آنچه در پیچ و خم قرارداد سوآپ گازی با ترکمنستان روی داد
سهم ایران کمتر از یک میلیون متر مکعب
مشعل 72 درصد سبد انرژی ایران را گاز تشکیل می دهد که این موضوع نشان از نقش بی بدیل این سوخت پاک در تامین انرژی مورد نیاز کشور دارد. در حال حاضر بیشترین گاز مورد نیاز کشور از میدان مشترک پارس جنوبی تامین می شود. در سال های اخیر رشد فزاینده مصرف و ناهماهنگی عرضه و تقاضا موجب شده است که کشور در بخشی از تامین گاز با ناترازی روبه رو شود؛ از این رو یکی از ابزارهایی که برای مقابله با ناترازی از آن استفاده می کرد، واردات و سوآپ گاز از ترکمنستان در قالب یک قرارداد بود که بخش ناچیزی از نیاز استان های شمالی کشور را تامین می کرد. در زمان اجرای این قرارداد، ترکمنستان بارها با درخواست های نامعقول، رفتارهایی خارج از تعهدهای قراردادی انجام داد و سرانجام صادرات گاز به ایران را قطع کرد. در گزارش پیش رو موضوع تجارت گاز میان ایران و ترکمنستان را مرور کرده ایم که در ادامه می خوانید.
***
ساعت حدود 7 شب ۱۲دی ماه سال ۹۵ بود که شرکت ملی گاز ایران در خبری فوری از قطع صادرات گاز ترکمنستان به ایران خبر داد و در بیانیه ای رسمی اعلام کرد که در پی بدعهدی شرکت ترکمن گاز، صادرات گاز ترکمنستان به ایران قطع شد. این بیانیه در حقیقت پیام روشنی از رفتار خلاف قرارداد طرف ترکمنستانی در صادرات گاز بود و مناقشه گازی ایران و ترکمنستان را نمایان کرد؛ قراردادی که طبق این بیانیه از20 سال پیش (سال 1375) میان شرکت ملی گاز ایران و شرکت ترکمن گاز امضا شده بود و بخشی از گاز مصرفی مناطق شمالی کشور با واردات از این کشور تأمین می شد. براساس اعلام شرکت ملی گاز ایران، در طول این مدت، هرازگاهی، رفتارهایی مغایر با اصول قرارداد و حسن همجواری از ترکمنستان سر زده بود که مهمترین آن قطع جریان گاز در اوج سرمای سال 86 بود که به پذیرش خواست نامعقول شرکت ترکمن گاز و افزایش 9 برابری قیمت آن انجامید. طبق این بیانیه، در سال های 93 تا 95 و با تلاشهای صورت گرفته، بدهی های گازی به طور کامل به شرکت ترکمن گاز پرداخت و مذاکرات برای چگونگی بازپرداخت بدهیهای گذشته با حفظ ادعاهای ایران مبنی بر خسارت کمی و کیفی نیز آغاز شده بود، آنگونه که طی مذاکراتی مورد توافق طرفین قرار گرفت. اما شرکت ترکمن گاز به طور ناگهانی و خارج از توافق به عمل آمده در اقدامی مغایر با چارچوب قرارداد، بار دیگر با آغاز فصل سرما با این ادعا که باید مبلغ مورد مناقشه و اختلاف را به سرعت دریافت کند، از صبح روز(12 دی ماه 1395) اقدام به قطع گاز ارسالی به ایران کرد.