
صنعت پتروشیمی از الگوهای موفق بهره می گیرد
پایداری تولید با خوراک ترکیبی
مشعل درست است که کشورمان منابع گازی قابل توجهی در اختیار دارد؛ اما این منابع محدود بوده و محل زیادی برای مصرف آنها وجود دارد. در حال حاضر بخش زیادی از گاز تولیدی مخزن پارس جنوبی برای مصارف خانگی و صنعتی کوچک به خطوط سراسری منتقل و بخش دیگری نیز در صنایع بزرگ مانند صنایع فولاد و پتروشیمی ها مصرف می شود. گازی که به پتروشیمی ها انتقال می یابد، بخشی از فرایند تامین خوراک پتروشیمی هاست؛ اما باید گفت که گاز، خوراک اصلی مجتمع های پتروشیمی را تشکیل می دهد. به همین دلیل تامین گاز در تابستان و زمستان، نقش زیادی در فعالیت پتروشیمی ها برای تولید محصول، فروش و تامین ارز آنها دارد.
بر اساس گزارش های رسمی شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، در حال حاضر نزدیک به سه چهارم گاز کشور، صرف بخش های خانگی، تجاری، صنایع کوچک و نیروگاه ها می شود و سهم صنایع عمده از این حامل انرژی، کمتر از18 درصد است که تقریبا نیمی از این میزان، یعنی 8.7 درصد، به صنعت پتروشیمی اختصاص دارد.
صنعت پتروشیمی در برنامه ای بلندمدت، توسعه متوازن و پایدار مبتنی بر انواع خوراک مایع و گاز و استفاده از چرخه خوراک بین مجتمعی را پیش بینی و با برنامه ریزی تلاش کرده است تا در هماهنگی با بخش های بالادست و پایین دست، مشکلی در بخش های مصرف، بویژه بخش خانگی در فصل سرد سال ایجاد نشود.
نیاز روزانه ۲۰۵ میلیون مترمکعب گاز در برنامه هشتم
هم اکنون، خوراک بیش از20مجتمع پتروشیمی فعال در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس از میدان مشترک گازی پارس جنوبی تأمین و سالانه بیش از40 میلیون تن محصول پتروشیمی از این محل تولید می شود. بر این اساس، مجتمع گاز پارس جنوبی به طور متوسط روزانه ۱۰هزار تن محصول تولیدی اتان خود را به پتروشیمی های جم، آریاساسول، مروارید، کاویان و پتروایرانیان ارسال می کند و سالانه بیش از سه میلیون و ۲۸۳هزار تن پروپان و دو میلیون و286هزار تن بوتان به طور متوسط در پالایشگاه های پارس جنوبی تولید و به پتروشیمی ها منتقل می شود. با توجه به این آمار به نظر می رسد که اگر برداشت گاز از مخزن مشترک پارس جنوبی با مقدار و کیفیت امروز تأمین نمی شد، صنعت پتروشیمی کشور هم نمی توانست با این سرعت پیش برود.
بر اساس پیش بینی های صورت گرفته در شرکت ملی صنایع پتروشیمی ، برای تحقق ضریب متوسط رشد تولید سالانه ۸ درصد در صنعت پتروشیمی، مقدار گاز (خوراک و سوخت) مورد نیاز این صنعت در برنامه هفتم توسعه روزانه ۱۶۸ میلیون مترمکعب برآورد می شود و گاز مورد نیاز این صنعت در برنامه هشتم توسعه نیز ۲۰۵ میلیون مترمکعب در روز خواهد بود.
صنعت پتروشیمی در چند سال اخیر، متناسب با سیاست ها و برنامه های جامع و متوازن وزارت نفت، سبد تأمین خوراک خود را متنوع کرده است، یعنی همزمان که استفاده از گاز پارس جنوبی و محصولاتی مانند نفتا، متان و ... پالایشگاه ستاره خلیج فارس را برای اجرای طرح های جدید در دستور کار دارد، خوراک های ترکیبی نیز پیگیری می شوند.
خوراک های ترکیبی به مجتمع های پتروشیمی کمک می کند تا سبد متنوع تری از محصولات را ارائه کنند و در عین حال در تابستان و زمستان، تاب آوری بالایی داشته باشند. تکمیل زنجیره ارزش محصولات و جلوگیری از توسعه نامتوازن صنعت پتروشیمی نیز از دیگر مزایای خوراک ترکیبی است که در نگاه دیگر، سودآوری بیشتری را هم برای شرکت های پتروشیمی به همراه دارد.
در عین حال، در شرایطی که بسیاری از شرکت های پتروشیمی، نگران آینده تامین خوراک و کمبود منابع هیدروکربوری هستند، شرکت های بزرگ پتروشیمی در تلاشند که با ایجاد تنوع در تامین خوراک و به تبع آن تنوع در تولید محصول، آینده حضور خود در بازارهای جهانی را تضمین کنند. مدیران صنعت پتروشیمی ایران از چند سال قبل با این هدف که متکی به یک نوع سوخت برای تامین خوراک نباشند، موضوع خوراک ترکیبی را در دستور کار قرار دادند.
همگرایی پتروشیمی ها
در حال حاضر، پتروشیمی ها با برنامه ریزی لازم، نه تنها برای تامین خوراک خود در تابستان و زمستان به روال مشخصی رسیده اند و کمتر مجتمعی در شرایط کنونی با مشکل روبه رو می شود؛ بلکه برای کمک به رفع ناترازی گاز، بویژه در زمستان، ایفاگر نقشی موثر در این زمینه برای وزارت نفت هستند. احمد مهدوی ابهری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، چندی قبل با اشاره به سرمایه گذاری پتروشیمی ها برای توسعه میدان های گازی کشور به منظور افزایش تولید گاز و تأمین خوراک پایدار گفت: پتروشیمی ها در چند سال اخیر برای تأمین خوراک پایدار و رفع ناترازی گاز در کشور، ۱۰ تفاهمنامه توسعه میدان با شرکت ملی نفت ایران امضا کردند و با نهایی شدن این قراردادها، حدود ۸ میلیارد دلار سرمایه گذاری در میدان های گازی کشور انجام می شود که این مهم به افزایش روزانه 200میلیون مترمکعب گاز خواهد انجامید.
از آنجا که صنعت پتروشیمی در برنامه هفتم و هشتم توسعه، روند توسعه ای مداوم را پیش بینی کرده، نیاز است که درباره تامین خوراک نیز برنامه ریزی طولانی مدت داشته باشد. با همین رویکرد بوده که همکاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران با محوریت هلدینگ های بزرگ با شرکت ملی نفت ایران از چند سال قبل شروع شد تا در گام مهم اول، هدف قدیمی صنعت نفت، یعنی خاموشی مشعل ها و پایان گازسوزی را با کمک یکدیگر محقق کنند. هم اکنون طرح های جمع آوری گازهای همراه نفت با چهار طرح جمع آوری گازهای غرب و شرق کارون از سوی شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس، شرکت هویزه خلیج فارس، ان جی ال ۳۱۰۰ و شرکت پتروشیمی مارون در حال اجراست که تاکنون بخشی از این مشعل ها خاموش شده اند.
اگرچه تامین خوراک، یکی از وظایف اصلی وزارت نفت تلقی می شود؛ اما شرایط اقتصادی ناشی از تحریم های همه جانبه موجب شده تا صنعت پتروشیمی، همگرایی بیشتری برای ارتباط بیش از پیش با وزارت نفت در درون خود ایجاد کند. در راهبرد برد - بردی که این دو مجموعه با هم شروع کرده اند، استفاده از گازهای همراه نفت و کمبود خوراک پتروشیمی ها با هم پیوند خورده است.
تعدادی دیگر از پروژه ها نیز در روندی برنامه ریزی شده طی ماه های آینده، خاموش و گازهای در حال سوختن آنها به پتروشیمی های مختلف سرازیر می شود. طبق اعلام وزارت نفت، در سال 1401 مقدار جمع آوری روزانه گازهای همراه نفت 8 میلیون مترمکعب و در سال 1402 بیش از 12 میلیون مترمکعب بوده که قرار است این عدد در سال 1403 به 15 میلیون مترمکعب در روز برسد. با این میزان افزایش در تامین گاز از محل گازهای مشعل، بخش زیادی از مشکل پتروشیمی ها برای تامین خوراک برطرف می شود و دیگر نیاز به تامین گاز از محل های دیگر وجود نخواهد داشت.
از آنجا که شرکت های پتروشیمی به عنوان بخش خصوصی در تامین نیاز داخلی محصولات مختلف و تامین ارز کشور سهم قابل توجهی دارند، برنامه ریزی مشترک این بخش در بلندمدت به نفع کشور خواهد بود و این شرکت ها که با سرمایه گذاری های مستقل فعالیت می کنند، می توانند برای ادامه این سرمایه گذاری، برنامه ریزی داشته باشند.