چه محصولاتی در این پالایشگاه تولید می شود؟
پس از فرایند تصفیه و فراورش گازترش، گاز شیرین به خط لوله سراسری به منظور تامین گاز شمال شرق کشور ارسال می شود. سولفید هیدروژن (H2S ) گاز دریافتی نیز در واحد بازیافت گوگرد به محصول گوگرد تبدیل می شود. در این پالایشگاه روزانه تا 2050 تن گوگرد هم تولید شده است. محصول دیگری که از گاز در این پالایشگاه استحصال می شود، میعانات گازی است که حدود 700 هزار بشکه در سال در این پالایشگاه تولید می شود. گاز دریافتی این پالایشگاه خشک است و میعانات زیادی همراه آن نیست. در پالایشگاه واحدی به نام تقطیر فراورده وجود دارد که در آن میعانات گازی تولیدی این پالایشگاه به 4 فراورده حلال، نفتا، نفت سفید و نفت گاز تبدیل می شود. در اصل یک پالایشگاه کوچک نفت هم در دل این پالایشگاه گاز وجود دارد.
در حال حاضر میزان فراورش گاز در این پالایشگاه چقدراست؟
در 16 دی ماه امسال بیش از 65 میلیون متر مکعب گاز از چاه های منطقه خانگیران دریافت و پس از فراورش وجداسازی مواد سمی، مایعات همراه و گوگردزدایی در واحدهایی عملیاتی پالایشگاه، 58 میلیون و 42 هزار متر مکعب آن گاز پاک و آماده مصرف، به خطوط انتقال گاز ارسال شد؛ به گونه ای که رکورد جدیدی در تولید و فراورش گاز در این پالایشگاه رقم زد.
این رکورد در نتیجه چه فعالیت هایی بوده است؟
این دستاورد بزرگ که پس از40سال فعالیت پالایشگاه به ثمر نشسته، حاصل تلاش شبانه روز جهادگران و متخصصان صنعت نفت و گاز درمنطقه عملیاتی خانگیران است. کارکنان خدوم پالایشگاه شهید هاشمی نژاد، دراین سال ها با ایثار و ازخودگذشتگی وتلاش بی وقفه، به عنوان سربازان خط مقدم، نقش بسیار مهمی در پایداری تولید و انتقال گاز به حوزه شمال و شمال شرق میهن اسلامی مان ایفا کرده اند. آنها به طورشبانه روز و در شرایط سخت آب و هوایی، همواره برای خدمت رسانی به هموطنان پای کارند و تعطیلی برایشان معنا ندارد.
پالایشگاه هاشمی نژاد یکی از مبادی تولید انرژی درکشور است، دراین روزها و شب های سرد زمستانی، جهادگران صنعت نفت و گاز توانسته اند با اقدام های فنی و عملیاتی، میزان فراورش گازطبیعی را افزایش دهند تا نیازهای هموطنان به انرژی پایدار برقرار و از نعمت گاز طبیعی برخوردار باشند.
در 10ماه اخیر، چه میزان گاز فراورش و چه مقدارگوگرد تولید شده است؟
در این بازه زمانی، 9 میلیارد و 921 میلیون متر مکعب گاز فراورش شده در این پالایشگاه به خطوط اصلی ارسال شده است. گوگرد تولیدی نیز 378 هزارو 317 تن بوده که به مبادی مصرف ارسال شده است.
بخش دیگری از فعالیت های پالایشگاه مربوط به بهره برداری مخزن شوریجه دی است؛ روزانه چقدر گاز از این مخزن برداشت می شود؟
روزانه حدود 18 میلیون و 500 هزار متر مکعب گاز از این مخزن برداشت می شود.
چه اقدام هایی برای تولید پایدار گاز در این پالایشگاه صورت می گیرد؟
برای اینکه تولید پایدار گاز در زمستان صورت گیرد، روی تعمیرات اساسی به صورت کیفی تمرکز کرده ایم. این اقدام در تابستان با کیفیت خوب و در زمان مناسب انجام گرفت. تعمیرات اساسی کیفی، باعث می شود مشکلی در فرایند تولید پیش نیاید و با اقدام های پیشگیرانه تولید پایدار را تضمین کند.
درباره راه اندازی پارک گوگرد شهید سلیمانی در این پالایشگاه توضیح می دهید؟
این پارک در بخش پایین دستی پالایشگاه راه اندازی شده است. با توجه به اینکه گوگرد یکی از محصولات اصلی این پالایشگاه است؛ بنابراین تکمیل زنجیره ارزش در گوگرد بسیار حائز اهمیت است. در طراحی های اولیه، گوگرد تولیدی پالایشگاه شهید هاشمی نژاد به گوگرد کلوخه تبدیل و به بندرعباس ارسال و سپس به کشورهای مختلف مثل چین، هند و پاکستان صادر می شد. با رویکرد های ایجاد ارزش افزوده بیشتر از محصولات پالایشگاه، جلوگیری از خام فروشی و استفاده از توان شرکت های دانش بنیان، چهارکارخانه گوگرد مذاب از سوی بخش خصوصی، در بخش پایین دست پالایشگاه شکل گرفته است و گوگرد تولیدی این پالایشگاه را به گوگرد دانه بندی شده، کودبنتونیت و گوگرد میکرونیزه تبدیل می کنند. براساس برنامه ریزی ها، طبق طرحی که در همکاری با دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه بجنورد اجرا می کنیم، مقرر شده است که دیگر محصولاتی را که می توان از گوگرد تولید کرد، به این زنجیره اضافه شود. در این زمینه با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد10طرح که اقتصادی تر هستند و زنجیره ارزش بیشتری دارند، به این پالایشگاه معرفی شده اند و به کمک شرکت های دانش بنیان و بخش خصوصی10 محصول جدید از گوگرد در این پالایشگاه تولید کرده ایم. قصد داریم زنجیره ارزش گوگرد را در این پالایشگاه تکمیل کنیم.
پارک گوگرد پالایشگاه گاز شهید هاشمی نژاد در کشور منحصر به فرد است و با توجه به موفقیت به دست آمده در تولید محصولات متنوع از گوگرد، همچنین ارزش آفرینی درچرخه تولید این محصول، مقرر شده است مشابه آن نیز در مجتمع گاز پارس جنوبی و پالایشگاه گاز ایلام ایجاد شود. این پالایشگاه هم اکنون بیش از ۲۷ درصد تولید گوگرد کشور را در اختیار دارد. ضمن این که با توجه اقدام های منحصربه فرد مانند ایجاد وگسترش پارک گوگردشهید سلیمانی، این پالایشگاه می تواند پرچمدار توسعه بازار گوگرد کشور و صاحب سهمی قابل توجه درمنطقه باشد.
چه فعالیت هایی در زمینه اقدام های زیست محیطی در پالایشگاه شهید هاشمی نژاد انجام شده است؟
با توجه به ظرفیت بالای این پالایشگاه در زمینه تولید گوگرد، این شرکت در خصوص اقدام های زیست محیطی، با انجام طرح های متعددی از جمله کاهش گازهای ارسالی به مشعل و تغلیظ گازهای اسیدی، گام های مهمی در این مسیر برداشته است. کاهش انتشار آلاینده های so2 به محیط به مقدار ۲۲ هزار تن درسال، کاهش سالانه مصرف سوخت به مقدار ۱۲ میلیون مترمکعب وکاهش تولید پسماند کاتالیست تا ۱۱۰ تن در سال، از جمله دستاوردهای بهینه سازی پالایشگاه گازشهید هاشمی نژاد و دستاوردهای محیط زیستی است.
در خصوص فعالیت های کاهش گازهای ارسالی به مشعل چه اقدام هایی انجام شده است؟
قانون ششم توسعه همه پالایشگاه های کشور را مکلف کرده بود که مشعل سوزی پالایشگاه ها را 90 درصد کاهش دهند. با توجه به اینکه این موضوع در قانون دیده شده بود، در این پالایشگاه تصمیم گرفته شد گازهای ارسالی به مشعل کاهش یابد و این گازها مورد استفاده قرار گیرد. طبق طراحی اولیه این پالایشگاه 24 هزار متر مکعب گاز در ساعت به مشعل ارسال می شد که این رقم معادل گاز مصرفی 3 شهر سرخس، کاشمر و خواف است. با توجه به اهمیت این موضوع، نماینده یک شرکت خارجی اعلام کرد که پکیج های جلوگیری از سوخته شدن گاز های مشعل را در اختیار دارد و چون هزینه بالایی داشت، تصمیم گرفته شد از توان داخل کشور برای رفع این موضوع اقدام شود. بر این اساس، کارگروهی دانش بنیان در این زمینه تشکیل ونتایج مفیدی حاصل شد.
بنابر بررسی ها، گاز هایی که به مشعل می روند، به سه دسته تقسیم شد؛ گازشیرین، ترش و گازی که از نشتی شیرها به فلر می روند. وقتی این تقسیم صورت گرفت، در فاز اول شبکه جمع آوری گاز های شیرین مشعل ایجاد شد و با این اقدام از سوختن و هدر رفت حدود یک سوم از گازهایی که به مشعل می رفت، جلوگیری شد.
در فاز دوم، گازترشی که به مشعل می رفت، بررسی شد و دو راهکار پیش رو قرار گرفت و پکیج شیرین سازی این گازها طراحی و شیرین سازی شد و به عنوان سوخت بویلرهای واحد آب و بخار مورد استفاده قرار گرفت. حجم این گاز ها نزدیک 2 سوم گازی بود که به مشعل ارسال می شد. با اقدام هایی که در بخش تعمیرات شیرآلات و تعمیرات اساسی آن صورت گرفت، جلوی نشتی ها نیزگرفته شد.
در واقع با مجموع اقدام های صورت گرفته از مقدار 24 هزار مترمکعب گازکه سوخته می شد، 23 هزار مترمکعب آن مورد استفاده قرارگرفت. به عبارتی برنامه ششم توسعه در این پالایشگاه در بخش جلوگیری از سوخته شدن گازهای ارسالی به مشعل اجرایی شد. با توانمندی حاصل شده در حال حاضر دانش فنی بخش کاهش گازهای ارسالی به مشعل و جلوگیری ازسوخته شدن این گازها در این پالایشگاه به وجود آمده است؛ هم اکنون نیزدر حال ترویج این دانش و همکاری با دیگرپالایشگاه های کشور هستیم تا دانش صفر شدن گاز مشعل (زیرو فلرینگ) به آنها نیز انتقال یابد.
اقدام منحصر به فرد دیگری که در این پالایشگاه صورت گرفته، اجرای طرح تغلیظ گازاسیدی است، لطفا در باره این طرح توضیح دهید.
این پروژه در سال 1401مورد بهره برداری قرار گرفت و یکی از اقدام های بسیار حائز اهمیت در بازیابی چرخه کربن به شمار می آید. این طرح، اقدام ابداعی و اختراعی در کشور است. این طرح به گونه ای دیگر در اختیار شرکت های بزرگ اروپایی از جمله شل و بریتیش پترولیوم بوده است، اما مهندسان این پالایشگاه به شیوه ای منحصر به فرد و ابداعی اقدام به طراحی این برج تغلیظ کردند. در طراحی برج تغلیظ از پیشرفته ترین نرم افزارهای شبیه ساز مهندسی شیمی بهره گرفته شده است.
مکانیسم های دفع و جذب طراحی شده در این برج که سبب جذب کامل گاز سولفید هیدروژن و آزادسازی کامل گاز دی اکسیدکربن به صورت انتخابی است، براساس روابط تعادلی واکنش های شیمیایی، با انتخاب مناسب شرایط دمایی و فشاری برای آزادسازی گاز دی اکسید کربن و جذب گاز سولفید هیدروژن، در برجی به ارتفاع ۴۳ متر و وزن ۱۱۰ تن انجام می شود. طراحی و ساخت برجی با این ابعاد و ویژگی ها برای نخستین بار در میان صنایع پالایش گاز دنیا به دست توانمند مهندسان پالایشگاه هاشمی نژاد و با کمک مشاوران خبره دانش بنیان انجام شده است، افزون بر برج، طراحی پمپ های مبدل های حرارتی، فن های هوایی و جداکننده ها نیز با دانش داخلی انجام شده است.
این طرح دستاوردهای محیط زیستی، اقتصادی و حفظ انرژی داشته است، کاهش انتشار SO2 به محیط تا ۲۱ هزار تن در سال، کاهش انتشار CO2 به محیط ناشی از کاهش مصرف سوخت تا ۲۲ هزارتن در سال و کاهش تولید پسماند کاتالیستی به مقدار ۱۱۰ تن در سال، از جمله دستاوردهای محیط زیستی اجرای این طرح است. از سوی دیگر راه اندازی این طرح نیاز به تعویض کاتالیست ها را به شکل سالانه رفع کرده است، ضمن آنکه تولید هر واحد بازیافت گوگرد این پالایشگاه 11 هزار تن در سال افزایش می یابد.
ساخت این برج تغلیظ گاز اسیدی کاملا ابتکاری و به کمک شرکت های دانش بنیان اجرا شده است.
ساخت این برج پیشرفته طراحی و فناوری خاص می خواهد. با طراحی و ساخت این برج تغلیظ گاز اسیدی می توانیم ادعا کنیم که مهندسان این پالایشگاه می توانند یک پالایشگاه را به طور کامل طراحی و آن را به کمک صنعت داخلی ساخته، نصب و بهره برداری کنند.
مزایای این طرح چیست؟
از مزایای این پروژه، امکان فروش گاز دی اکسید کربن بازیافت شده تا ۲۰۰ هزار تن در سال به شرکت های متقاضی برای تبدیل به فراورده های با ارزش افزوده بالاتر مانند دی اکسید کربن مایع، یخ خشک، جوش شیرین و کود اوره است. خروجی برج تغلیظ، گاز co2 با غلظت ۹۵ درصد و تولید روزانه ۵۰۰ تن در این پالایشگاه است که مجوز برون سپاری آن به بخش خصوصی از شرکت ملی گاز ایران گرفته شده است و به زودی مزایده آن برگزار می شود. اولین پالایشگاه گازی هستیم کهco2 را به بخش خصوصی می فروشیم.
همکاری با شرکت های دانش بنیان در این پالایشگاه چگونه است؟
با توجه به توانمندی شرکت های دانش بنیان در داخل کشور، کمیته خودکفایی در این پالایشگاه تشکیل شده است. کار کمیته خودکفایی این است که برای تامین قطعات و تجهیزات که خارجی هستند، شناسنامه فنی تهیه می کند و آن را در اختیار شرکت های دانش بنیان که شناسایی کرده است، قرار می دهد تا این قطعات به صورت پایلوت ساخته شود. قطعات و تجهیزات ساخته شده پس از تست درآزمایشگاه، ارزیابی ریسک و دریافت استانداردهای لازم به صورت محدود مورد استفاده قرار می گیرد و پس از تایید نهایی، آن شرکت دانش بنیان در وندور لیست شرکت قرار می گیرد. در حال حاضر 99 درصد قطعات مکانیکی، 90 درصد قطعات ابزار دقیق و 92 درصد قطعات برقی ساخت داخلی سازی شده اند و دستیابی به این جایگاه باکمک شرکت های دانش بنیان بوده است.
چه اقدام هایی در مرکز رشد پالایشگاه گاز خانگیران صورت می گیرد؟
این مرکز در سال 1399 راه اندازی و نخستین مرکز رشد تاسیس شده در سطح وزارت نفت است. برای راه اندازی این مرکز دو رویکرد اشتغالزایی وداخلی سازی تجهیزات با همکاری شرکت های دانش بنیان مورد توجه قرار گرفته است. در این زمینه، جوان های تحصیل کرده شهرستان سرخس که ایده های استارتاپی دارند، شناسایی، استعداد یابی و حمایت می شوند تا استارتاپ راه اندازی به تولید محصول بینجامد. در حال حاضر در این مرکز رشد 17 استارتاپ فعال داریم که سه استارتاپ به مرحله بلوغ و تولید محصول رسیده و از این پارک جدا شده اند. یکی از این شرکت های استارتاپی، توانسته با تولید ماده شیمیایی که مورد استفاده پالایشگاه است، انحصار آلمانی ها را بشکند. این ماده به تایید پژوهشگاه صنعت نفت و پالایشگاه شهید هاشمی نژاد رسیده و استانداردهای لازم را نیز کسب کرده است.