در سال 1399، توزیع گاز مایع در کشور بیش از پنج هزار و 800 تن بوده، در حالی که هم اکنون توزیع این فراورده نفتی به رقمی معادل 2 هزار و 800 تن رسیده است. در واقع این میزان کاهش در مصرف، به دلیل راه اندازی سامانه الکترونیکی درخواست فراورده های نفتی(سدف) بوده که کمک شایانی به روند کاهشی مصرف این فراورده سوختی در داخل کشور کرده است. هر مصرف کننده ای که به گاز مایع نیاز داشته باشد، باید از طریق سامانه سدف اقدام کند و شرکت های موزع نیز پس از تحویل گاز مایع، فراورده را به صورت سیلندرهای 11 کیلویی و براساس مسافت ها به متقاضیان می رسانند.
اتصال 11 نیروگاه به شبکه خط لوله
نامتوازنی مبادی تولید و مصرف انرژی با چالش های پرشماری همراه است که در این میان، اهمیت و جایگاه شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران به عنوان حلقه واسط فرایند نقل و انتقال مواد سوختی از این لحاظ که بار اصلی چرخه تامین انرژی را به دوش می کشد، مهم و تاثیرگذار است. بر اساس آمار و ارقام اعلامی از سوی شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران، سهم عملکرد حجمی انتقال فراورده های نفتی با خطوط لوله، بیش از 60 درصد است و حکایت از پیشگامی این نحوه انتقال نسبت به دیگر روش های حمل ونقلی دارد. به عبارت دیگر، استمرار و پایداری در انتقال ایمن مواد نفتی، سرلوحه کار شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران قرارگرفته که این مهم، با وجود بحران ناترازی که در صنعت نفت و گاز کشور تنیده شده، نسبت به گذشته پررنگ تر و نمایان تر است.
توسعه خطوط انتقال فراورده های نفتی به عنوان برنامه اولویت دار شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران در دستور کار قرار دارد که بر این اساس، قرار است تا پایان امسال، یکهزار کیلومتر به طول خطوط لوله در صنعت انتقال نفت افزوده شود.
براساس برنامه تکلیفی شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران، 11 نیروگاه باید به مسیر خطوط لوله انتقال مواد نفتی متصل شوند که از این تعداد، نیروگاه شهید سلیمی نکا در آبان سال 1401 و نیروگاه های آذرخش و علی آباد در تیر امسال، سوخت مایع مورد نیازشان را از طریق شبکه خطوط لوله نفتی دریافت می کنند. همچنین عملیات اجرایی پیوستن به خطوط لوله انتقال نفتی نیروگاه خرم در استان لرستان، مرداد امسال و نیروگاه سرو چادرملو استان یزد در شهریورماه جاری انجام شد و اکنون این 2 نیروگاه نیز سوخت خود را از مسیر خطوط لوله دریافت می کنند. از نیروگاه های باقیمانده مطابق با برنامه تکلیفی، تنها یک نیروگاه کاشان است که عملیات اجرایی خط آن به طول حدود یکهزار و 493 کیلومتر (انشعابی از خط 20 اینچ نایین- کاشان)، 100 درصد انجام شده و آماده بهره برداری است.
همچنین نیروگاه های هنگام و ایسین در استان هرمزگان، دیگر مقاصد سوخت رسانی از طریق شبکه خطوط لوله هستند که نیروگاه هنگام به طول 720 کیلومتر در مرحله انعقاد قرارداد است و نیروگاه ایسین به طول 800 کیلومتر در مرحله مطالعات اولیه و تهیه نقشه برداری قرار دارد که با توجه به برنامه ریزی های انجام شده، تا پایان سال 1403 به بهره برداری خواهد رسید. نیروگاه سمنگان سیرجان نیز به طول 2 هزار و 650 کیلومتر در مرحله نقشه برداری و آماده مناقصه است که آن هم بر اساس برنامه ریزی های صورت گرفته، تا پایان امسال به شبکه خطوط سراسری انتقال مواد نفتی متصل خواهد شد.
نیروگاه های شریعتی مشهد به طول 14 کیلومتر، لوشان گیلان به طول 2 هزار و 400 کیلومتر و تابان یزد به طول چهار هزار و 200 کیلومتر اوایل سال آینده به شبکه سراسری خطوط لوله انتقال مواد نفتی کشور متصل خواهند شد.
طی 6 ماه نخست امسال، در مجموع بالغ بر 2 میلیارد لیتر فراورده نفت گاز، نفت سفید و نفت کوره نیروگاهی از طریق شبکه خطوط لوله نفت و فراورده کشور منتقل شده است. خطوط با ظرفیت خوبی کار می کنند و محدودیتی از نظر ظرفیت خطوط نداریم.
شمارش معکوس برای افتتاح یک شاهراه نفتی
فاز نخست پروژه احداث خط لوله انتقال فراورده های نفتی بندرعباس-سیرجان-رفسنجان قرار است بزودی به بهره برداری برسد. این پروژه ملی، افزون بر آنکه گامی مهم برای جلوگیری از انباشت فراورده های نفتی در کشور برداشته است، نشان از توجه و تاکید وزارت نفت دولت چهاردهم به سرمایه گذاری در صنایع پایین دستی صنعت نفت دارد. با توجه به موضوع ناترازی فراورده های نفتی، راه اندازی این خط لوله، برای شبکه انتقال بسیار حساس و حیاتی است و باید در سریع ترین زمان ممکن به بهره برداری برسد که خوشبختانه این اتفاق نیز ممکن شده است. مزیت قابل توجه احداث خط لوله 26 اینچ بندرعباس-سیرجان-رفسنجان، بهره مندی از توان داخل در ساخت قطعات و تجهیزات مورد استفاده است و نشان از آن دارد که تجهیزات داخلی با وجود محدودیت های فراوان، به اندازه ای رقابت پذیر و کیفی شده که می توان گفت به انتخاب اول و آخر کارفرما بدل شده است.
طرح احداث خط لوله انتقال فراورده های نفتی بندرعباس سیرجان-رفسنجان با هدف انتقال تولیدات پالایشگاه ستاره خلیج فارس به مرکز کشور بوده که در قالب چهار پروژه تعریف شده است. این پروژه ها شامل گستره یک با عنوان پروژه احداث خط لوله انتقال فراورده های نفتی بندرعباس-مهرآران، گستره 2 با عنوان طرح احداث خط لوله مهرآران-رفسنجان به همراه انشعاب خط لوله سیرجان، پروژه احداث تلمبه خانه ها و پایانه های خط لوله بندرعباس- سیرجان-رفسنجان و در نهایت پروژه احداث خطوط انتقال برق و پست های فشار قوی است.
شمارش معکوس برای پایان عملیات اجرایی فاز نخست خط لوله 26 اینچ بندرعباس-سیرجان-رفسنجان که از آن به عنوان یک شاهراه انتقال نفتی یاد می شود، آغاز شده است. بهره برداری از این پروژه راهبردی و ملی، ظرفیت انتقال نفت خام و فراورده های نفتی کشور را تا 300 هزار بشکه در روز افزایش می دهد. این پروژه ۴۷۰ کیلومتری شامل چهار گستره است که از بندرعباس، قطب آباد تا مهرآران (۲۴۰ کیلومتر) گستره یک آن محسوب می شود. از خروجی تلمبه خانه مهرآران به تلمبه خانه رفسنجان و یک انشعاب ۸ اینچ به سمت پایانه رفسنجان، گستره 2 است. تلمبه خانه ها شامل تلمبه خانه بندرعباس، قطب آباد، مهرآران و پایانه های سیرجان-رفسنجان نیز گستره سه این پروژه هستند و برق رسانی به الکتروپمپ ها و تاسیسات تلمبه خانه های بندرعباس، قطب آباد و مهرآران نیز گستره چهارم این طرح بزرگ ملی را شامل می شود. افزایش ۱۰۰ درصدی ظرفیت انتقال فراورده های نفتی تولیدی شرکت پالایش نفت بندرعباس و شرکت نفت ستاره خلیج فارس به مراکز مهم کشور به وسیله این خط، از دیگر اهداف اصلی این طرح به شمار می رود، ضمن آنکه این میزان انتقال نقش مهمی در صرفه جویی سوخت از محل کاهش ترددهای جاده ای ایفا خواهد کرد. این طرح، یکی از طرح های مهم و زیربنایی است که با توجه به نیاز کشور، اجرای آن از سال ۹۹ به صورت ای پی سی با مدیریت شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران و سرمایه ای افزون بر 120هزار میلیارد ریال از سوی پیمانکاران داخلی اجرایی شد. به دلیل وسعت پروژه و به منظور تسریع در عملیات و صرفه جویی در زمان، طرح به چهار گستره تقسیم بندی و گستره سوم و چهارم آن شامل احداث تلمبه خانه ها و پایانه های مسیر و همچنین احداث پست های انتقال برق و احداث تاسیسات جانبی و حفاظت کاتدی، سال گذشته به پیمانکار مربوطه تحویل شد.
با بهره برداری از این خط 470 کیلومتری، ظرفیت انتقال فراورده کشور افزایشی چشمگیر می یابد. تردد روزانه یکهزار و 200 تا 1500 نفتکش از چرخه حمل ونقل منطقه حذف می شود که افزون بر کاهش آلاینده های زیست محیطی و مخاطرات جاده ای، سبب صرفه جویی قابل ملاحظه ای در مصرف سوخت کشور خواهد شد و افزایش ضریب ایمنی و پایداری انتقال فراورده را نیز به دنبال خواهد داشت. شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران تلاش کرده تا در اجرای مراحل این طرح، از ظرفیت های فنی - مهندسی داخل و توانمندی سازندگان ایرانی استفاده و ظرفیت و توان لازم را برای پروژه های خط لوله در مجموعه های صنعتی داخلی ایجاد کند.
به همین دلیل افزون بر بخش های مهندسی و ساختمان، در بخش تامین کالای این طرح بزرگ نیز برای نخستین بار نزدیک به 100درصد تجهیزات لازم عمدتا در داخل کشور تهیه شده است.
پیشرفت فیزیکی 50 درصدی در بازه زمانی یکساله، لوله گذاری ۱۳ کیلومتر از مسیر طی ۱۲ ساعت در یک روز، خاکبرداری ۴۵۰ هزار مترمکعب در یک ماه، جوشکاری یکهزار و ۳۴۴ متر (۱۱۲ سرجوش) خط لوله ۲۶ اینچ در یک روز، کسب رتبه دوم ایمنی، بهداشت، محیط زیست و پدافند غیرعامل بین تمام طرح های شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی کشور و ثبت رکورد‑ 2 میلیون نفر- ساعت کار بدون حادثه در زمره مهم ترین ویژگی های این طرح ملی به شمار می آید.
شتاب در اتصال خط لوله گوره- جاسک به پالایشگاه بندرعباس
با اتصال هرچه سریع تر خط لوله گوره -جاسک به پالایشگاه نفت بندرعباس برای تامین خوراک پایدار، امکان تولید حداکثری بنزین و دیگر فراورده های نفتی در این مجتمع پالایشی فراهم خواهد شد. امروز صنعت پالایش کشور درگیر چالش ها و مسائل مهمی ازجمله ناترازی تولید و مصرف و تکمیل نشدن زنجیره ارزش است.
در زمینه ناترازی، اگرچه پالایشگاه نفت بندرعباس و دیگر پالایشگاه ها در بخش تولید، ماموریت خود را به نحو مطلوب انجام می دهند؛ اما بنا به بررسی ها، توان تولید بیشتری در پالایشگاه های موجود داریم که در کنار مدیریت مصرف، می توان تا حدی ناترازی را مدیریت کرد. در پالایشگاه نفت بندرعباس، اصلی ترین عاملی که سبب شده تولید کافی نداشته باشیم، وقفه در دریافت خوراک به دلیل انتقال خوراک پالایشگاه به وسیله کشتی است و تدبیری که برای این موضوع اتخاذ شده، دریافت خوراک از خط لوله گوره-جاسک است که برای پایداری دریافت خوراک، این اتصال هرچه زودتر باید انجام شود. همین اتفاق حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار بشکه کاهش تولید ناشی از وقفه دریافت خوراک را جبران می کند و افزون بر آن، بنزین و فراورده های نفتی را افزایش خواهد داد که عواید آن، به این پالایشگاه نیز خواهد رسید.
نصب ۶ هزار دستگاه پرداخت الکترونیکی در جایگاه ها
با توجه به تکرار بروز نقص فنی در سامانه فعلی پرداخت الکترونیکی بهای سوخت در جایگاه ها، شرکت ملی پخش فراورده های نفتی برای ایجاد رقابت در این حوزه (پرداخت الکترونیکی بانکی) و ارائه خدمات مطلوب تر، همچنین رضایت مندی مشتریان و البته افزایش ضریب پایداری سامانه پرداخت الکترونیکی بهای سوخت، با دیگر بانک ها وارد مذاکره شده (از طریق ارسال دعوت نامه برای تمامی بانک ها) تا در صورت تمایل، دستگاه پرداخت الکترونیکی بهای سوخت مطابق با استانداردهای شرکت را تهیه و در جایگاه های عرضه سوخت نصب کنند.
یکی از این بانک ها، بانک ملی است که تفاهمنامه ای با آن منعقد شده و مسئولان این بانک بیان کرده اند مطابق با استانداردی که ارائه شده، ۶ هزار دستگاه از سوی این بانک ساخته و در جایگاه ها نصب می شود.
از این رو جایگاه ها به 2 سامانه مجهز می شوند؛ یکی سامانه پرداخت الکترونیکی بانک ملت که تاکنون موجود بوده و دیگری پرداخت الکترونیکی بانک ملی که در صورت بروز اختلال در یکی، دیگری به مشتریان خدمات ارائه می دهد. نخستین سری این دستگاه ها قرار است طی 2 هفته آینده در جایگاه های عرضه سوخت نصب شوند.