. در شرایطی که بسیاری از شرکت های خارجی از تعهدات قراردادهای خود شانه خالی کردند و پروژه های متعددی منتظر حضور متخصصان آنها بود، جریانی ارزشمند برای تولید ساخت بار اول تجهیزات و قطعات پرکاربرد و حمایت از متخصصان و فناوران داخلی به راه افتاد. این جریان و جهش، خوشبختانه تا امروز تحولات و دستاوردهای ارزشمندی را برای صنعت نفت و اقتصاد کشور به همراه داشته است.
از آنجا که وزارت نفت در رویکردی نوآورانه برای تامین نیازهای خود از سوی متخصصان داخلی، نگاهی بلندمدت و پیشتازانه به آینده این صنعت و نیازهای پیش رو دارد، برنامه ریزی هایی را برای حمایت همه جانبه از شرکت های فناور و دانش بنیان و بازنگری در شیوه های ارتباط با دانشگاه ها و مراکز فناوری و پژوهشگاه ها در نظر گرفته است، به گونه ای که حالا و پس از حداقل یک دهه از شروع این جریان همه جانبه حمایت از حوزه های دانش بنیان و فناور، وزارت نفت در صدر این حرکت ارزشمند قرار گرفته و عواید این همراهی برای صنعت نفت و اقتصاد کشور هر روز بیشتر می شود.
رشد 3 برابری دانش بنیان ها در فهرست وزارت نفت
وزارت نفت طی سال های اخیر تلاش کرده تا حد امکان، زمینه های حقوقی و اداری را که مانع حرکت مجموعه های دانش بنیان و فناور می شود، حذف یا کم کند تا حداقل اصطکاک در مسیر حرکت شرکت ها وجود داشته باشد. بنابر اعلام معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، بیش از ۷۰ درصد مجوزهای مرتبط با ساخت بار اول تجهیزات در کل کشور طی سه سال اخیر، مربوط به صنعت نفت بوده و بر همین اساس، وزارت نفت در سال 1403 برای سومین سال پیاپی، رتبه نخست تولید بار اول كالاهای راهبردی را كسب كرده است. مهم ترین رویکرد در این رتبه بندی، آن است که وزارت نفت در تلاش است تا بازار واقعی و پایداری را برای شرکت های دانش بنیان و در ارتباط با صنعت بزرگ نفت ایجاد کند.
امید شاکری، معاون مهندسی، پژوهش و فناوری وزیر نفت در گزارشی از اقدام های صورت گرفته با هدف توسعه زیست بوم نوآوری و فناوری اعلام کرد که تعداد شرکت های دانش بنیان در فهرست بلند وزارت نفت، رشد بیش از سه برابری داشته و از 155 مورد به 674 شرکت رسیده است.
وی یکی از اتفاقات مهم در جریان ارزشمند ساخت داخل وزارت نفت را تسهیل ورود سازندگان داخلی جدید به فهرست تامین کنندگان اعلام کرد و گفت: این حمایت ها باعث افزایش تعداد سازندگان داخلی در فهرست بلند وزارت نفت از یکهزار و 500 شرکت به 2 هزار و 500 شرکت شده؛ به عبارتی برای اولین بار تعداد سازندگان داخلی از تعداد تامین کنندگان داخلی در این فهرست پیشی گرفته است.
وی با اشاره به فضاهای ایجاد شده برای حضور و تعامل رو در روی شرکت های دانش بنیان و فناور با شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت گفت: مساحت زیرساخت های استقرار شرکت های دانش بنیان به 322 هزار مترمربع رسیده که شامل فضاهای مشترک در پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز و مراکز نوآوری پژوهشگاه و دانشگاه صنعت نفت می شود. همچنین تعداد شرکت های دانش بنیان و فناور حاضر در پارک فناوری و نوآوری نفت و گاز و مراکز نوآوری پژوهشگاه و دانشگاه صنعت نفت از 23 به 142 شرکت رسیده است.
890 میلیون دلار و 38 همت قرارداد با دانش بنیان ها
معاون مهندسی، پژوهش و فناوری وزیر نفت با تاکید بر اینکه تلاش شده میزان خرید محصولات دانش بنیان و تعریف پروژه های راهبردی برای شرکت های دانش بنیان افزایش داشته باشد، افزود: در حدود سه سال بیش از 2 هزار قرارداد ساخت و خرید تجهیزات/خدمات به مبلغ 890 میلیون دلار و 38 همت به دانش بنیان ها ارجاع شده است. این قراردادها در حوزه نفت شامل 252 طرح به مبلغ 303 میلیون دلار و 4 همت، در حوزه گاز 223 طرح به مبلغ 32 میلیون دلار و 4 همت، در حوزه پالایش و پخش 410 طرح به مبلغ 176 میلیون دلار و 2.4 همت، در حوزه پتروشیمی 607 طرح به مبلغ 9 میلیون دلار و 25 همت بوده، ضمن اینکه 561 طرح به مبلغ 371 میلیون دلار و 2.5 همت در صندوق بازنشستگی نفت انجام شده است. شاکری با تاکید بر اینکه بسیاری از پروژه های انجام شده در این مدت، قراردادهای ساخت بار اول بوده اند، افزود: 76 قرارداد با 61 شرکت دانش بنیان به ارزش 172 میلیون دلار منعقد شده که به 1.7 میلیون دلار صرفه جویی ارزی انجامیده است.
وی با اشاره به رتبه نخست وزارت نفت برای سه سال پیاپی در تولید بار اول در میان بخش های مختلف دولت گفت: در این مدت پروژه های ارزشمندی در حوزه ساخت داخل اجرایی و به ثمر نشسته که از جمله آن می توان به پمپ های چند فازی، مبدل کرایوژنیک کلدباکس و توربواکسپندر 3.5 مگاواتی اشاره کرد.
معاون مهندسی، پژوهش و فناوری وزیر نفت همچنین به برخی از اقدام های وزارت نفت در حوزه تامین مالی و رفع چالش های شرکت های دانش بنیان اشاره کرد و گفت: افزایش سرمایه صندوق پژوهش و فناوری صنعت نفت به میزان 750میلیارد تومان، ارائه بیش از 10 هزار و 350 میلیارد تومان ضمانت نامه قراردادی به 140شرکت، ارائه 830 میلیارد تومان ضمانت تسهیلات دریافتی به 36 شرکت و عقد 2 قرارداد خرید تضمینی به ارزش بالغ بر 3.3 میلیون یورو برای تولید مته های PDC و پمپ های ESP از جمله این اتفاقات خوب بوده است.
حمایت های مالی بی سابقه از دانش بنیان ها
وی در ادامه افزود: وزارت نفت در بخش های مختلف، مسیر سرمایه گذاری خطرپذیر را در هفت طرح به ارزش 250 میلیارد تومان باز گذاشته و این طرح ها عمدتا در حوزه کاربرد هوش مصنوعی در ایمنی صنعت نفت و تصفیه پساب های صنعتی بوده است.
معاون مهندسی، پژوهش و فناوری وزیر نفت عقد قرارداد بیمه مسئولیت کالا، ترهین مطالبات قراردادی 24 شرکت به ارزش 270 میلیارد تومان، عقد قرارداد اعتبار اسنادی برای شرکت های دانش بنیان به مبلغ 5 هزار میلیارد تومان و گشایش اولین اعتبار اسنادی به ارزش 24 میلیارد تومان را از دیگر اقدام های اثرگذار وزارت نفت در مسیر رفع موانع مالی اعلام کرد.
شاکری با اعلام اینکه میزان تسهیلات ارائه شده برای تولید اقلام راهبردی، محصولات دانش بنیان و توسعه زنجیره ارزش صنعت نفت، رقمی قابل توجه داشته است، اظهار کرد: بر این اساس 4200 میلیارد تومان از محل بند(الف) تبصره 18 قانون بودجه و 830 میلیارد تومان از محل وجوه اداره شده شرکت های اصلی وزارت نفت (بند ه تبصره 18) به شرکت های دانش بنیان و فناور پرداخت شده است.
صادرات محصولات و خدمات فنی دانش بنیان ها
معاون مهندسی، پژوهش و فناوری وزیر نفت، یکی از رویکردهای مهم در حوزه فناوری و نوآوری وزارت نفت را تلاش برای صادرات خدمات فنی و مهندسی علاوه بر محصولات مختلف پتروشیمی و فراورده ها اعلام کرد و گفت: با حمایت دولت و وزارت امور خارجه تاکنون 355 میلیون دلار خدمات فنی و مهندسی و تجهیزات به کشورهای ونزوئلا، روسیه، ازبکستان و عراق صادر شده است.
وی افزود: صدور خدمات و محصولات صادر شده به ونزوئلا شامل انجام تعمیرات اساسی و تکمیل ظرفیت عملیاتی پالایشگاه 140 هزار بشکه ای ال پالیتوی ونزوئلا، صادرات کاتالیست واحد بنزین سازی از سوی یک شرکت دانش بنیان، صادرات 2700 قطعه تجهیزات و کالا، انعقاد قرارداد ساخت مبدل کرایوژنیک کلدباکس به وسیله یک شرکت دانش بنیان، انعقاد قرارداد احداث و تعمیرات ایستگاه های گاز از سوی شرکت دانش بنیان، بازسازی و نوسازی واحد آمونیاک مجتمع پتروشیمی آناماریا کامپوس می شود، ضمن اینکه مجموع این قراردادها که هرکدام مجزا هستند، بیش از 262 میلیون دلار ارزش دارد و فعال شده اند.
شاکری در ادامه به قراردادهای مربوط به صدور خدمات و محصولات فنی و مهندسی به روسیه اشاره کرد و گفت: این قراردادها شامل تولید و تامین قطعات توربین گازی، توربین بخار، قطعات کمپرسور گریز از مرکز و صادرات کاتالیست حوزه تولید آمونیاک، متانول، صنایع فولاد از طریق شرکت های دانش بنیان و تولید و صادرات کمپرسورهای رفت و برگشتی فرایندی و جانبی و طراحی و ساخت پره های ثابت توربین های زیمنس می شود که ارزش آنها در مجموع حدود 88 میلیون دلار است. وی با بیان اینکه وزارت نفت در راستای تسهیل گری و تنظیم گری فعالیت مجموعه های فناور و دانش بنیان نیز اقدام هایی مهم و راهبردی داشته که بسیاری از آنها به الگویی برای دیگر ارگان های دولتی تبدیل شده است، افزود: شناسایی و ارائه 843 نیاز فناورانه شرکت های تابعه وزارت نفت به مجموعه های فناور و دانش بنیان برای انجام تحقیقات و ثبت بیشترین طرح های پژوهشی اولویت دار در سامانه نظام ایده ها و نیازها از جمله این اقدام ها بوده است.
وی گفت: توسعه و واگذاری بیش از 25 دانش فنی تولید کاتالیست و مواد شیمیایی پرمصرف به شرکت های دانش بنیان، اعلام ممنوعیت خرید کالای خارجی 250 قلم کالا و تجهیزات از سوی وزارت نفت و ارائه تسهیلات تخفیف خوراک به طرح های تکمیل زنجیره ارزش در صنعت نفت و ارائه تسهیلات تخفیف خوراک در اجرای طرح های SNG وMINI LNG از دیگر اقدام ها انجام شده با هدف تسهیل گری و تنظیم گری فعالیت دانش بنیان ها بوده است.