
بیش از 500 میلیون نفر از جمعیت جهان دیابت دارند
بیماری شیرین، اما تلخ
مشعل همیشه هم شیرین کام بودن خوب نیست و برای افراد مبتلا به دیابت، به نوعی نسخه تشدید بیماری محسوب می شود؛ افرادی که بیش از ۵۰۰ میلیون نفر جمعیت جهان را شامل می شوند و در کشور ما هم به گفته علیرضا رئیسی، معاون بهداشت، درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور، بیش از ۱۴ درصد جمعیت کشور یعنی هفت میلیون و ۵۰۰ نفر مبتلا به دیابت را به خود اختصاص می دهد و البته۳۱ درصد بیماری آنها کنترل شده است و چهار میلیون و ۸۰۰ هزار نفر نیز تحت درمان هستند. در ایران نیز این بیماری سهمی را به خود اختصاص داده است و متولیان و مسئولان برای کنترل و پیشگیری آن در بخش های مختلف برنامه هایی را تعریف و تدوین کرده اند. ابتلای این تعداد بیمار دیابتی در سراسر جهان و ضرورت توجه برای کنترل و پیشگیری از شیوع بیشتر آن موجب شده است در تقویم بهداشت جهانی، 14نوامبر (24 آبان ماه) روز دیابت نام گذاری شود. در صنعت نفت هم این آمار قابل توجه است و آمارها نشان از آن دارد که مجموع مبتلایان به دیابت ثبت شده در سامانه پرونده الکترونیک سلامت صنعت نفت افزون بر۲۵ هزار نفر است. از این تعداد دو هزار و 977 نفر وابسته به انسولین(نوع یک) و ۲۲ هزار و ۳۴۶ نفر نیز غیروابسته (نوع دو) به آن هستند. پدرام عبدی زاده، متخصص بیماری های داخلی مرکز بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران به عنوان عضوی از شبکه درمان، راهکارهای کنترلی و پیشگیری از ابتلا به این بیماری را توضیح داده است که در ادامه می خوانید.
لطفا درباره دیابت و انواع آن توضیح بفرمایید؟
با پیشرفت علم و فناوری و افزایش آگاهی در حوزه بهداشت، تمهیدات زیادی برای پیشگیری از بیماری اندیشیده شد و با واکسیناسیون و درمان های دارویی، شاهد آن هستیم که بیماری های واگیردار مانند آنفلوانزا، فلج اطفال و سرخک شیوع و گسترش کمتری یافته اند.
اما به فراخور تغییر سبک زندگی، فعالیت فیزیکی کمتر و تغییر فرهنگ غذایی و تغذیه، بیماری های مزمن مانند دیابت و فشارخون شیوع و اهمیت بیشتری پیدا کرده اند تا آنجا که طبق آمارهای منتشر شده، سال گذشته حدود چهار میلیون مرگ ومیر بر اثر ابتلا به دیابت در جهان ثبت شده است.
دیابت به دو نوع یک و 2 تقسیم می شود که دیابت نوع یک، سندرم متابولیک مزمن و شایع ترین اختلال اندوکرین در دوران کودکی و نوجوانی است که در هر سنی احتمال بروز دارد، اما اوج شیوع آن سنین ۱۰ تا ۱۵ سالگی است. سلول های پانکراس افرادی که مبتلا به دیابت نوع یک هستند، قادر به ساخت انسولین نیست و تنها درمان آن با انسولین است، ضمن اینکه برخلاف تصور عامه، خصلت وراثتی در این نوع کمتر است.
در تیپ ۲، بدن قادر به تولید انسولین است، اما مقاومت در برابر آن وجود دارد. یعنی این هورمون نمی تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد. دیابت نوع ۲ به صورت تدریجی و به شکلی موذیانه خود را نشان می دهد و خصلت ژنتیک در آن تأثیرگذار است، اما قابل کنترل و درمان پذیر است.
چرا روند ابتلا به دیابت رو به گسترش است؟
دیابت نوعی بحران محسوب می شود که زمینه ساز بحران های بعدی است؛ به این معنا که در صورت کنترل نشدن دقیق و درمان و پیگیری، یک فرد دیابتی مستعد بیماری های دیگر هم می شود و برکلیه، قلب و عروق، چشم، عملکردهای اسکلتی و عضلانی هم تأثیر می گذارد؛ به همین دلیل به بیماری دیابت، ام الامراض گفته می شود. درباره چرایی رشد این بیماری در جهان هم باید گفت که متأسفانه قبح این بیماری در حال شکسته شدن و به یک بیماری عادی تبدیل شده است؛ به این معنا که با وجود ابزارهای تشخیص پیشرفته و در دسترس از جمله دستگاه سنجش قند خون که به راحتی در خانه ها یافت می شود، اما به دلیل سبک زندگی و الگوهای ناصحیح غذایی، روزبه روز بر جمعیت ابتلا به این بیماری افزوده می شود.
عمده دلیل شیوع گسترده این بیماری، فعالیت کم به دلیل فراگیر شدن فناوری و تغییر سبک زندگی به ماشینی، همچنین مصرف غذاهای پرکالری است که در بدن به قند خون تبدیل می شود. حال آنکه فناوری های نوین به وجود آمده اند تا کارهای سخت را از دوش ما بردارند و برای داشتن فعالیت فیزیکی و بدن سالم، زمان آزادی به ما بدهند. اما متأسفانه فرهنگ صحیح ارائه نشد و به تناسب آن، بیماری دیابت اشاعه پیدا کرد.
چه توصیه هایی برای پیشگیری از ابتلا به دیابت و کنترل آن در افراد مبتلا دارید؟
عمده توصیه ما پزشکان به همه افراد بزرگسال، انجام آزمایش قند خون به صورت سالانه است و در صورتی که علائمی همچون پرنوشی (تشنگی بیش از حد)، تاری دید، خستگی، کاهش چشمگیر وزن در مدت کوتاه و تکرر ادرار را شاهد هستید، فوری به پزشک مراجعه کنید.
پس از انجام آزمایش قند خون، در صورت تشخیص دیابت از سوی پزشک، این بیماری یا با دارو و یا با رژیم غذایی کنترل می شود. این هم باید مدنظر داشت که اگر یک فرد دیابتی مانند یک ورزشکار حرفه ای با بیماری اش برخورد داشته باشد، یعنی دارای رژیم غذایی مناسب و با پزشک هماهنگ باشد و دستورات را اجرا کند، بدنی سالم خواهد داشت.این افراد، حتماً باید هر یک تا سه سال، معاینات قلب و چشم را انجام دهند، پرونده تشکیل داده و زیر نظر پزشک متخصص، شناسنامه دار باشند تا عوارض قلبی و کلیوی را که شایع ترین عوارض این بیماری است، به تعویق بیندازند.
پرهیز از غذاهای پرکالری، شیرینی ها و نوشابه ها بخصوص نوشابه های انرژی زا که این روزها میان نوجوانان مرسوم شده است به شدت توصیه می شود. انجام فعالیت های ورزشی حداقل نیم ساعت در روز تأکید می شود که باید در این زمینه از همه سرویس های ارتباط اجتماعی اطلاعات گرفت.
توصیه من به همکاران و همتایان سلامت و افرادی که در این زمینه تأثیرگذاری فرهنگی دارند این است که در مورد بیماری دیابت برخوردی هوشیارانه، دقیق و خلاقانه داشته باشند. به صورت مداوم بحث دیابت و خطرهای آن را یادآور شوند تا ملکه ذهن مردم شود.
آموزش تا چه حد در کاهش و پیشگیری در ابتلا به دیابت مهم است؟
از نگاه من در حوزه بیماری های غیرواگیر مانند دیابت و فشارخون که هزینه های مالی هنگفتی به شبکه های اقتصادی تحمیل می کند، باید آموزش های پیشگیری و پیگیری را از سطح مهدکودک شروع و در مورد نوع تغذیه سالم فرهنگ سازی کرد.
مرکز بهداشت و درمان صنعت نفت در حوزه پیشگیری و درمان دیابت، همواره عملکردی فعالانه و خلاقانه دارد و پس از تشخیص، پرونده تشکیل و آزمایش های لازم انجام و بیمار به کارشناس تغذیه و متخصص داخلی ارجاع داده می شود. انجام مشاوره های تخصصی برای معاینه چشم و قلب (تست ورزش) از دیگر خدمات بهداشت و سلامت صنعت نفت برای کارکنان است.