تاسیساتی مهم و پر مشغله
تاسیسات تقویت فشار گاز قم(نیزار) از جمله مهمترین تاسیسات تقویت فشار منطقه 3 عملیات انتقال گاز محسوب می شود . علی صالحی، رئیس مجتمع تاسیسات تقویت فشار قم ( نیزار) با بیان اینکه این مجتمع جزء پرمشغله ترین و مهم ترین ایستگاه های تقویت فشار در کشور است، گفت: این مجتمع شامل سه تاسیسات تقویت فشار است که تاسیسات تقویت فشار گاز قم (1) ، (2)و(3) را شامل می شود .
به گفته وی، 12 توربو کمپرسور در این مجتمع فعال است که وظیفه تقویت فشار گاز بر روی خطوط اصلی را به عهده دارند.
صالحی افزود: تاسیسات تقویت فشار قم (3) روزانه 100 تا 110 میلیون مترمکعب گاز ، تاسیسات تقویت فشار قم(2) روزانه حدود 60 تا 65 میلیون مترمکعب و تاسیسات تقویت فشار قم(1) 46 تا 50 میلیون مترمکعب گاز را به شبکه گاز کشور منتقل می کند.
وی با بیان اینکه تاسیسات تقویت فشار قم (1) از جمله قدیمی ترین و باسابقه ترین ایستگاه های تقویت فشار در کشور است، افزود: با توجه به رشد فزاینده مصرف گاز در کشور ناوگان شرکت انتقال گاز ایران هرروز شاهد ثبت رکوردهای جدید انتقال گاز در کشور هستیم که این مجتمع نیز از این موضوع مستثنی نیست .
13 سال بهره برداری از سراجه
مجتمع پالایشگاهی و ذخیره سازی سراجه قم از جمله تاسیسات منطقه 3 عملیات انتقال گاز است که در فصل سرما نقش قابل توجهی در تامین گاز مورد نیاز کشور دارد . این تاسیسات که در منطقه 3 عملیات انتقال گاز قراردارد با ذخیره سازی گاز در ماه های ابتدایی سال ، در فصول سرد سال برداشت گاز آن صورت می گیرد . حسین محققی، رئیس مجتمع پالایشگاهی ذخیره سازی سراجه قم درباره تزریق گاز به این مخزن گفت : برای انجام تزریق یک ایستگاه تقویت فشار پیش بینی شده است که گاز را با فشار 42 بار از خط انتقال گرفته و پس از افزایش فشار تا 330 بار آن را به درون چاه ها تزریق می کند. تجهیزات ایستگاه تزریق شامل یک مجموعه ثبت کننده و سه ردیف تراکم فشار است .ایستگاه تزریق گاز با 6 ردیف تراکم طراحی شده است که در حال حاضر سه ردیف آن اجرایی شده است. هر ردیف تراکم از دو کمپرسور گریز از مرکز با یک توربین گازی تشکیل می شود و در هر مرحله تراکم دو مایع گیر ورودی و دو دستگاه خنک کننده گاز به صورت سری بعد از تراکم پیش بینی شده است .
به گفته وی، برای شش ردیف تراکم مطابق با طراحی، حجم پیش بینی شده تزریق گاز در 6 ماه 3/3 میلیارد مترمکعب استاندارد است. به این ترتیب حجم تزریق گاز در روز برای هر ردیف معادل 68/3 میلیون مترمکعب استاندارد پیش بینی شده است . فرایند برداشت از مخازن ذخیره سازی در سایت سراجه در دو فاز پالایشی اتفاق می افتد به عبارت دیگر برای قسمت پالایش دو فاز پالایشی در طراحی پیش بینی شده است که در حال حاضر فاز پالایش 1 در دو بخش 1و2 در حال بهره برداری است .حجم گاز قابل پالایش در هر بخش به طور روزانه 7/4 -8/4 میلیون مترمکعب در فشار 120 بار و دمای 30 تا 60 درجه سانتی گراد است.
زکریا رستم خانی، مسئول بهره برداری مخازن مجتمع پالایشگاهی و ذخیره سازی سراجه قم با بیان اینکه حجم این مخزن 3/3 میلیارد مترمکعب است و از 8 چاه این مخزن برداشت گاز صورت می گیرد افزود: 3 ردیف توربوکمپرسور در این مجتمع فعال است که هر ردیف 4 میلیون مترمکعب با آرایش 1+2 در مجموعه فعالیت می کند .
به گفته وی، روزانه از هر ردیف پالایشگاهی 5/4 میلیون مترمکعب که در مجموع شامل 9 میلیون مترمکعب گاز می شود، به شبکه سراسری تزریق می شود . رستم خانی گفت: در سال جاری یک میلیارد و 250 میلیون مترمکعب گاز در این مخزن ذخیره سازی شده است که با اجرای طرح توسعه در آبان ماه سال آینده این رقم به 1 میلیارد و 500 میلیون مترمکعب افزایش می یابد .
وی با بیان اینکه افت فشار در این مخزن نداریم، افزود: در حال حاضر روزانه 4 هزار مترمکعب میعانات گازی از این مخزن برداشت می شود .به گفته وی، 13 سال است که بهره برداری از مخزن ذخیره سازی سراجه قم صورت گرفته است و بسته به نیاز دیسپچینگ شرکت ملی گاز از این مخزن برداشت روزانه صورت می گیرد و به شبکه سراسری گاز تزریق می شود .
وی برداشت گاز از این مخزن را معادل گاز تولیدی در پالایشگاه ایلام و سرخون قشم اعلام کرد و افزود: هیچ گونه افت فشاری در این مخزن وجود ندارد و گاز با فشار 330 بار به این مخزن تزریق می شود .
پرتوان در تولید از گذشته تا به امروز
احداث تاسیسات تقویت فشار گاز قم(1) در سال 1351 آغاز و از سال 1353روی خط لوله صادرات گاز سراسری اول به شوروی سابق به بهره برداری رسید. این تاسیسات شامل 3 واحد توربو کمپرسور 10 مگاواتی با مجموع ظرفیت انتقال 32 میلیون مترمکعب گاز طبیعی در شبانه روز است که با انجام پروژه تغییر آرایش لوله کشی داخلی در سال 1382 ظرفیت انتقال گاز آن به 90 میلیون مترمکعب در شبانه روز افزایش و قابلیت انتقال گاز در دو حالت سری و موازی توربین ها را پیدا کرد .
ظرفیت انتقال روزانه 90 میلیون مترمکعب گاز
عملیات اجرایی تاسیسات تقویت فشار گاز قم (2) از سال 1379 آغاز شده و از آبان ماه سال 1381 به مرحله بهره برداری رسید . این تاسیسات که برای انتقال گاز خطوط لوله سراسری دوم در نظر گرفته شده است، شامل سه واحد توربو کمپرسور 28 مگاواتی با مجموع ظرفیت انتقال 90 میلیون مترمکعب گاز طبیعی در شبانه روز است .
تاسیساتی با بیشترین ظرفیت انتقال
عملیات اجرایی مربوط به احداث تاسیسات تقویت فشار گاز قم(3) از ابتدای سال 1383 آغاز شده و از دی ماه سال 1385 با راه اندازی سه واحد توربو کمپرسور به مرحله بهره برداری کامل رسید . این تاسیسات که برای انتقال گاز خطوط لوله سراسری سوم در نظر گرفته شده، شامل 3 واحد توربو کمپرسور 25 مگاوای با مجموع ظرفیت انتقال 90 میلیون مترمکعب است که تا 120 میلیون مترمکعب قابل افزایش است .
تاسیسات ذخیره سازی گاز سراجه
مخزن سراجه قم که در 40 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان قم واقع شده، قادر است در فاز اول 5/1 میلیارد مترمکعب و در فاز دوم 3/3 میلیارد مترمکعب گاز را در خود ذخیره کند .این مخزن دارای 5/12 میلیون بشکه مایعات گازی قابل استحصال است و مقرر شده در مرحله اول روزانه 3/7 میلیون مترمکعب گاز توسط سه ردیف توربو کمپرسور 25 مگاواتی به مخزن تزریق و در ماه های سرد سال روزانه تا حدود 10 میلیون مترمکعب گاز برداشت و پس از عبور از تاسیسات فراورش به مبادی مصرف ارسال کند . در مرحله دوم روزانه 21 میلیون مترمکعب گاز توسط شش ردیف توربو کمپرسور به مخزن تزریق و حداقل روزانه 22 میلیون مترمکعب برداشت و پس از فراورش به خطوط سراسری تزریق کرد . در این زمینه پروژه های دیگری همچون برق رسانی به تاسیسات سراجه و آب شیرین کن تاسیسات فراورشی تکمیل شده است .
عملیات پیش راه اندازی و راه اندازی فاز تزریق در سال 1390 به اتمام رسیده و اولین تزریق به چاه در اسفندماه سال 1390 از سوی شركت ذخیره سازی انجام شده است. همچنین عملیات پیش راه اندازی و راه اندازی فازهای پالایشی در سال 1391 به اتمام رسیده و بهره برداری از این فازها از دی ماه 1391 آغاز شده است.
نخستین تزریق گاز به مخزن سراجه قم در 31 فروردین ماه سال 1393 با یك واحد انجام شد كه در آن شرایط میزان تزریق برابر 62/3 میلیون مترمکعب در روز با فشار 246 بار بوده است.
در تمام فصول سال، بهره برداری از مجتمع ذخیره سازی گاز سراجه که به عنوان اولین پالایشگاه ذخیره سازی گاز کشور محسوب می شود، در حوزه فعالیت های این منطقه عملیاتی قرار دارد. از این مخزن روزانه حدود ۹ میلیون مترمکعب گاز به شبکه انتقال گاز کشور منتقل می شود که این مهم از ویژگی های برجسته منطقه سه عملیات انتقال گاز است.
فرایند برداشت از مخازن ذخیره سازی درسایت سراجه، در دو فاز پالایشی اتفاق می افتد. به عبارت دیگر برای قسمت پالایش دو فاز پالایشی در طراحی پیش بینی شده كه فاز پالایشی 1 (در دو بخش 1 و 2 )در حال بهره برداری است .
حجم گاز قابل پالایش در هر بخش به طور متوسط روزانه حدود 8/4 میلیون مترمکعب در فشار 120 بار و دمای 30 تا 60 درجه سانتی گراد است .